Bỏ phố lên rừng

[tinhbanvatoi]

Bỏ phố lên rừng

Lê Xuân Hoa

Dung đến Sa Pa giữa lúc chạng vạng của buổi chiều muộn sau hơn một tiếng đồng hồ bã bời trong chiếc commămgca lắc lư đổ đèo. Dung lôi thôi lếch thếch đi thẳng vào Trung tâm Khuyến nông.

Đã hết giờ làm việc, các phòng ban đều đóng cửa. Trụ sở của trung tâm là dãy nhà hai tầng lúp xúp nằm lọt thỏm giữa bạt ngàn cây xanh. Bảo vệ dắt Dung vòng ra phía sau, mọi người về hết rồi, chỉ còn mỗi chị Nhân- trưởng phòng hành chính ở đây, có lẽ cô cứ gặp chị ấy mà trình bày. Dung khẽ "dạ", bước chân đạp lào xào trên lá.

Dãy nhà cấp bốn được dựng tạm bằng gỗ ghép lại nằm chơ vơ giữa khoảng sân rộng, chắc là nhà tập thể, Dung đoán thế. Thấp thoáng dáng người phụ nữ đang lúi húi xúc cám. Lũ lợn ỉn thả rông chạy lông nhông xung quanh, những cái mõm háu ăn khịt khịt liên hồi. Dung đứng lại, cầm giấy giới thiệu của ủy ban và tập hồ sơ lủng củng những văn bằng, chứng chỉ trên tay, ngập ngừng: "Dạ, cho em hỏi chị Nhân". "Cán bộ mới về tăng cường à? Trời ơi nhỏ quá, chị tưởng em là sinh viên thực tập chứ". Chị Nhân reo lên ngạc nhiên rồi hối hả cầm xâu chìa khóa xủng xẻng, lôi tuột Dung đi mà không buồn liếc qua đống giấy tờ bảo lãnh của Dung cho đúng thủ tục. "Nhà công vụ có năm phòng" chỉ mình chị ở, bây giờ thêm em nữa là hai. Chị ấn chiếc chìa khóa vào tay Dung: "Đi đường xa chắc mệt, em đi nghỉ đi. Phòng chị ngay bên cạnh, nếu cần em cứ gọi. Sáng mai chị sẽ đưa em lên gặp giám đốc".

Luận án của Dung mất sáu tháng lọ mọ để nghiên cứu về atisô, một loại cây sinh trưởng ở vùng cao, có giá trị gấp năm lần cây lúa và đang được thị trường châu Âu quan tâm. Tốt nghiệp, Dung được thầy chủ nhiệm giới thiệu với Trung tâm Khuyến nông trên Sa Pa. "Đấy là nơi thích hợp nhất để gieo trồng những mầm cây atisô của em". Khi rời Hà Nội, chỉ mình Lâm đưa Dung ra ga. Mẹ rầu rĩ, rên hệt như Dung đang đi vào chỗ tự đầy ải thân xác mình, người ta chạy chọt để về thành phố, mình lại đâm đầu về cái nơi heo hút ấy. Bố xoa đầu Dung bảo, cứ đi đi con, tuổi trẻ mà, con cần phải tự thể nghiệm, khi nào không chịu được thì về nhà. Lâm im lặng, không can ngăn, phản đối, cũng không tỏ thái độ ủng hộ, khuyến khích. Mãi đến lúc tàu chạy mới dúi cho Dung chiếc CD bỏ túi, để những lúc rảnh rỗi em có thể nghe nhạc. Dung nhoài người ra khung cửa sổ, chỉ thấy Lâm nhạt nhòa, nhỏ xíu trên sân ga.

Hóa ra Trung tâm Khuyến nông không thuộc thị trấn Sa Pa mà còn phải đi thêm 4 km đường rừng. Bao phủ là đồi núi, trung tâm rộng mênh mang, hoang vắng và biệt lập như một ốc đảo. Nhân viên trung tâm vỏn vẹn có chục người, cũng đầy đủ cơ cấu các phòng ban. Ngày đầu tiên đi làm, đích thân giám đốc đưa Dung xuống phòng thí nghiệm, trân trọng giới thiệu "Cán bộ về nghiên cứu dự án trồng thí điểm cây atisô trong chương trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi". Dung rón rén ngồi xuống bàn làm việc, chỉ thấy bụi mờ trên giá. Ống thí nghiệm cái nứt, cái mẻ vứt chỏng chơ trên khay. Dung tá hỏa, phòng không có máy tính, không Internet, không email. Cả trung tâm mới có một điện thoại đặt trong phòng giám đốc, nhấc lên nghe chỉ thấy rọt rẹt, rọt rẹt. Nói chuyện mà cứ phải quát tướng lên như cãi nhau vì tín hiệu yếu, lúc bắt được, lúc không nên không nghe thấy gì. Dung đờ đẫn cả người, hốt hoảng. Dung không hề lường trước được cảnh tượng này. Không có dụng cụ thí nghiệm, không trao đổi thông tin với bên ngoài, chắc Dung chỉ còn cách gieo atisô xuống đất và cầu Trời khấn Phật, cây ơi nẩy lộc đi!

Nhìn Dung thần người vì lo lắng, đồng nghiệp cười vang, ngạc nhiên lắm hả em, rồi sẽ quen cả thôi, như bọn anh đây này, quanh năm suốt tháng lên lịch về vùng cao tập huấn nuôi trồng VAC cho già làng, trưởng bản, thế là xong. Thôi ngồi xuống đây làm lễ ra mắt, hôm nay em là trung tâm đấy. Rượu được rót đều ra các chén, sóng sánh và thơm như mật. Dung bị xếp vào giữa. Sau cái cụng ly keng một cái của trưởng phòng và lời tuyên bố dài dòng: "Hôm nay chúng ta vinh dự tiếp đón một trí thức trẻ tình nguyện về vùng cao xóa nghèo...". Dung nhắm mắt uống liền một hơi và đặt cốc không xuống bàn. Tiếng vỗ tay vang lên từng tràng dài, không dứt. Mặt Dung đỏ nhừ, nóng bừng, Dung thấy đầu nặng trĩu. Rượu lại được rót ra, rồi lại uống. Dung uống liên miên không dám từ chối, sợ mọi người cho là gái thành phố không thật lòng. Nhưng chưa hết một vòng chào hỏi Dung đã đầu hàng. Dung đi thẳng về phòng, nằm vật xuống giường.

Chị Nhân đã ngoài bốn mươi, là trưởng phòng hành chính nhưng kiêm đủ thứ, từ kế toán, thủ quỹ đến văn thư, công đoàn. Chị về trung tâm từ những ngày đầu tiên mới thành lập. 15 năm gắn bó, chị đã chứng kiến biết bao sự đổi thay, bao đời giám đốc. Trước đây, chị Nhân là thanh niên xung phong, thoát ly từ năm 17 tuổi. 17 tuổi nhưng hồi ấy chị phổng phao lắm chứ không còi cọc như Dung bây giờ. Những tháng năm tuổi trẻ, vụt một cái qua đi từ lúc nào không biết nữa. Cả đời chị lúc nào cũng gắn bó với rừng, lúc nào cũng cắm cúi cây với cối, đến khi soi gương, giật mình vì tóc đã rụng, da đã nhăn. Chị Nhân ở vậy không lấy chồng. Thì bảo yêu đương vào lúc nào? Hồi thanh niên xung phong, một tổ rà phá bom mìn toàn con gái hơ hớ giữa rừng sâu, chỉ có những đoàn xe chở vũ khí, lương thực ra tiền tuyến. Giữa những cuộc gặp gỡ vội vàng, chớp nhoáng ấy cũng có đứa không giữ được mình nên mang bầu, lập tức bị đơn vị trả về địa phương ngay. Kỷ luật chiến trường nghiêm khắc lắm. Lúc ấy chị lại là tổ trưởng, là đảng viên nên phải gương mẫu. Nhiều khi cứ phải cắn răng lại mà tự nhủ, thôi cố cho qua cái đận này, đến khi hòa bình... Rồi hòa bình thật và chị được điều về đây, quá lứa lỡ thì cả rồi, trung tâm thì lèo tèo dăm ba người đều đã có gia đình. Nơi này heo hút lắm, cả năm cũng không có khách vãng lai. Hồi đầu chị hãi lắm, chị nuôi bầy lợn, dăm con gà. Nuôi cho vui cửa, vui nhà, cho có tiếng kêu. Nhiều đêm thức giấc chị chỉ thèm nghe thấy tiếng kêu của con lợn, con gà để tự an ủi là mình không chỉ có một mình.

Chị Nhân thương Dung lắm, chăm sóc Dung bằng tình thương của một người mẹ. Dung là con gái thành phố, học hành đàng hoàng lại dám bỏ cả gia đình, bỏ cả người yêu lên vùng cao làm việc. Chị tìm thấy sự sôi động, nhiệt huyết với cuộc sống của mình ngày xưa trong Dung. Nghe chị Nhân nói thế Dung chỉ cười. Nụ cười méo xẹo.

Trình dự án và thuyết phục mãi, Dung được giám đốc giao cho 1.000 m2 đất trồng thử atisô. Dung khấp khởi mừng thầm, vậy là atisô của Dung có cơ hội được phủ xanh vạt đồi này rồi. Nhận tiền để thực hiện dự án, Dung mới ngã ngửa, chi phí quản lý, hội họp, liên hoan và đủ thứ không tên khác ngốn mất gần nửa. Dung chỉ còn đủ tiền để mua cây giống, mọi thứ còn lại Dung phải tự lo. Tay Dung chỉ quen gõ bàn phím và nhấn chuột. Làm đất, gieo giống, ủ phân... cuối cùng lại đến tay chị Nhân. Hai chị em túi bụi ngoài đồi cả ngày. Dung lập cả nhật ký theo dõi tiến trình phát triển của atisô, cặm cụi so sánh với những kiến thức trong sách vở. 1.000 m2 đất, Dung thuộc từng nhành cây, mầm lá. Dung gửi cả mẫu cây về trường nhờ thầy chủ nhiệm phân tích thành phần và đánh giá. Dung đứng giữa đỉnh đồi, dõi mắt ra xa. Dung đã nhìn thấy sự lớn mạnh từng ngày của những mầm cây atisô. Dung đã có cả một vườn cây xanh mướt. Huyện cử một đoàn cán bộ về nghiệm thu. Dự án của Dung được thống nhất đánh giá tốt.



Và cũng nhờ atisô, Dung bỗng trở thành trung tâm của mọi sự chú ý. Dung được xuống huyện học cảm tình Đảng. Đâu đâu cũng nhắc đến Dung như một điển hình của sự tìm tòi, sáng tạo trong thanh niên. Dung bị vây kín bởi những buổi báo cáo thành tích. Những cuộc họp làm Dung phát ngấy. Atisô muốn thành sản phẩm xuất khẩu thu ngoại tệ còn cần đầu tư vào dây chuyền chế biến, đóng gói và bảo quản. Dự án giai đoạn hai của Dung vẫn chưa được phê duyệt. Đi đến đâu Dung cũng chỉ nhận được những lời hứa hẹn, sẽ xem xét, sẽ giải quyết. Dung đứng giữa những hàng cây atisô đã qua thời kỳ thu hoạch, lá cây dần ngả màu mà không khỏi xót xa. Chị Nhân vỗ về, phải bình tĩnh chứ em, một dự án lớn như thế cần phải có thời gian. Dục tốc bất đạt em ạ. Dung ngồi bệt xuống đất, tần ngần. Lúc nào cũng chờ đợi, Dung còn phải chờ đợi bao lâu nữa trong khi thị trường có chờ đợi Dung đâu!

Cuối cùng thì giám đốc cũng gọi Dung lên gặp, nhưng không phải để giải đáp thắc mắc của Dung. Trung tâm Khuyến nông chỉ có chức năng nghiên cứu giống cây và ứng dụng phương pháp mới. Việc thành lập công ty để chế biến và phân phối ra thị trường không phải là việc của trung tâm. Tôi biết cô rất có tâm huyết với cây atisô nhưng chúng ta chỉ dừng lại ở việc trồng thí điểm. Hay là cô thử nghiên cứu về đề tài khác nhé. Dung ngồi im trên ghế, mắt tròn xoe. Nhưng nghiên cứu phải đi liền với thực tiễn, nghiên cứu phải ứng dụng chứ ạ. Thế này nhé, cần phải hiểu rõ vị trí và khả năng của mình cô Dung ạ. Cô đang là đối tượng cảm tình Đảng, hành động phải thận trọng, đảng viên làm sao mà làm kinh tế được, thành lập công ty, tuyển dụng lao động, như thế là bóc lột đấy... Dung điếng người, ngồi bất động trên ghế.

Chi bộ Đảng họp để nhận xét giới thiệu đảng viên mới. Dung được mời đến để phát biểu ý kiến và nghe góp ý. Dung bảo mục đích em lên đây là muốn tìm một phương thức mới, muốn tạo ra một dây chuyền hoàn chỉnh từ đầu vào đến đầu ra của cây atisô. Liên quan đến bài toán kinh doanh, chức năng trung tâm chỉ để nghiên cứu chắc không còn phù hợp nữa, có lẽ phải thành lập công ty, đừng nghĩ công ty là bóc lột, chúng ta có doanh nghiệp Nhà nước đấy thôi. Không lẽ các công ty Nhà nước cũng là bóc lột cả sao? Mọi người ngồi nghe Dung phát biểu, bảo cần phải làm rõ tính cơ hội trong việc vào Đảng của Dung. Vào Đảng là để cống hiến cho lý tưởng cao đẹp chứ không phải vào Đảng để làm bước tiến thân. Dung có hộ khẩu dưới thành phố, có bằng cấp đàng hoàng, xin về vùng rừng núi chẳng qua là để lợi dụng danh nghĩa Nhà nước, lợi dụng Đảng để kinh doanh, để mưu cầu lợi ích cá nhân. Tai Dung ù đi, mắt Dung mở to. Những người nghi ngờ về tính cơ hội của Dung chính là những đồng nghiệp thân quen. Dung không hiểu nổi, cùng một hành động, cùng một người nhận xét mà tại sao lúc lại là tốt, lúc lại là xấu. Cũng chính những đồng nghiệp này đã từng hết lời ca ngợi việc Dung lên vùng cao là đầy nhiệt huyết, đầy trách nhiệm của trí thức trẻ đấy thôi.

Cuộc họp kết thúc, chỉ có tác dụng làm Dung bế tắc và hoang mang. Việc giới thiệu Dung vào Đảng cần tiếp tục xem xét. Dung đi lang thang một mình ra vườn atisô. Đêm nay trời trong và cao. Dưới ánh trăng bàng bạc, từng phiến lá xanh ánh lên, lấp lánh. Dung nghĩ về những tháng năm sinh viên với những hoài bão, dự định. Cây atisô của Dung, chắc lại trở về với ống nghiệm mà thôi. Dung gục mặt, thẫn thờ. Bất chợt có bàn tay đặt lên vai Dung. Dung ngước mắt nhìn. Chị Nhân ôm Dung vào lòng, vỗ về: "Mạnh mẽ lên chứ em, những chuyện thế này rồi em sẽ gặp thường xuyên".

Nhưng rồi Dung không thể mạnh mẽ, những háo hức của cái ngày xách hành lý đi thẳng vào Trung tâm Khuyến nông Dung không tìm lại được. Hằng ngày ra vào nhìn hàng cây atisô lụi dần, Dung cứ thấy lòng mình thắt lại. Dung thu xếp đồ đạc, viết cho chị Nhân vài dòng rồi vẫy xe ôm xuống thị xã mua vé tàu về Hà Nội. Dung không dám đối diện với chị Nhân, người phụ nữ cả đời lặng lẽ hy sinh vì cuộc sống của mọi người. Dung được sinh ra vào một thời đại khác. Dung có những toan tính và những lý do riêng của mình. Dung cũng bị những điều kiện vật chất quyến rũ, chi phối. Dung không hành động không có mục đích. Dung muốn làm giàu. Dung không thể ở lại trung tâm, tiếp tục nghiên cứu khi Dung biết mục đích của mình không đạt được. Dung lên tàu, vội vã bỏ lại sau lưng Sa Pa với chập chùng gió, chập chùng mây.

Lâm ra tận sân ga đón Dung, lặng lẽ nắm tay Dung băng qua đám đông nhốn nháo mà không hề hỏi han. Nét mặt Lâm bình thản, chỉ như Dung vừa trở về sau một chuyến công tác xa. Dung nhón chân đi bên cạnh Lâm, bối rối đến ngạt thở vì sự ồn ã, huyên náo của phố phường. Lâm cười, siết chặt tay Dung "Về nhà thôi, em nhé!". Dung ngoan ngoãn gật đầu. Đi mãi cuối cùng cũng chỉ có nhà mình là nơi trông ngóng, là nơi thúc giục trở về. Và Dung nghe giọng mình thật nhỏ, thật khẽ khàng "Vâng, về nhà thôi!".

Và đêm ấy Dung đã mơ. Trong giấc mơ Dung thấy mình đem sổ đỏ nhà đi thế chấp vay tiền ngân hàng để thành lập công ty xúc tiến đầu tư nông nghiệp. Cầm giấy phép trong tay, Dung chỉ muốn khóc, atisô ơi, mau mau mà thành ngoại tệ đi thôi!

Theo NLĐ