Khu Phố Văn Hoá => Văn xuôi => Topic started by: QUANGKHAI on 14/07/07, 15:38 Return to Full Version
Title: NHẬT KÝ ĐẶNG THUỲ TRÂM
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 15:38
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 15:38
Những Ngày Rực Lữa
1968
8.4.68
Một cas ruột thừa trong điều kiện thiếu thốn. Thuốc giảm đau chỉ có vài ống Novocaine nhưng người thương binh trẻ không hề kêu la một tiếng. Anh còn cười động viên mình - nhìn nụ cười gượng trên đôi môi khô vì mệt nhọc, mình thương anh vô cùng. Rất đau xót rằng sự nhiễm trùng trong ổ bụng không do ruột thừa vỡ. Tìm kiếm gần một giờ không thấy nguyên nhân, mình đành đóng lại, cho đặt dẫn lưu và đổ kháng sinh trong ổ bụng. Nỗi băn khoăn của một người thầy thuốc + nỗi thương xót mến phục người thương binh ấy làm mình không thề yên bụng. Vuốt nhẹ mái tóc anh, mình muốn nói với anh rằng: với những người như anh mà tôi không cứu chữa được thì đó là điều đau xót khó mà phai đi trong cuộc đời phục vụ của một người thầy thuốc.
10 4.58
Vậy là chiều nay các anh lên đường để lại cho mọi người một nỗi nhớ mênh mông giữa khu rừng vắng vẻ. Các anh đi rồi nhưng tất cả nơi đây còn ghi lại bóng dáng các anh: những con đường đi, những chiếc ghế ngồi chơi xinh đẹp, những câu thơ thắm thiết yêu thương. Nghe anh Tuấn ra lệnh: "Tất cả ba lô lên đường!". Những chiếc ba lô vụng về may bằng những tấm bao Mỹ đã gọn gàng trên vai, mọi người còn nấn ná đứng lại trước mình bắt tay chào mình một lần cuối. Bỗng dưng một nỗi nhớ thương kỳ lạ đối với miền Bắc trào lên trong mình như mặt sông những ngày mưa lũ và... mình khóc ròng đến nỗi không thể đáp lại lời chào của mọi người. Thôi! Các anh đi đi, hẹn một ngày gặp lại lại trên miền Bắc thân yêu...
Suốt một đêm một ngày lo lắng vì cas mổ của San, chiều nay lòng mình vui sướng xiết bao khi thấy San ngồi dậy, nét mặt anh còn in nỗi đau đớn mệt nhọc nhưng nụ cười ngượng nở trên môi. Bàn tay anh khẽ nắm bàn tay mình mến thương tin tưởng ơi người thương binh trẻ tuổi dũng cảm kia ơi, tôi thương anh bằng một tình thương rộng rãi nhưng rất sâu xa: tình thương cửa một người thầy thuốc trước bệnh nhân, tình thương của một người chị đối với đứa em đau ốm (thực ra San bằng tuổi mình) và tình thương ấy đặc biệt hơn đối với mọi người vì cộng thêm că lòng mến phục. Anh có thấy điều đó trong cái nhìn lo âu của tôi không? Có thấy bàn tay tôi dịu dàng đặt nhẹ trên vết thương, trên đôi tay xanh gầy của anh đó không .Chúc San mau bình phục để trở về với đội ngũ chiến đấu, trở về với bà mẹ già đang vò vo ngóng trông con từng giờ, từng phút.
12.4.68
Rừng chiều sau một cơn mưa, những lá cây xanh trong trước ánh nắng, mỏng mảnh xanh gầy như bàn tay một cô gái cấm cung.
Không khí trầm lặng và buồn lạ lùng. Cả khu nhà bệnh nhân im lặng, bên khu nhân viên cũng chỉ nghe thấy tiếng Hường rì rầm trò chuyện với ai. Một nỗi nhớ mênh mang bao trùm quanh mình. Nhớ ai? Nhớ ba, nhớ má, nhớ những người vừa ra đi... và nhớ cả một người bệnh nhân đang chờ mình đến với anh nữa. Bên trong nỗi nhớ hình như có một nỗi buồn sâu kín, thầm lặng nhưng rất nặng nề. Dù sao vết thương lòng vẫn đang rỉ máu, dù mình có muốn lấy công việc lấy mọi nỗi nhớ khác đè lên trên, nó vẫn trỗi dậy, xót xa vô cùng. Hãy quên đi Th. ơi! Hãy quên đi mà tìm lại niềm hy vọng mới mẻ xanh tốt trong lành hơn. Hãy lấy niềm tự hào mà quên đi thất vọng. Con người ấy đâu có xứng đáng với tình yêu trong trắng, chung thuỷ của Thuỳ.
Ơi những người thân yêu của tôi trên quê hương Đức Phổ này, có ai hiểu và cảm thông hết nỗi lòng tôi chăng? Nỗi lòng một cô gái đay ước mơ hy vọng mà không được đáp lại
một cách xứng đáng?
13. 4. 68
Thư từ từ khắp bốn phương gửi về. Cảm ơn tất cả mọi người đã dành cho tôi những tình thương mến thiết tha. Đọc thư niềm vui chen lẫn với nỗi buồn. Tại sao mọi người có thể dành cho mình những tình thương ấy mà một người - một người đã được hưởng một tình yêu trong trắng, chân thành lai không xứng đáng với mình? Buồn làm sao hở M.?
Mình nhũng muốn lấy tình thương của mọi người đền đáp cho chỗ trống của tâm hồn mà không sao làm được. Trái tim mình vẫn cứ bướng bỉnh đập theo nhịp độ của tuổi hai mươi tràn đây hy vọng, tràn đầy thương yêu. Thôi hãy bĩnh tỉnh lại với nhịp đập yên bình của mặt biển những buổi chiều lặng gió đi tim ơi!
14. 4. 68
Một bài thơ làm tặng cho mình, bài thơ của một thương binh đang nằm viện, xuất phát từ lòng mến thương cảm phục đối với một người bác sĩ đã chăm sóc anh và mọi bệnh nhân khác một cách tận tình. Anh ta tìm hiểu kỹ về mình và viết bài thơ tặng. Bài thơ tràn ngập niềm mến yêu chân thành và nỗi đau xót trước mối tình tan vỡ của mình. Anh ta nói lên những lời nói xót xa cay đắng của một cô gái bị người yêu phụ bạc.
Đọc bài thơ... mình buồn vô hạn, không thề kìm được mình ghi ngay dưới bài thơ đó một dòng chữ "Cảm ơn tình thương mến của anh, nhưng hình như anh chưa hiểu Trâm. Hứa với anh rằng sẽ có lúc nào đó để anh hiểu về một người con gái của XHCN", và mình đưa trả lại bài thơ.
Ôi! Đây mới là điều đáng buồn nhất trong quan hệ với M.. Mọi người đều trách M., đều thương mình, nhưng mình xót xa biết bao nhiêu khi thấy người ta thương mình bằng một tình thương có cả sự thương hại nữa! Dù anh Thiết, dù Hào, Nghinh... ai ai đi nữa đã cảm thương san sẻ với mình, mình vẫn không muốn. Một mình đã đủ giải quyết rồi, một mình đủ sức chôn sâu cả nhiều năm thương yêu yêu hy vọng ấy xuống tận đáy đất sâu rồi - mảnh đất tâm hồn mình vẫn màu mỡ, vẫn đủ sức để gieo lên đó một mùa hoa tươi đẹp được kia mà. Hỡi tất cả mọi người, không cần tưới lên mảnh đất ấy những giọt lệ xót thương đâu. Hoa thơm phải được tưới bằng nước mát trong lành.
Mỗi ngày tình cảm với M. càng lạt phai đi và nỗi trách móc càng lớn dần lên. Mình đã và sẽ xa dần người bạn ấy. Anh đâu có xứng đáng với mình?
...68
Không khí im lặng của buổi trưa trùm lấy khu rừng. Nghe San đau, mình lên thăm. Cả phòng cũng đang yên ngủ, kể cả người bệnh nhân mình tới thăm. Không muốn làm thức giấc San, mình rón rén trở ra nhưng tiếng San khẽ rên làm mình trở lại anh cười bẽn... (mờ không đọc được). Anh không đau nhưng có lẽ muốn gặp mình. Cả ngày hôm nay mình bận.
Câu chuyện không phải là chuyện thương tật mà anh lại hỏi: "Hôm nay đúng là ngày chị về Đức Phổ phải không?"
- Vừa tròn một năm San à!
Mình trả lởi mà không khỏi ngạc nhiên vì câu hỏi của San. Muốn ngồi với San nói chuyện về cả một năm qua, một năm chiến đấu gian lao vất vả nhưng rất đáng tự hào trên mảnh đất quê San. Nhưng mình lại thấy khó nói. Có nghĩa lý gì đâu nhưng việc mình làm so với San, với tất cả bà con Đức Phổ đã kiên cường chiến đấu suốt hai mươi năm ròng. Còn nói với San về nỗi nhớ thương với gia đình trong những ngày xa cách lại càng vô lý hơn. San chỉ còn một mẹ già. Cha San chết từ lúc mẹ anh mới hai hai tuổi đầu, người vợ trẻ ấy đã hy sinh cả tuổi xuân của mình ở vậy nuôi San cho đến khi anh được mười chín tuổi thì cho anh đi bộ đội. Năm năm qua vào sinh ra tử San vẫn còn sống, vừa mới cách đây một tháng địch tập kích vào vị trí, San đã thoát khỏi nanh vuốt của quân thù. Mười lăm đồng chí của anh hy sinh. Chỉ một xíu nữa thôi có khó khăn gì đâu, San cũng đã ngã xuống dưới chân hòn núi Cửa ấy rồi. Lúc đó mẹ San có khóc cạn nước mắt cũng không bao giờ có được một đứa con như San nữa. Vậy mà hôm nay San đến đây với mình, có lẽ nào mình lại để thần chết cướp đi người con yêu quý của một bà mẹ đang lo âu hy vọng tất cả vì đứa con duy nhất ấy. Không bao giờ đâu! Mình sẽ phải cố hết sức vì San cũng như vì tất cả những người bệnh nhân! Đó chẳng phải là niềm tự hào của một người thầy thuốc đó sao?
* * *
Nhận được thư và quà của Vân. Thương Vân làm sao. Cuộc đời Vân sao đủ mọi đắng cay, những đắng cay mà một người như Vân lẽ ra không bao giờ phải chịu. Vân sống giàu lòng vị tha, giàu niềm hy vọng, giàu tình cảm cách mạng. Phải đền đáp cho Vân những điều đó chứ. Cớ sao cuộc đời cứ dành cho Vân hnững sự rủi ro? Đã thấy được điều đó mình phải có trách nhiệm. Phải đem lại cho Vân niềm vui, tin tưởng bằng những hành động cụ thể.
17.4.68
Chia tay anh Kỳ và chị Phượng. Sống với nhau cả một năm tròn, hôm nay mình mới hiểu hết tình thương của những người thân thiết đó.
Đêm đã khuya sau buổi liên hoan, anh Kỳ sang phòng mình chơi. Hai anh em chẳng biết nới gì, quyển vở để trước mặt, cây bút cầm trong tay mà những dòng chữ dưới ngòi bút anh đều vô nghĩa. Thời gian còn rất ít, anh cần nói cần viết những chuyện quan trọng. Vậy mà sao anh làm thinh hở anh? Phải chăng anh muốn nói với em bằng đôi mắt đỏ vì thức khuya bao đêm ròng, bằng nụ cười buồn rười rượi trên khuôn mặt gầy ốm? Anh ôm mình trong đôi tay mảnh khảnh, hành động đó rất bình thường với anh nhưng hôm nay sao làm mình cảm động. Tiễn anh đi rồi. Tiễn anh ra đến suối mình bần thần trở về thấy mảnh giấy lưu niệm anh gửi cho Liên. Mấy dòng chữ ngắn ngủi trong đó anh có dặn: "Em và Trâm phải thương nhau chân thật. Trâm vào đây xa gia đình chỉ có bạn....". Anh Kỳ ơi! Cảm ơn anh, em không bao giờ quên tấm tình của anh đối với em đâu!
Và buổi cuối cùng nằm trong cánh tay của chị Phượng, nghe những lời dặn lại mình lặng yên không nói, những giọt nước mắt âm ấm chảy trên mặt mình và rơi sang mặt chị. Chị ơi, đến hôm nay em vẫn chưa là Đảng viên, buồn đến vô cùng...
22.4.68
Hường ơi! Hường đã chết rồi sao? Mình nghe tin mà bàng hoàng như trong cơn ác mộng. Bao giờ cho hết những đau xót này - nay một người ngã xuống, mai lại một người ngã xuống. Xương máu đã chất cao như ngọn núi căm thù sừng sững trước mắt chúng ta. Bao giờ! Bao giờ và bao giờ hỡi các đồng chí. Bao giờ mới đuổi hết lũ quân uống máu người
không tanh ấy khỏi đất nước chúng ta.
Vậy là hết, những đêm rì rầm tâm sự bên nhau không bao giờ có nữa. Bên tai mình còn nghe rõ giọng Hường trầm trầm tình cảm, Hường khen ngợi động viên mình, ca ngợi mối tình chung thủy cửa mình. Vậy là hết, những buổi cùng nhau tắm dưới suối nước, cùng nhau ăn một chén chè. Mình bỗng nhớ hôm nào gặp Hường bên bờ suối ở Nghĩa Hành, Hường ôm mình trong tay, hôn lên mái tóc, hôn lên má mình và cả hai cùng rưng rưng nước mắt.
Nhìn chú Công vẫn bình thản không hay biết gì về tin sét đánh ấy, mình thấy xót xa như ai xát muối vào trong ruột. Mất một đứa con như Hường còn đau hơn mất cả khúc ruột. Chú ơi, hãy nén đau thương lại đi chú, nếu biết tin này! Và anh Quang, người con trai đã thuỷ chung chờ đợi Hường trong bao nhiêu năm nay cũng không bao giờ thực hiện được mơ ước nửa. Hường của anh đã vĩnh viễn nằm yên dưới nắm đất quê hương anh rồi.
23.4.6S
Một ngày mệt nhọc vô cùng. Ba cas thương nặng vào một lúc. Suốt một ngày đứng bên bàn mổ đầu óc căng thẳng vì những vết thương, vì tiếng khóc xé ruột xé lòng của chú Công (cha Hường) và vì những tin buồn dồn dập.
Hường đã bị bắt sống trên đường công tác. Cậu bé sôi nổi nhiệt tình ấy không hiểu có chịu nổi những đòn tra tấn của quân thù hay không. Thương Đường vô tận. Lá thư viết gửi Đường vậy là chưa đến nơi. Người cầm thư đã chết còn người nhận thư thì bị bắt!!! Một giọng hát buồn từ đâu văng vẳng bên tai mình "Lòng mẹ bao la như biển thái bình rạt rào. Lời ru êm ái như dòng suối hiền ngọt ngào". Lời hát của Đường trong buổi tối hôm xưa hay là lời than đau xót của Đường trong ngục tối lúc mà Đường nghĩ đến người mẹ già đã suốt đởi cặm cụi nuôi con, đặt tất cả niềm vui, hy vọng vào đứa con cưng ấy?
Biết bao nhiêu bà mẹ như mẹ Đường sẽ còn đau khổ khóc than đến cạn dòng nước mắt. Ôi nếu mình ngã xuống, mẹ mình cũng sẽ như bà mẹ ấy thôi, cũng sẽ là một bà mẹ suốt đời hi sinh vì con để rồi mãi mãi đau xót vì con mình đã ngã xuống nơi chiến trường khói lửa. Mẹ ơi! Con biết nói sao khi lòng con thương mẹ trăm nghìn triệu mà cũng đành xa mẹ ra đi. Quân thù đang còn đó, bao nhiêu bà mẹ còn mất con, bao nhiêu người chồng mất vợ. Đau xót vô cùng.
25.4.68
Cũng vẫn là những tin buồn, trên đường đi học ở tỉnh về, đoàn cán bộ của Đức Phổ bị địch tập kích nghe nói có hy sinh một số. Nghĩa cũng đi trong số đó, chẳng hiểu em mình có làm sao không. Em mình xông xáo, dũng cảm dễ có khả năng đi đầu bám đường lắm. Em ơi! Nếu em có làm sao thì chị biết nói gì nữa hở em? Chị sẽ khóc ròng bao đêm vắng hay là nước mắt khô lại thành ngọn lửa thù rực cháy trong tim chị? Mấy ngày này chị vẫn mong em về thăm, bây giờ!...
26.4.68
Nhận một lá thư từ H8 trở về, không phải thư của M. mà là của anh Tâm. Đọc thư chỉ thấy buồn vô hạn. Những ngày qua đã lùi vào dĩ vãng lâu rồi xa rồi, còn khơi lại làm gì nữa hở anh Tâm? Anh thương em nhưng vô tình đã làm em đau khổ. Anh báo tin rằng M. đang đau yếu, anh nói rằng anh hiểu em, thương em nhưng thực ra anh có hiểu gì em đâu. Anh chưa hiểu hết lòng tự ái của một cô gái xuất phát từ tầng lớp học sinh như em sao? Còn nếu đã hiểu thì... tốt hơn hết là hãy nói với em về những điều cần thiết trước mắt công tác tốt, cảnh giác tốt. Vậy thôi!
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 2
30.4.68
Vẫn buồn ư Th? Mấy cas thương nặng tưởng không sống nổi hôm nay đã ổn định cả rồi, những nụ cười trên khuôn mặt còn xanh mướt vì mất máu chẳng làm Th. vui đó sao? Vậy mà vẫn cứ buồn. Nỗi buồn thấm sâu trong lòng mình như những giọt mưa thấm sâu trong lòng đất của những ngày mưa dài rả rích này. Muốn tìm lấy những niềm vui vô tư nhưng không sao tìm được, bộ óc mình đã hằn những nếp nhăn suy nghĩ rồi, có cách nào xoá mờ được đâu. Có chăng chỉ làm được điều đó nếu bây giờ chỉ có một yêu cầu: điều trị cho thương binh, xây dựng bệnh xả cho tốt ôi sao mình lại sinh ra làm một đứa con gái giàu mơ ước yêu thương và đòi hỏi với cuộc đởi quá nhiều như vậy?
Hoàn cảnh của mình là sự ao ước của bao nhiêu người: gia đình êm ấm đầy đủ, bản thân đã và đang có điều kiện tiến bộ, được công tác hợp khả nàng, được chiếu chuộng... Nhưng vậy thì có phải tại mình quá đòi hỏi hay không? Hãy trả lời đi hỡi cô Thùy khó tính và bướng bỉnh.
1.5.68
Một lần nữa đón ngày Quốc tế Lao động giữa rừng - đó là một ngày im lặng, dài và chìm ngập trong nỗi nhớ thương. Nhớ Hà Nội, nhớ ba má và các em vô kể, vừa chóp mắt giữa trưa mình đã thấy mình về gặp má và em trong ngôi nhà ở trường Cán bộ Y tế, vẫn con đường nhỏ ấy, vẫn chiếc cổng nhà ông Nghiệp ấy, mình chui qua những song cửa gãy để lọt ra ngoài đường hồn nhiên như những ngày còn nhỏ. Xa nhà hơn một năm rồi, đây có phải là năm cuối cùng xa cách không? Bỗng dưng mình nhớ đến những ngay trước KN (không đọc rõ) vui và hy vọng tràn ngập... bây giờ (?)!... Thì hãy cứ như những hồi ấy đi, hãy nhóm lên niềm vui của kẻ chiến thắng đã cầm trong tay ấy đi, bài hành khúc khởi nghĩa còn vang bên tai đó "Xuống đường, xuống đường... dù phải hy sinh ta nào xá, giành lấy chính quyền về tay nhân dân".
4.5.68
Mình cắt đứt câu chuyện bằng sự im lặng. Trong bóng tối mình vẫn nhận thấy sự băn khoăn của hai người bệnh nhân đang nói chuyện với mình. Hình như họ thấy được cái im lặng nặng nề đẫm nước mắt ấy của mình. Họ thương mình một cách chân thành thắm thiết, nhưng họ càng nói mình càng thấy khổ đau. Họ hỏi mình vì sao không đấu tranh cho quyền lợi chính trị, tại sao mình rất xứng đáng là một Đảng viên mà chi bộ không kết nạp. Vì sao, vì sao và vì sao ư? Ai mà trả lời được hở hai bạn mến thương. Quả tình tôi không thể trả lời được. Cái im lặng nặng nề của tôi cũng nói được với các bạn nhiều về sự bế tắc đó. Hầu như tất cả mọi người đều nói: "Trâm rất xứng đáng là một người Cộng sản" vậy mà vẫn không được đứng trong hàng ngũ ấy. Nào phải mình không thiết tha nhưng càng thiết tha chỉ càng thấy khổ đau mà thôi.
Mấy hôm nay rất buồn, ngày ngày những lá thư, những lời nói, những hành động tỏ lòng thương mến thiết tha vẫn đến với mình: Nhưng chính những tình thương ấy lại là những mồi lửa châm vào một đống củi đã khô từ lâu. Tại sao mọi người thương mến cảm phục mà Đảng lại khắt khe hẹp hòi đối với mình?
5.5.68
M. ơi, Th. biết nói gì với M. đây? Vẫn thương yêu M. vô hạn nhưng tình thương trộn lẫn sự giận hờn trách móc. M. nói Th không hiểu M. ư? Đâu có, Th. hiểu M. nhưng hiểu hết chưa thì quả thật là chưa. Cho nên không thể nào không đau xót khi tất cả mọi người xung quanh vẫn nhìn Th. bằng đôi mắt xót thương. Cái đó đã làm Th. tự ái rồi. Một vết thương không thể hàn gắn. Đành vậy suốt đời ta sẽ mang nặng vết thương trong lòng!
Nghe M. đau nặng, buồn thương M. quá đỗi. Giá có Th. ở bên, Th. sẽ chăm sóc M. như vai trò mà người ta đã định cho chúng ta (mặc dù sự thực không như vậy). M. ơi, anh không phải là của em, nhưng em muốn đem yêu thương xoa dịu đau đớn cho anh. Bằng cách nào bây giờ? Một cái gì giống như linh cảm bảo với Th. rằng rồi sẽ không được gặp M. nữa, lần chia tay ấy sẽ là lần cuối cùng. M. đứng nhìn theo, Th. đi không ngoảnh lại, mặc dù biết rằng một đôi mắt đen đang dõi theo Th. Những giây ở trong cánh tay người đồng chí thân yêu ấy chỉ còn là một hình ảnh dĩ vãng xa xưa mà thôi.
6.5.68
Rất nhiều chuyện đau đầu hàng ngày vẫn xảy ra quanh mình. Thì đã tự nhủ rằng không thể đòi hỏi ở đâu chỉ có toàn người tốt kia mà, đã khẳng định "đời phải qua giông tố nhưng chớ có cúi đầu trước giông tố" mà. Thực ra giông tố đến với mình vẫn là những cơn giông của ngày cuối hè, nhẹ nhàng âm ỉ mà thôi. Hãy vui lên đi, vui lên với những nụ cười trìu mến của những bệnh nhân đã dành cho mình. Vui lên với những tình thương chân thực mà đa số những cán bộ trong huyện, trong tỉnh, trong khu quen biết đã dành cho mình. Vậy là được rồi, Th. ơi, đừng đòi hỏi nữa. Đảng ư? Rồi Đảng sẽ phải thấy. Quanh mình nhiều người thương mến cảm phục hơn là số người thù ghét. Xét cho cùng, họ có ghét mình cũng chỉ vì lòng ghen ty mà thôi.
9.5.68
Sống ở đời phải biết khiêm tốn nhưng đồng thời phải có một lòng tự tin, một ý thức tự chủ. Nếu mình làm đúng hãy cứ tự hào với mình đi. Lương tâm trong sạch là liều thuốc quý nhất. Phải hiểu điều đó để lấy điều đó làm cơ sở tự tin cho mình. Tại sao Th. cứ suy nghĩ hoài khi mà Th. biết rằng chuyện đó Th. làm đúng? Cuộc sống đâu phải chỉ có tình cảm mà phải có lý trí, có hiểu thế hay không hở cô gái bướng bỉnh?
12.5.68
Hội nghị Pans! Đây là những ngày tháng năm của 1954 đấy chăng? Mình hồi hộp theo dõi tin tức, biết chắc chắn rằng thắng lợi có được trong hội nghị này phải do thắng lợi trên chiến trường quyết định. Vậy thì hãy chuẩn bị tinh thần bước vào một đợt chiến đấu quyết liệt cuối cùng rồi sau đó ai còn, ai mất hãy hay. Dù còn dù mất cũng là những ngày vui bất tận khi hoà bình chân chính trở lại trên đất nước chúng ta. Hơn hai mười năm rồi khói lửa đau thương vẫn trùm lên dải đất hiền lành. Nước mắt chúng ta chảy nhiều rồi, xương máu cũng đổ nhiều rồi. Chúng ta có tiếc gì đâu để đổi lấy độc lập tự do.
14.5.68
Một dòng chữ ghi trên bàn: "Chị Trâm thương nhớ của em...". Dòng chữ của San. Một chuyện giản đơn vậy mà mình cảm động. Tình thương với San ngày càng thắm thiết. Có lần ngồi nói chuyện với San, hai chị em (chị mà nhỏ tuổi hơn em) cãi nhau về chuyện nếu phải chết thì ai nên chết. Mình nhường cho San sống bởi vì đời San chưa hề được hưởng sung sướng và bởi vì San là đứa con duy nhất của một bà mẹ goá đã ở vậy nuôi con từ năm hai mốt tuổi đến giờ. Vậy mà San cứ khăng khăng rằng mình phải sống, phải trở về với mẹ, với em, với Miền Bắc thân yêu đang trông đợi mình. Rõ vớ vẩn, chuyện không đâu vào đâu cả nhưng sao hai chị em đều cảm thấy thương nhau hơn. Mình muốn đối với San bằng một tình thương chân thực, trong lành mà e rằng có ai hiểu lệch vấn đề đi không. San năm nay hơn mình ba tuổi, đã có vợ và con năm tuổi.
17.5.68
Chiến tranh còn tiếp diễn, chết chóc vẫn diễn ra hàng ngày, từng giờ từng phút, dễ như trở bàn tay vậy. Mới tối qua Thìn và anh Sơn còn cùng bọn mình trò chuyện. Thìn còn dặn Lệ mua vải may áo, đêm nay hai người ấy chỉ còn là hai cái xác nằm dưới nắm đất của đất Đức Phổ mà lần đầu họ đặt chân đến ấy rồi. Chết quá dễ dàng, không có cách nào đề phòng được những tổn thất ấy cả. Buồn làm sao!
Liên nói vậy mà đúng: Hãy sống với nhau bằng tình thương chân thành đi kẻo rồi hối hận khi bạn mình đã chết rồi mới nghĩ rằng hồi còn sống mình đã không thương yêu, đùm bọc lẫn nhau. Riêng mình đã làm như vậy. Mà thật ra xưa nay mình vẫn giàu tình thương với tất cả mọi người, một tình thương yêu rộng rãi nhưng rất đỗi chân thành. Tất cả bệnh nhân trong bệnh xá này trong những lúc đau ốm nặng mình đều đến với họ bằng tinh thần trách nhiệm, bằng tình thương thắm thiết đó cho nên dù xa lạ bao nhiêu rồi cũng thấy có một cái gì gắn bó với người thầy thuốc mà họ thấy rất gần với họ ấy. Họ gọi mình bằng hai tiếng "Chị Hai", họ xưng em mặc dù lớn tuổi hơn mình và họ vui đùa, làm nũng với mình nữa. Giữa những ngày gian khó ác liệt này, mình đã tìm lấy niềm vui, sự an ủi nơi họ. Còn riêng tư, không Thuỳ ơi, đừng nghĩ đến nữa, hãy gạt đi những áng mây đang nhóm lên ở cuối góc trời, đừng đề nó nổi cơn phong ba bão táp giữa tâm hồn Thuỳ nhé.
20.5.68
Tiễn chân những bệnh nhân lên đường trở về đội ngũ chiến đấu, lẽ ra chỉ là niềm vui, vậy mà cả người đi lẫn người ở đều buồn thấm thía. Hơn một tháng nằm lại bệnh xá, những bệnh nhân ấy đã gắn bó với mình không phải chỉ là tình thương giữa người thầy thuốc với bệnh nhân mà trong tình cảm ấy có cả nỗi cảm thông sâu sắc giữa những người bạn. Hôm nay họ đi rồi, người ra đi còn nhớ chăng những đêm dài trò chuyện những đêm mình đi trực. Nhớ chăng những buổi cả cơ quan đi cõng gạo họ đã cùng mình xử trí một cas thương, họ làm như những nhân viên thực thụ, đêm đến trong ánh đèn dầu họ ngồi hí hoáy lau dụng cụ... những ngày ấy vui sao! Bao giờ gặp lại nhau và có còn được gặp nhau không hở những người bạn mến thương?
25.5.68
Những ngày u uất của tâm hồn. Có gì đè nặng trên trái tim ta. Đâu phải chỉ có một nỗi buồn của vết thương rỉ máu của con tim đó đâu? Mà còn có những gì nữa kia? Những sự thiếu công bằng vẫn còn trong xã hội, vẫn diễn ra hàng ngày; vẫn có những con sâu, con mọt đang gặm dần danh dự của Đảng, những con sâu mọt ấy nếu không bị diệt đi nó sẽ đục khoét dần lòng tin yêu với Đảng. Rất buồn mình chưa được đứng trong hàng ngũ của Đảng để đấu tranh cho đến cùng. Có lẽ vì thế mà những người đó vẫn chần chừ không đám kết nạp mình mặc dù tất cả Đảng viên trong chi bộ và rất nhiều người có trách nhiệm trong huyện, trong tỉnh này đã đôn đốc, thúc giục việc giải quyết quyền lợi chính trị cho mình. Càng nghĩ càng buồn. Muốn tâm sự với những người thân về nỗi bực tức ấy nhưng rồi mình lại lặng thinh. Nói ra liệu có ai hiểu hết cho mình hay không? Có ai phải sống những ngày nặng nề, u uất như mình hay không? Sống giữa những yêu thương mà không hề cảm thấy hạnh phúc, bởi vì luôn luôn có người ghen ghét trước lòng yêu thương mà nhiều người đã dành cho mình. Đã đành rằng đời bao giờ cũng có hai mặt tốt và xấu, không bao giờ có toàm một mặt tốt, vậy mà sao Thùy cứ xót xa cay đắng mãi hở Thùy?
29.5.68
Ngày từng ngày vẫn trôi qua nặng nề. Công việc bận rộn làm mình quên đi những chuyện bực bội nhưng rồi nó vẫn lại đâm nhói vào suy nghĩ như những cây gai nhức nhối. Tại sao vậy hở tất cả mọi người? Tại sao trong tay ta đã có vũ khí phê và tự phê mà không sử dụng để cho những ung nhọt của tư tưởng cũ cứ mọc dần trong một số cái đầu óc? Tại sao khi ta là kẻ đúng, khi ta là số đông mà không đấu tranh được với một số nhỏ, để số người đó gây khó khăn trở ngại cho tập thể? Đành rằng ở đâu cũng có kẻ xấu người tốt, đành rằng sự mâu thuẫn là quy luật tất nhiên của xã hội nhưng không thể vì thế mà đầu hàng. Nhiệm vụ của ta là phải đấu tranh cho lẽ phải. Mà đã đấu tranh thì phải bỏ sức lực, phải suy nghĩ vàphải hy sinh quyền lợi cá nhân, có khi là cả cuộc đời mình, cho lẽ phải chiến thắng. Vậy đó Thùy ơi! Khi đã giác ngộ quyền lợi của giai cấp của Đảng thì suốt đời Thùy sẽ gắn bó với sự nghiệp ấy! Th. Sẽ đau xót khi sự nghiệp ấy bị tổn thương, TH sẽ sướng vui khi sự nghiệp ấy lớn mạnh – Có gì nữa đâu hở Th.?
31.5.68
Một cuộc chạy càn quy mộ nơi căn cứ, toàn bệnh xá di chuyển, vất vả vô cùng. Lòng mình nao nao thương xót khi nhìn thấy thương binh mồ hôi lấm tấm trên gương mặt còn xanh mướt, ráng sức bước từng bước một qua hết đèo lại dốc. Sau này nếu được sống trong hoa thơm nắng đẹp của Xã hội Chủ nghĩa hãy nhớ và nhớ mãi cảnh này, hãy nhớ sự hy sinh của những người đã đổ máu vì sự nghiệp chung, vì ai mà chúng ta vất vả thế này hở các đồng chí? Vì bọn quỷ cướp nước còn đang ở trên đất nước chúng ta cho nên... Ơi những người thương binh mà tôi thương yêu như những người ruột thịt, hãy cười lên trong gian khổ, hãy giữa mãi mối lạc quan vô bờ bến mà từ lâu nay các đồng chí đã giữ được dù trong hoàn cảnh khó khăn đến thế nào!
1.6.68
Một buổi sáng như sáng nay, rừng cây xanh tươi sau một trận mưa rào. Không gian trong lành mà sao lòng mình lại ngập tràn thương nhớ, nhớ miền Bắc vô vàn. Nhớ từ những hàng cây bên đường phố, những cây bàng, cây sấu lá xanh bóng sau những cơn mưa và con đường nhựa sạch sẽ vào những buổi sáng. Nhớ một căn phòng đơn sơ nhưng đầm ấm, buổi sáng râm ran tiếng cươic nói chen lẫn tiếng phát thanh từ chiếc radio để giữa nhà. Nhớ mẹ, nhớ ba, nhó Phương12 và tất cả những người thân yêu ngoài ấy. Bao giờ tiếng súng chiến tranh chấm dứt để ta trở về với miền Bắc yêu thương? Liệu còn có được những ngày đoàn tụ ấy không? Chiến tranh là mất mát. Trên mảnh đất miền Nam nóng bỏng lửa khói này, hầu như 100% các gia đình đều có tang tóc. Chết chóc đau thương đè nặng lên đầu mỗi người dân. Nhưng càng đau xót, họ càng căm thù, càng thêm sức chiến đấu. Cuộc đời và hoàn cảnh mỗi người ở đây là một bài học quý giá đối với mình. Đó chẳng phải là niềm vinh dự mình được hưởng hay sao?
Như trong lá thư cậu Thao đã nói: "Đừng buồn Th. Nhé. Tất cả ngoài này đều hướng về miền Nam thân yêu, ở đó ai ai cũng có ít nhất là một người thân đang chiến đấu".
Th. ra đi bao nhiêu người ngoài đó đang dõi theo từng bước của Th. mong đợi và tin tưởng rằng Th. sẽ chiến thắng. Th. đã chiến thắng trong mùa khô ác liệt vừa qua nhưng còn cần cố gắng nữa để chiến thắng cùng với cả đất nước và ... Th. ơi hãy vượt qua mọi đau buồn đang đè nặng lên trái tim. Hãy vui như nụ cười Th. vẫn ngụy trang trên nét mặt hàng ngày, đừng để có ai đó khẽ hỏi tại sao lại buồn, vì sao mà đã ngụy trang rồi vẫn không giấu được nỗi buồn sau nụ cười luôn mở ấy.
Chú Thích
12 Em gái Phương Trâm, kế liền Thùy Trâm
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 3
2.6.68
Chiều mưa, những giọt mưa rả rích rơi từ trên mái lá, từ những lá cây tạo thành một âm thanh đều đều buồn đến lạ lùng. Lâu rồi mình quên đi cái cảm giác của một cô học sinh Chu Văn An ngồi ngậm chiếc đuôi bút quên nghe thầy giảng bài, lơ đãng nhìn ra mặt hồ Tây mờ mịt trong mưa phùn mà nghĩ vớ vẩn. Cái cảm giác xa xưa vừa tiểu tư sản, vừa trẻ con mới lớn ấy sao hôm nay lại sống dậy trong mình - một cán bộ đang lặn lội trong cuộc kháng chiến sinh tử này. Một năm qua đã cho mình hiểu thêm về hai chữ thực tế. Không, cuộc đời thực tế gồm hai mặt. Cuộc đời vẫn bao la niềm ưu ái, người ta vẫn dễ dàng tìm thấy niềm thương yêu, miễn là chân thành và có lòng vị tha. Nhưng... dù anh có chân thực bao nhiêu đi chăng nữa rồi vẫn có lúc anh đau xót thấy rằng vẫn có những kẻ dùng mánh lới khôn khéo, lừa đảo anh để giành cướp với anh từng chút uy tín, từng chút quyền lợi, có khi chỉ là những chuyện vô cùng nhỏ nhặt như miếng ăn, đồ vật. Anh muốn sống vô tư hoàn toàn chỉ biết có lẽ phải, có tình thân ái thôi ư? Không được, sẽ có kẻ cho anh là ngốc là để cho kẻ khác đè đầu cưỡi cổ dễ dàng. Vậy thì phải đấu tranh, mà đấu tranh phải có lý cộng với kinh nghiệm sống. Cuộc đấu tranh ấy đâu phải giữa một cá nhân này với một nhóm người khác mà đó là một cuộc đấu tranh giữa hai luồng tư tưởng lạc hậu và tiến bộ.
4.6.68
Càng đi vào thực tế càng thấy phức tạp. Con người sao sống với nhiều đòi hỏi quá đi. Không bao giờ thỏa mãn được cả. Càng ngày càng muốn hoàn chỉnh, càng ngày càng lắm yêu cầu và trong những bước tiến lên ấy bao nhiêu là gai góc cản trở, nếu không vững trí bền tâm sẽ dễ dàng thất bại.
Ơi cô gái sống với bao suy nghĩ kia ơi, nghĩ làm gì cho nhiều để rồi phải nặng những đau buồn. Hãy cứ tìm lấy những niềm vuiđi, hãy cứ sống giàu lòng tha thứ, giàu sự hy sinh một cách tự giác đi. Đừng đòi hỏi ở cuộc đời quá nhiều nữa.
Mưa vẫn cứ rơi hoài. Mưa càng thêm buồn thấm thía và mưa lạnh làm cho người ta thèm khát vô cùng một cảnh sum họp của gia đình. Ước gì có cánh bay về căn nhà xinh đẹp ở phố Lò Đúc để cùng ba má và các em ăn một bữa cơm rau muống và nằm trong tấm chăn bông ấm áp ngủ một giấc ngon lành. Đêm qua mơ thấy Hòa bình lập lại, mình trở về gặp lại mọi người. Ôi, giấc mơ Hòa bình lập lại đã cháy bỏng trong lòng cả ba mươi triệu đồng bào ta từ lâu rồi. Vì nền Hòa bình độc lập ấy mà chúng ta đã hy sinh tất cả. BIết bao người đã tình nguyện hiến dâng cả cuộc đời mình vì bốn chữ Độc lập Tự do. Cả mình nữa, mình cũng đã hy sinh cuộc sống riêng mình vì sự nghiệp vĩ đại ấy.
15.6.68
Nhật ký ơi! Đừng trách Th. nghe nếu như Th. cứ ghi vào nhật ký những dòng tâm sự nặng trĩu đau buồn. Tiếng súng chiến thắng đang nổ giòn khắp chiến trường Nam Bắc. Thắng lợi đã đến gần chúng ta rồi... Nhưng trên mảnh đất Đức Phổ này vẫn còn nặng những đau thương, ngày từng ngày máu vẫn rơi, xương vẫn đổ. Điều đáng buồn nhất là trong những hy sinh gian khổ ấy, Th. chưa thấy được sự công bằng, sự trung thực. Chưa có một sự đấu tranh để thắng được những cái ti tiện, đớn hèn cứ xảy ra làm sứt mẻ danh dự của hai chữ Đảng viên và làm mòn mỏi niềm vui say công tác của mọi người trong bệnh xá. Cả mùa khô ác liệt không một lúc nào mình thấy bi quan, mình luôn cười trong gian khổ vậy mà bây giờ mình đau khổ quá đi. Kẻ thù phi nghĩa không sợ, mà sợ những nọc độc của kẻ thù còn rớt lại trong đồng chí của mình.
Hãy giữ vững tinh thần đấu tranh, hãy tìm lấy niềm vui của kẻ chiến thắng, hãy tự tin ở mình. Mong Th. hãy giữ vững nghị lực để đấu tranh đến cùng vì sự nghiệp cách mạng.
20.6.68
Thư Đường gửi về, lá thư đẫm nước mắt từ ngục tù lọt qua bàn tay hợp pháp về đây với mình. Đường viết: "Lá thư tay đơn sơ, nhưng xin chị hãy giữ làm kỷ vật, vì nó gói trọn cả tấm chân tình của em trong đó, nếu em không còn nữa thì chị hãy nhớ rằng mãi mãi cho đến lúc chết em vẫn tôn thờ yêu quí chị".
Mình gặp Đường vào một buổi chiều nắng gắt khi mình xách ba lô từ tỉnh tìm về Đức Phổ. Mảnh đất Phổ Phong lạ lùng đã đón mình bằng tất cả mến thương, điển hình là Đường. Chỉ một ngày sống cạnh Đường, cậu bé ấy đã quấn quít bên mình. Đó là một cậu bé học sinh thông minh, can đảm, nếu ở chế độ Xã hội Chủ nghĩa có thể đó là một cây bút trẻ có triển vọng. Nhưng ở đây dưới mái trường của địch có những hạn chế đau xót đối với tâm hồn ham hiểu biết, giàu ước mơ như Đường. Mình đã cảm thông với tâm tình của cậu học sinh ở đó. Trong một thời gian ngắn, hai chị em đã cảm thấy gắn bó. Chiều hôm sau, mình trở về vị trí, Đường ở lại. Ít lâu sau em bị bắt trong lúc đi làm công tác trở về. Chúng đã đánh đập Đường dã man tàn ác hết sức, nhưng Đường không nửa lời khai, chúng lập hồ sơ đưa đi Côn Đảo may nhờ có một thầy dạy cũ xin cho Đường ở lại. Bây giờ, chúng đưa Đường đi lính, đang trong thời kỳ luyện tập – liệu đến lúc ra chiến đấu Đường có trở về được với đội ngũ cách mạng hay không? Hay một viên đạn nào đó sẽ làm đứt đoạn cuộc đời đầy hy vọng của Đường?
28.6.68
M. ơi, M. lại vô đó ư? Lại là M. của những tối thứ tư trên con đường cũ đó ư? Nếu M. nói rằng trong quan hệ chúng ta, M. chưa hề phạm một sai lầm nào đối với Th. cả. Nếu là như vậy thì.. cuộc đời sẽ ra sao M. nhỉ?
Th. đây phải đứa hẹp hòi, cũng không là kẻ thiển cận, vậy mà Th. đã đi đến kết luận như thời gian qua, nghĩa là đã có cả một quá trình suy nghĩ. Cũng chẳng biết sẽ nói với M. như thế nào. Không! M. ơi, hãy đi đi, đừng gieo đau buồn lên con tim rớm máu của Th. nữa. Giữa chúng ta không thể nào có một hạnh phúc vĩnh viến dù cả hai chúng ta còn sống sau cuộc chiến tranh này.
30.6.68
Mùa thu chưa đến mà lá vàng chìm ngập cả không gian. Chưa bao giờ mình cảm thấy đau khổ và cô đơn đến mức này. "Đời phải trải qua giông tố nhưng chớ cúi đầu trước giông tố". Thì hãy đứng dậy Th. ơi, dù gió mưa giông bão đang nổi lên, dù nước chảy tràn suối nguồn đau khổ thì cũng hãy giữ vững tinh thần. Th. hãy bằng nghị lực, bằng niềm tin ở chính nghĩa, bằng lí tưởng cuộc đời mình mà đi tiếp những bước đường gai góc gian lao. Có thắng lợi nào đến với chúng ta mà khong phải đổi bằng mồ hôi nước mắt, bằng suy nghĩ khổ đau, có khi bằng cả xương máu nữa Th. à.
Khi biết tình yêu tan vỡ, Th. không rơi một giọt nước mắt vậy mà sao bây giờ lại yếu mềm đến vậy hở Th.?
3.7.68
Tháng Bảy lại về với những cơn gió nam xào xạc thổi rung cây, từng buổi sớm mai dịu mát và từng đêm trăng êm ả giữa rừng. Trong cái nắng chói chang cháy bỏng, tháng Bảy năm vẫn nặng trĩu đau thương căm thù. Từ những năm xa xôi, mình đã biết tháng Bảy với những ngày 20, ngày Hội nghị Hiệp thương. Nhưng nhận thức cho đầy đủ về ngày đó, về cả một quá trình cách mạng vĩ đại trên mảnh đất Việt Nam ngàn lần anh hùng này thì hình như mới độ sáu năm nay. Đó là một mùa hè ở Hà Nội, khi đêm tháng Bảy êm dịu ôm trùm lấy không gian, trên con đường vắng mình từ giã người chiến sĩ giải phóng quân, tiễn anh lên đường đi vào cuộc kháng chiến thần thánh. Từ đó đến nay mình đã lớn lên mỗi khi tháng Bảy lại về.
Giờ đây, cũng là một ngày tháng Bảy – giữa núi rừng mình cùng thương binh chạy càn, chạy càn ở tư thế chiến thắng. Chỉ có những người Việt Nam chúng ta mới thấy được khí thế chiến thắng dù địch đang đuổi sau lưng, dù vai nặng trĩu ba lô, dù chân đạp rừng băng suối đi lánh địch.
Bỗng nhớ đến câu thơ của Tố Hữu:
Có nơi đâu trên trái đất này
Như miền Nam đắng cay chung thủy
Như miền Nam gan góc dạn dày,
Nhà thơ của chúng ta đã nói đúng vô cùng. Vì có nơi đâu như mảnh đất này không? Có nơi đâu mà mỗi người dân đều là một dũng sĩ diệt Mỹ, mảnh đất thấm máu kẻ thù, mỗi gia đình đều mang nặng khăn tang mà vẫn kiên cường chiến đấu với niềm lạc quan kỳ lạ.
Thùy ơi, vinh dự biết bao khi Thùy được đứng trong đội ngũ chiến đấu ấy.
5.7. 68
Một người bạn của M. về bệnh xá. Câu chuyện mà anh nói với dụng ý vun đắp cho quan hệ giữa mình với M. người lại chỉ làm mình thêm tự ái và buồn. Quả thực M. không xứng đáng với tình yêu chung thủy của mình, tại sao mọi người lại khuyên mình hãy tha thứ và trở lại vơi M.? Không đâu, mình không bao giờ chịu một tình yêu chắp vá. M. cũng phải là kẻ chịu van xin mình tha thứ để được một tình yêu chắp vá. M. nói rằng anh không hề phạm một sai lầm nào dù nhỏ đối với mình, đó là một lời nói không thực, chính buổi chia tay nhau cách đây tám năm về trước M. đã nhận sai lầm là tại sao lại ngỏ tình yêu với một người con gái mà anh biết không nên đặt vấn đề yêu đương và xây dựng gia đình. Sai lầm đó là khởi đầu để rồi sau này M. tiếp tục sai lầm nữa.
M. ơi, Nếu anh đọc những dòng này anh sẽ nói sao? Sẽ mất bao nhiêu đêm để tranh luận cùng em cho ra lẽ.
6.7.68
Những lá thư mộc mạc chân thành vẫn không sao an ủi và làm vơi đi nỗi nhớ thương của mình. Anh em bè bạn ở đâu cũng nhớ, cũng thương mình vậy mà sao mình vẫn thấy cô đơn. Mình chưa được đứng trong một tập thể tiên phong nhất. Trái tim mình thiếu ngọn lửa của Đảng và của tình yêu sưởi ấm. MÌnh đã đến với Đảng bằng cả con tim chân thành tha thiết, nhưng hình như sự đáp lại lại không hề như vaỵa.
Và với M. - anh cũng đã không xứng đáng. Cuộc đời có ba việc lớn" Lý tưởng, Sự nghiệp và Tình yêu, chưa việc nào mình đạt được cả. Vì vậy không buồn sao được.
Những ngày này nhớ nhà vô kể, trong gió rừng mình nghe tưởng như khóm mía sau nhà đang xao xác trở mình cọ lá vào nhau. Nắng hè chói chang, mình tưởng như đang cùng bạn bè học tập và vui đùa trong những chiều hành lang đầy nắng ở bệnh viện Bạch Mai. Bất cứ một hình ảnh, một âm thanh nào cũng đều có thể gợi lại những ngày sống trên miền Bắc Xã hội Chủ nghĩa. Bây giờ ngoài ấy ra sao? Ba má làm việc có thoải mái không? Có gặp vướng mắc gì trong công tác không? Ba má yêu thương ơi, đứa con gái mà ba má đã cưng từ thuở nhỏ ấy bây giờ đang thật sự bước vào một cuộc đời, một cuộc đời thực tế hết sức với đầy đủ mọi mặt: Yêu thương, căm giận, tin tưởng, đau buồn, một cuộc đời có đầy đủ máu, nước mắt, mồ hôi và cả thắng lợi giành được từ trong muôn vàn gian khổ ấy.
Ba má có tin rừng con sẽ vượt qua được không? Đứa con gái đa sầu đa cảm nhưng lại giàu niềm vui và nghị lực của ba mé sẽ thắng. Đó là một lời hứa nghiêm túc đó ba má à.
8.7.68
Mấy bức tranh và dòng chữ đơn sơ của Mùi gửi tặng làm cho mình cảm thấy bâng khuâng. "Lần này mình không viết cho TT một bức thư không phải vì mình không thương yêu người bạn gái rất quý của mình...". Vậy thì vì sao hở Mùi? Tâm tình những đứa tiểu tư sản bao giờ cũng phức tạp. Có điều lạ là mình vẫn muốn như vậy hơn chỉ giản đơn rành mạch chất phác như người nông dân.
Tính tiểu tư sản của mình còn ở đó đó, chứ không phải như họ nói mình tác phong tiểu tư sản đâu. Tiểu tư sản gì đâu trong tác phong khi mà mình hòa mình được khắp trong mọi tầng lớp nhân dân.
11.7.68
Một đêm dài nói chuyện với Luân - một học sinh trong lớp bổ túc y tá. Những buổi nói chuyện thế này đã bồi đắp cho tình thương của mình thêm phong phú, đã xây dựng cho mình một ý thức về sự giác ngộ cách mạng và về nhân sinh quan của một người Cộng sản.
Hơn những bài lý thuyết, cuộc đời Luân là một bài học về những vấn đề ấy. Từ mười tuổi đầu, Luân đã biết làm cách mạng, em biết nỗi căm thù của một gia đình bị cô lập trước chính quyền Mỹ, em biết nỗi thương bà già, thương mẹ trẻ em thơ đang chịu muôn vàn đau khổ dưới chế độ của chúng. Và em đã đi, đêm đêm băng rào của ấp chiến lược, đưa tin cho cán bộ. Rồi mới mười lăm tuổi đầu em cầm súng tham gia du kích, từ ấy đến nay bàn tay của cậu bé hai mốt tuổi ấy đã bao lần bắn gục giặc Mỹ và cũng đã bao lần đỡ trên tay những đồng chí của mình ngã xuống trên mảnh đất quê em. Cả mùa khô năm qua Luân đã trụ bám cùng đồng đội du kích Phổ Vinh, ngày nằm công sự, đêm đi làm công tác. Mưa gió phong sương đã đọng lại trên khuôn mặt của tuổi hai mươi. Luân hơi già trước tuổi và già hơn rất nhiều so với tuổi đời. Mình thương Luân, phục Luân, tuy Luân còn có một số nhược điểm nhưng đó là một trong những người dân Việt Nam anh hùng.
Đêm khuya, đài phát thanh đã hết nói từ lâu nhưng hai chị em vẫn còn thao thức, mỗi người một ý nghĩ. Mình nghĩ đễn ngày hòa bình, mình mong ước Luân cũng như muôn nghìn thanh niên miền Nam đã hai mươi năm ròng đắng cay gian khổ sẽ còn sống còn được hưởng những ngày hạnh phúc ấy. Còn Luân, em nghĩ gì hở em? Hãy nuôi mãi niềm tin hy vọng của tuổi trẻ. Chị không muốn thấy sự khổ đau đọng lại trong đôi mắt còn thoáng nét thơ ngây của em đâu.
14.7.68
Được tin cha chết, Thuận ngã trên giường khóc nức nở. Tiếng khóc cố kìm lại vẫn bật lên, tiếng khóc của một người con trai đầy nghị lực như Thuận làm mình thấy xót xa như thấy ai đó xát muối vào ruột. Thương Thuận vô vàn mà chẳng biết nói gì với Thuận.
Thuận mồ côi mẹ từ nhỏ, người cha cặm cụi nuôi ba đứa con, người chị gái của Thuận mới bị pháo bắn chết cách đây hơn nửa tháng, bỏ lại bốn đứa con thơ dại. Đó phải chăng là nỗi buồn thỉnh thoảng hiện lên trong đôi mắt rất đẹp của người con trai trẻ tuổi ấy. Thuận còn một em gái, đứa em từ lúc chưa đến tuổi trưởng thành cũng đã từ lâu thoát ly đi theo du kích và theo anh đi làm cách mạng.
Ngay từ buổi đầu gặp gỡ, mình đã cảm thấy mến thương Thuận, không phải vì thấy Thuận có gương mặt của Ác tơ (13)khi anh còn là sinh viên, mà vì tính nết chăm học chăm làm, biết đối xử có tình có lý với mọi người xung quanh của Thuận.
Bây giờ biết nói gì để an ủi Thuận được đây? Cha Thuận chết, ai sẽ nuôi mấy anh em thoát ly đi công tác, nhà cửa ruộng vườn sẽ bỏ cho ai. Chính mình mình cũng chẳng hiểu sẽ giải quyết ra sao để trọn vẹn đôi đường. Thuận đang ngồi trước mắt mình, đôi mi dài chớp chớp cố giấu nỗi nghẹn ngào nhưng giọng nói vẫn hơi đứt quãng. "Chị cho em về nhà giải quyết sắp xếp việc gia đình mấy bữa rồi sẽ lên, nhà em bây giờ trâu bò ruộng đất chỉ còn em giải quyết, chị thông cảm cho em". Không hiểu Thuận còn định nói gì nữa không mà câu nói dừng lại tại đó.
Vuốt nhẹ trên đôi tay đang nóng bừng vì sốt rét của Thuận, mình cũng nghẹn lời: "Em cứ về lo giải quyết cho xong công việc nhà, vấn đề học tập em đừng lo, chị và lớp sẽ lo tất cả cho em. Mong sao em vững vàng trong công tác và học tập".
Đi nghe em, đi cho vững trên con đường máu lửa nhưng vô cùng vinh quang mà em đã chọn.
18.7.68
Nhận được mười lá thư miền Bắc một lúc. Mỗi người một vẻ nhưng tất cả đều toát lên niềm thương yêu tha thiết đối với mình và mỗi người mỗi nét vẽ thành một bức tranh sôi động về miền Bắc anh hùng. Miền Bắc thân yêu vẫn khỏe mạnh vươn lên trong bom rơi lửa đạn. Chiến tranh không hề làm chậm bước đi của đất nước ta trên đường chiến thắng. Đất nước như một người trai đầy nghị lực, dù vết thương đau nhưng chàng trai vẫn đi nụ cười trên môi và niềm tin trong đôi mắt. Mình đã gặp biết bao người trai như vậy trên đất miền Nam anh hùng này và hôm nay, qua những lá thư miền Bắc, hình ảnh chàng trai ấy lại hiện lên vĩ đại và sinh động.
Chú thích
13 Ác tơ: Nhân vật trong tiểu thuyết "Ruồi trâu" của Ê ten Li-li-an – Voi-ni-sơ
1968
8.4.68
Một cas ruột thừa trong điều kiện thiếu thốn. Thuốc giảm đau chỉ có vài ống Novocaine nhưng người thương binh trẻ không hề kêu la một tiếng. Anh còn cười động viên mình - nhìn nụ cười gượng trên đôi môi khô vì mệt nhọc, mình thương anh vô cùng. Rất đau xót rằng sự nhiễm trùng trong ổ bụng không do ruột thừa vỡ. Tìm kiếm gần một giờ không thấy nguyên nhân, mình đành đóng lại, cho đặt dẫn lưu và đổ kháng sinh trong ổ bụng. Nỗi băn khoăn của một người thầy thuốc + nỗi thương xót mến phục người thương binh ấy làm mình không thề yên bụng. Vuốt nhẹ mái tóc anh, mình muốn nói với anh rằng: với những người như anh mà tôi không cứu chữa được thì đó là điều đau xót khó mà phai đi trong cuộc đời phục vụ của một người thầy thuốc.
10 4.58
Vậy là chiều nay các anh lên đường để lại cho mọi người một nỗi nhớ mênh mông giữa khu rừng vắng vẻ. Các anh đi rồi nhưng tất cả nơi đây còn ghi lại bóng dáng các anh: những con đường đi, những chiếc ghế ngồi chơi xinh đẹp, những câu thơ thắm thiết yêu thương. Nghe anh Tuấn ra lệnh: "Tất cả ba lô lên đường!". Những chiếc ba lô vụng về may bằng những tấm bao Mỹ đã gọn gàng trên vai, mọi người còn nấn ná đứng lại trước mình bắt tay chào mình một lần cuối. Bỗng dưng một nỗi nhớ thương kỳ lạ đối với miền Bắc trào lên trong mình như mặt sông những ngày mưa lũ và... mình khóc ròng đến nỗi không thể đáp lại lời chào của mọi người. Thôi! Các anh đi đi, hẹn một ngày gặp lại lại trên miền Bắc thân yêu...
Suốt một đêm một ngày lo lắng vì cas mổ của San, chiều nay lòng mình vui sướng xiết bao khi thấy San ngồi dậy, nét mặt anh còn in nỗi đau đớn mệt nhọc nhưng nụ cười ngượng nở trên môi. Bàn tay anh khẽ nắm bàn tay mình mến thương tin tưởng ơi người thương binh trẻ tuổi dũng cảm kia ơi, tôi thương anh bằng một tình thương rộng rãi nhưng rất sâu xa: tình thương cửa một người thầy thuốc trước bệnh nhân, tình thương của một người chị đối với đứa em đau ốm (thực ra San bằng tuổi mình) và tình thương ấy đặc biệt hơn đối với mọi người vì cộng thêm că lòng mến phục. Anh có thấy điều đó trong cái nhìn lo âu của tôi không? Có thấy bàn tay tôi dịu dàng đặt nhẹ trên vết thương, trên đôi tay xanh gầy của anh đó không .Chúc San mau bình phục để trở về với đội ngũ chiến đấu, trở về với bà mẹ già đang vò vo ngóng trông con từng giờ, từng phút.
12.4.68
Rừng chiều sau một cơn mưa, những lá cây xanh trong trước ánh nắng, mỏng mảnh xanh gầy như bàn tay một cô gái cấm cung.
Không khí trầm lặng và buồn lạ lùng. Cả khu nhà bệnh nhân im lặng, bên khu nhân viên cũng chỉ nghe thấy tiếng Hường rì rầm trò chuyện với ai. Một nỗi nhớ mênh mang bao trùm quanh mình. Nhớ ai? Nhớ ba, nhớ má, nhớ những người vừa ra đi... và nhớ cả một người bệnh nhân đang chờ mình đến với anh nữa. Bên trong nỗi nhớ hình như có một nỗi buồn sâu kín, thầm lặng nhưng rất nặng nề. Dù sao vết thương lòng vẫn đang rỉ máu, dù mình có muốn lấy công việc lấy mọi nỗi nhớ khác đè lên trên, nó vẫn trỗi dậy, xót xa vô cùng. Hãy quên đi Th. ơi! Hãy quên đi mà tìm lại niềm hy vọng mới mẻ xanh tốt trong lành hơn. Hãy lấy niềm tự hào mà quên đi thất vọng. Con người ấy đâu có xứng đáng với tình yêu trong trắng, chung thuỷ của Thuỳ.
Ơi những người thân yêu của tôi trên quê hương Đức Phổ này, có ai hiểu và cảm thông hết nỗi lòng tôi chăng? Nỗi lòng một cô gái đay ước mơ hy vọng mà không được đáp lại
một cách xứng đáng?
13. 4. 68
Thư từ từ khắp bốn phương gửi về. Cảm ơn tất cả mọi người đã dành cho tôi những tình thương mến thiết tha. Đọc thư niềm vui chen lẫn với nỗi buồn. Tại sao mọi người có thể dành cho mình những tình thương ấy mà một người - một người đã được hưởng một tình yêu trong trắng, chân thành lai không xứng đáng với mình? Buồn làm sao hở M.?
Mình nhũng muốn lấy tình thương của mọi người đền đáp cho chỗ trống của tâm hồn mà không sao làm được. Trái tim mình vẫn cứ bướng bỉnh đập theo nhịp độ của tuổi hai mươi tràn đây hy vọng, tràn đầy thương yêu. Thôi hãy bĩnh tỉnh lại với nhịp đập yên bình của mặt biển những buổi chiều lặng gió đi tim ơi!
14. 4. 68
Một bài thơ làm tặng cho mình, bài thơ của một thương binh đang nằm viện, xuất phát từ lòng mến thương cảm phục đối với một người bác sĩ đã chăm sóc anh và mọi bệnh nhân khác một cách tận tình. Anh ta tìm hiểu kỹ về mình và viết bài thơ tặng. Bài thơ tràn ngập niềm mến yêu chân thành và nỗi đau xót trước mối tình tan vỡ của mình. Anh ta nói lên những lời nói xót xa cay đắng của một cô gái bị người yêu phụ bạc.
Đọc bài thơ... mình buồn vô hạn, không thề kìm được mình ghi ngay dưới bài thơ đó một dòng chữ "Cảm ơn tình thương mến của anh, nhưng hình như anh chưa hiểu Trâm. Hứa với anh rằng sẽ có lúc nào đó để anh hiểu về một người con gái của XHCN", và mình đưa trả lại bài thơ.
Ôi! Đây mới là điều đáng buồn nhất trong quan hệ với M.. Mọi người đều trách M., đều thương mình, nhưng mình xót xa biết bao nhiêu khi thấy người ta thương mình bằng một tình thương có cả sự thương hại nữa! Dù anh Thiết, dù Hào, Nghinh... ai ai đi nữa đã cảm thương san sẻ với mình, mình vẫn không muốn. Một mình đã đủ giải quyết rồi, một mình đủ sức chôn sâu cả nhiều năm thương yêu yêu hy vọng ấy xuống tận đáy đất sâu rồi - mảnh đất tâm hồn mình vẫn màu mỡ, vẫn đủ sức để gieo lên đó một mùa hoa tươi đẹp được kia mà. Hỡi tất cả mọi người, không cần tưới lên mảnh đất ấy những giọt lệ xót thương đâu. Hoa thơm phải được tưới bằng nước mát trong lành.
Mỗi ngày tình cảm với M. càng lạt phai đi và nỗi trách móc càng lớn dần lên. Mình đã và sẽ xa dần người bạn ấy. Anh đâu có xứng đáng với mình?
...68
Không khí im lặng của buổi trưa trùm lấy khu rừng. Nghe San đau, mình lên thăm. Cả phòng cũng đang yên ngủ, kể cả người bệnh nhân mình tới thăm. Không muốn làm thức giấc San, mình rón rén trở ra nhưng tiếng San khẽ rên làm mình trở lại anh cười bẽn... (mờ không đọc được). Anh không đau nhưng có lẽ muốn gặp mình. Cả ngày hôm nay mình bận.
Câu chuyện không phải là chuyện thương tật mà anh lại hỏi: "Hôm nay đúng là ngày chị về Đức Phổ phải không?"
- Vừa tròn một năm San à!
Mình trả lởi mà không khỏi ngạc nhiên vì câu hỏi của San. Muốn ngồi với San nói chuyện về cả một năm qua, một năm chiến đấu gian lao vất vả nhưng rất đáng tự hào trên mảnh đất quê San. Nhưng mình lại thấy khó nói. Có nghĩa lý gì đâu nhưng việc mình làm so với San, với tất cả bà con Đức Phổ đã kiên cường chiến đấu suốt hai mươi năm ròng. Còn nói với San về nỗi nhớ thương với gia đình trong những ngày xa cách lại càng vô lý hơn. San chỉ còn một mẹ già. Cha San chết từ lúc mẹ anh mới hai hai tuổi đầu, người vợ trẻ ấy đã hy sinh cả tuổi xuân của mình ở vậy nuôi San cho đến khi anh được mười chín tuổi thì cho anh đi bộ đội. Năm năm qua vào sinh ra tử San vẫn còn sống, vừa mới cách đây một tháng địch tập kích vào vị trí, San đã thoát khỏi nanh vuốt của quân thù. Mười lăm đồng chí của anh hy sinh. Chỉ một xíu nữa thôi có khó khăn gì đâu, San cũng đã ngã xuống dưới chân hòn núi Cửa ấy rồi. Lúc đó mẹ San có khóc cạn nước mắt cũng không bao giờ có được một đứa con như San nữa. Vậy mà hôm nay San đến đây với mình, có lẽ nào mình lại để thần chết cướp đi người con yêu quý của một bà mẹ đang lo âu hy vọng tất cả vì đứa con duy nhất ấy. Không bao giờ đâu! Mình sẽ phải cố hết sức vì San cũng như vì tất cả những người bệnh nhân! Đó chẳng phải là niềm tự hào của một người thầy thuốc đó sao?
* * *
Nhận được thư và quà của Vân. Thương Vân làm sao. Cuộc đời Vân sao đủ mọi đắng cay, những đắng cay mà một người như Vân lẽ ra không bao giờ phải chịu. Vân sống giàu lòng vị tha, giàu niềm hy vọng, giàu tình cảm cách mạng. Phải đền đáp cho Vân những điều đó chứ. Cớ sao cuộc đời cứ dành cho Vân hnững sự rủi ro? Đã thấy được điều đó mình phải có trách nhiệm. Phải đem lại cho Vân niềm vui, tin tưởng bằng những hành động cụ thể.
17.4.68
Chia tay anh Kỳ và chị Phượng. Sống với nhau cả một năm tròn, hôm nay mình mới hiểu hết tình thương của những người thân thiết đó.
Đêm đã khuya sau buổi liên hoan, anh Kỳ sang phòng mình chơi. Hai anh em chẳng biết nới gì, quyển vở để trước mặt, cây bút cầm trong tay mà những dòng chữ dưới ngòi bút anh đều vô nghĩa. Thời gian còn rất ít, anh cần nói cần viết những chuyện quan trọng. Vậy mà sao anh làm thinh hở anh? Phải chăng anh muốn nói với em bằng đôi mắt đỏ vì thức khuya bao đêm ròng, bằng nụ cười buồn rười rượi trên khuôn mặt gầy ốm? Anh ôm mình trong đôi tay mảnh khảnh, hành động đó rất bình thường với anh nhưng hôm nay sao làm mình cảm động. Tiễn anh đi rồi. Tiễn anh ra đến suối mình bần thần trở về thấy mảnh giấy lưu niệm anh gửi cho Liên. Mấy dòng chữ ngắn ngủi trong đó anh có dặn: "Em và Trâm phải thương nhau chân thật. Trâm vào đây xa gia đình chỉ có bạn....". Anh Kỳ ơi! Cảm ơn anh, em không bao giờ quên tấm tình của anh đối với em đâu!
Và buổi cuối cùng nằm trong cánh tay của chị Phượng, nghe những lời dặn lại mình lặng yên không nói, những giọt nước mắt âm ấm chảy trên mặt mình và rơi sang mặt chị. Chị ơi, đến hôm nay em vẫn chưa là Đảng viên, buồn đến vô cùng...
22.4.68
Hường ơi! Hường đã chết rồi sao? Mình nghe tin mà bàng hoàng như trong cơn ác mộng. Bao giờ cho hết những đau xót này - nay một người ngã xuống, mai lại một người ngã xuống. Xương máu đã chất cao như ngọn núi căm thù sừng sững trước mắt chúng ta. Bao giờ! Bao giờ và bao giờ hỡi các đồng chí. Bao giờ mới đuổi hết lũ quân uống máu người
không tanh ấy khỏi đất nước chúng ta.
Vậy là hết, những đêm rì rầm tâm sự bên nhau không bao giờ có nữa. Bên tai mình còn nghe rõ giọng Hường trầm trầm tình cảm, Hường khen ngợi động viên mình, ca ngợi mối tình chung thủy cửa mình. Vậy là hết, những buổi cùng nhau tắm dưới suối nước, cùng nhau ăn một chén chè. Mình bỗng nhớ hôm nào gặp Hường bên bờ suối ở Nghĩa Hành, Hường ôm mình trong tay, hôn lên mái tóc, hôn lên má mình và cả hai cùng rưng rưng nước mắt.
Nhìn chú Công vẫn bình thản không hay biết gì về tin sét đánh ấy, mình thấy xót xa như ai xát muối vào trong ruột. Mất một đứa con như Hường còn đau hơn mất cả khúc ruột. Chú ơi, hãy nén đau thương lại đi chú, nếu biết tin này! Và anh Quang, người con trai đã thuỷ chung chờ đợi Hường trong bao nhiêu năm nay cũng không bao giờ thực hiện được mơ ước nửa. Hường của anh đã vĩnh viễn nằm yên dưới nắm đất quê hương anh rồi.
23.4.6S
Một ngày mệt nhọc vô cùng. Ba cas thương nặng vào một lúc. Suốt một ngày đứng bên bàn mổ đầu óc căng thẳng vì những vết thương, vì tiếng khóc xé ruột xé lòng của chú Công (cha Hường) và vì những tin buồn dồn dập.
Hường đã bị bắt sống trên đường công tác. Cậu bé sôi nổi nhiệt tình ấy không hiểu có chịu nổi những đòn tra tấn của quân thù hay không. Thương Đường vô tận. Lá thư viết gửi Đường vậy là chưa đến nơi. Người cầm thư đã chết còn người nhận thư thì bị bắt!!! Một giọng hát buồn từ đâu văng vẳng bên tai mình "Lòng mẹ bao la như biển thái bình rạt rào. Lời ru êm ái như dòng suối hiền ngọt ngào". Lời hát của Đường trong buổi tối hôm xưa hay là lời than đau xót của Đường trong ngục tối lúc mà Đường nghĩ đến người mẹ già đã suốt đởi cặm cụi nuôi con, đặt tất cả niềm vui, hy vọng vào đứa con cưng ấy?
Biết bao nhiêu bà mẹ như mẹ Đường sẽ còn đau khổ khóc than đến cạn dòng nước mắt. Ôi nếu mình ngã xuống, mẹ mình cũng sẽ như bà mẹ ấy thôi, cũng sẽ là một bà mẹ suốt đời hi sinh vì con để rồi mãi mãi đau xót vì con mình đã ngã xuống nơi chiến trường khói lửa. Mẹ ơi! Con biết nói sao khi lòng con thương mẹ trăm nghìn triệu mà cũng đành xa mẹ ra đi. Quân thù đang còn đó, bao nhiêu bà mẹ còn mất con, bao nhiêu người chồng mất vợ. Đau xót vô cùng.
25.4.68
Cũng vẫn là những tin buồn, trên đường đi học ở tỉnh về, đoàn cán bộ của Đức Phổ bị địch tập kích nghe nói có hy sinh một số. Nghĩa cũng đi trong số đó, chẳng hiểu em mình có làm sao không. Em mình xông xáo, dũng cảm dễ có khả năng đi đầu bám đường lắm. Em ơi! Nếu em có làm sao thì chị biết nói gì nữa hở em? Chị sẽ khóc ròng bao đêm vắng hay là nước mắt khô lại thành ngọn lửa thù rực cháy trong tim chị? Mấy ngày này chị vẫn mong em về thăm, bây giờ!...
26.4.68
Nhận một lá thư từ H8 trở về, không phải thư của M. mà là của anh Tâm. Đọc thư chỉ thấy buồn vô hạn. Những ngày qua đã lùi vào dĩ vãng lâu rồi xa rồi, còn khơi lại làm gì nữa hở anh Tâm? Anh thương em nhưng vô tình đã làm em đau khổ. Anh báo tin rằng M. đang đau yếu, anh nói rằng anh hiểu em, thương em nhưng thực ra anh có hiểu gì em đâu. Anh chưa hiểu hết lòng tự ái của một cô gái xuất phát từ tầng lớp học sinh như em sao? Còn nếu đã hiểu thì... tốt hơn hết là hãy nói với em về những điều cần thiết trước mắt công tác tốt, cảnh giác tốt. Vậy thôi!
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 2
30.4.68
Vẫn buồn ư Th? Mấy cas thương nặng tưởng không sống nổi hôm nay đã ổn định cả rồi, những nụ cười trên khuôn mặt còn xanh mướt vì mất máu chẳng làm Th. vui đó sao? Vậy mà vẫn cứ buồn. Nỗi buồn thấm sâu trong lòng mình như những giọt mưa thấm sâu trong lòng đất của những ngày mưa dài rả rích này. Muốn tìm lấy những niềm vui vô tư nhưng không sao tìm được, bộ óc mình đã hằn những nếp nhăn suy nghĩ rồi, có cách nào xoá mờ được đâu. Có chăng chỉ làm được điều đó nếu bây giờ chỉ có một yêu cầu: điều trị cho thương binh, xây dựng bệnh xả cho tốt ôi sao mình lại sinh ra làm một đứa con gái giàu mơ ước yêu thương và đòi hỏi với cuộc đởi quá nhiều như vậy?
Hoàn cảnh của mình là sự ao ước của bao nhiêu người: gia đình êm ấm đầy đủ, bản thân đã và đang có điều kiện tiến bộ, được công tác hợp khả nàng, được chiếu chuộng... Nhưng vậy thì có phải tại mình quá đòi hỏi hay không? Hãy trả lời đi hỡi cô Thùy khó tính và bướng bỉnh.
1.5.68
Một lần nữa đón ngày Quốc tế Lao động giữa rừng - đó là một ngày im lặng, dài và chìm ngập trong nỗi nhớ thương. Nhớ Hà Nội, nhớ ba má và các em vô kể, vừa chóp mắt giữa trưa mình đã thấy mình về gặp má và em trong ngôi nhà ở trường Cán bộ Y tế, vẫn con đường nhỏ ấy, vẫn chiếc cổng nhà ông Nghiệp ấy, mình chui qua những song cửa gãy để lọt ra ngoài đường hồn nhiên như những ngày còn nhỏ. Xa nhà hơn một năm rồi, đây có phải là năm cuối cùng xa cách không? Bỗng dưng mình nhớ đến những ngay trước KN (không đọc rõ) vui và hy vọng tràn ngập... bây giờ (?)!... Thì hãy cứ như những hồi ấy đi, hãy nhóm lên niềm vui của kẻ chiến thắng đã cầm trong tay ấy đi, bài hành khúc khởi nghĩa còn vang bên tai đó "Xuống đường, xuống đường... dù phải hy sinh ta nào xá, giành lấy chính quyền về tay nhân dân".
4.5.68
Mình cắt đứt câu chuyện bằng sự im lặng. Trong bóng tối mình vẫn nhận thấy sự băn khoăn của hai người bệnh nhân đang nói chuyện với mình. Hình như họ thấy được cái im lặng nặng nề đẫm nước mắt ấy của mình. Họ thương mình một cách chân thành thắm thiết, nhưng họ càng nói mình càng thấy khổ đau. Họ hỏi mình vì sao không đấu tranh cho quyền lợi chính trị, tại sao mình rất xứng đáng là một Đảng viên mà chi bộ không kết nạp. Vì sao, vì sao và vì sao ư? Ai mà trả lời được hở hai bạn mến thương. Quả tình tôi không thể trả lời được. Cái im lặng nặng nề của tôi cũng nói được với các bạn nhiều về sự bế tắc đó. Hầu như tất cả mọi người đều nói: "Trâm rất xứng đáng là một người Cộng sản" vậy mà vẫn không được đứng trong hàng ngũ ấy. Nào phải mình không thiết tha nhưng càng thiết tha chỉ càng thấy khổ đau mà thôi.
Mấy hôm nay rất buồn, ngày ngày những lá thư, những lời nói, những hành động tỏ lòng thương mến thiết tha vẫn đến với mình: Nhưng chính những tình thương ấy lại là những mồi lửa châm vào một đống củi đã khô từ lâu. Tại sao mọi người thương mến cảm phục mà Đảng lại khắt khe hẹp hòi đối với mình?
5.5.68
M. ơi, Th. biết nói gì với M. đây? Vẫn thương yêu M. vô hạn nhưng tình thương trộn lẫn sự giận hờn trách móc. M. nói Th không hiểu M. ư? Đâu có, Th. hiểu M. nhưng hiểu hết chưa thì quả thật là chưa. Cho nên không thể nào không đau xót khi tất cả mọi người xung quanh vẫn nhìn Th. bằng đôi mắt xót thương. Cái đó đã làm Th. tự ái rồi. Một vết thương không thể hàn gắn. Đành vậy suốt đời ta sẽ mang nặng vết thương trong lòng!
Nghe M. đau nặng, buồn thương M. quá đỗi. Giá có Th. ở bên, Th. sẽ chăm sóc M. như vai trò mà người ta đã định cho chúng ta (mặc dù sự thực không như vậy). M. ơi, anh không phải là của em, nhưng em muốn đem yêu thương xoa dịu đau đớn cho anh. Bằng cách nào bây giờ? Một cái gì giống như linh cảm bảo với Th. rằng rồi sẽ không được gặp M. nữa, lần chia tay ấy sẽ là lần cuối cùng. M. đứng nhìn theo, Th. đi không ngoảnh lại, mặc dù biết rằng một đôi mắt đen đang dõi theo Th. Những giây ở trong cánh tay người đồng chí thân yêu ấy chỉ còn là một hình ảnh dĩ vãng xa xưa mà thôi.
6.5.68
Rất nhiều chuyện đau đầu hàng ngày vẫn xảy ra quanh mình. Thì đã tự nhủ rằng không thể đòi hỏi ở đâu chỉ có toàn người tốt kia mà, đã khẳng định "đời phải qua giông tố nhưng chớ có cúi đầu trước giông tố" mà. Thực ra giông tố đến với mình vẫn là những cơn giông của ngày cuối hè, nhẹ nhàng âm ỉ mà thôi. Hãy vui lên đi, vui lên với những nụ cười trìu mến của những bệnh nhân đã dành cho mình. Vui lên với những tình thương chân thực mà đa số những cán bộ trong huyện, trong tỉnh, trong khu quen biết đã dành cho mình. Vậy là được rồi, Th. ơi, đừng đòi hỏi nữa. Đảng ư? Rồi Đảng sẽ phải thấy. Quanh mình nhiều người thương mến cảm phục hơn là số người thù ghét. Xét cho cùng, họ có ghét mình cũng chỉ vì lòng ghen ty mà thôi.
9.5.68
Sống ở đời phải biết khiêm tốn nhưng đồng thời phải có một lòng tự tin, một ý thức tự chủ. Nếu mình làm đúng hãy cứ tự hào với mình đi. Lương tâm trong sạch là liều thuốc quý nhất. Phải hiểu điều đó để lấy điều đó làm cơ sở tự tin cho mình. Tại sao Th. cứ suy nghĩ hoài khi mà Th. biết rằng chuyện đó Th. làm đúng? Cuộc sống đâu phải chỉ có tình cảm mà phải có lý trí, có hiểu thế hay không hở cô gái bướng bỉnh?
12.5.68
Hội nghị Pans! Đây là những ngày tháng năm của 1954 đấy chăng? Mình hồi hộp theo dõi tin tức, biết chắc chắn rằng thắng lợi có được trong hội nghị này phải do thắng lợi trên chiến trường quyết định. Vậy thì hãy chuẩn bị tinh thần bước vào một đợt chiến đấu quyết liệt cuối cùng rồi sau đó ai còn, ai mất hãy hay. Dù còn dù mất cũng là những ngày vui bất tận khi hoà bình chân chính trở lại trên đất nước chúng ta. Hơn hai mười năm rồi khói lửa đau thương vẫn trùm lên dải đất hiền lành. Nước mắt chúng ta chảy nhiều rồi, xương máu cũng đổ nhiều rồi. Chúng ta có tiếc gì đâu để đổi lấy độc lập tự do.
14.5.68
Một dòng chữ ghi trên bàn: "Chị Trâm thương nhớ của em...". Dòng chữ của San. Một chuyện giản đơn vậy mà mình cảm động. Tình thương với San ngày càng thắm thiết. Có lần ngồi nói chuyện với San, hai chị em (chị mà nhỏ tuổi hơn em) cãi nhau về chuyện nếu phải chết thì ai nên chết. Mình nhường cho San sống bởi vì đời San chưa hề được hưởng sung sướng và bởi vì San là đứa con duy nhất của một bà mẹ goá đã ở vậy nuôi con từ năm hai mốt tuổi đến giờ. Vậy mà San cứ khăng khăng rằng mình phải sống, phải trở về với mẹ, với em, với Miền Bắc thân yêu đang trông đợi mình. Rõ vớ vẩn, chuyện không đâu vào đâu cả nhưng sao hai chị em đều cảm thấy thương nhau hơn. Mình muốn đối với San bằng một tình thương chân thực, trong lành mà e rằng có ai hiểu lệch vấn đề đi không. San năm nay hơn mình ba tuổi, đã có vợ và con năm tuổi.
17.5.68
Chiến tranh còn tiếp diễn, chết chóc vẫn diễn ra hàng ngày, từng giờ từng phút, dễ như trở bàn tay vậy. Mới tối qua Thìn và anh Sơn còn cùng bọn mình trò chuyện. Thìn còn dặn Lệ mua vải may áo, đêm nay hai người ấy chỉ còn là hai cái xác nằm dưới nắm đất của đất Đức Phổ mà lần đầu họ đặt chân đến ấy rồi. Chết quá dễ dàng, không có cách nào đề phòng được những tổn thất ấy cả. Buồn làm sao!
Liên nói vậy mà đúng: Hãy sống với nhau bằng tình thương chân thành đi kẻo rồi hối hận khi bạn mình đã chết rồi mới nghĩ rằng hồi còn sống mình đã không thương yêu, đùm bọc lẫn nhau. Riêng mình đã làm như vậy. Mà thật ra xưa nay mình vẫn giàu tình thương với tất cả mọi người, một tình thương yêu rộng rãi nhưng rất đỗi chân thành. Tất cả bệnh nhân trong bệnh xá này trong những lúc đau ốm nặng mình đều đến với họ bằng tinh thần trách nhiệm, bằng tình thương thắm thiết đó cho nên dù xa lạ bao nhiêu rồi cũng thấy có một cái gì gắn bó với người thầy thuốc mà họ thấy rất gần với họ ấy. Họ gọi mình bằng hai tiếng "Chị Hai", họ xưng em mặc dù lớn tuổi hơn mình và họ vui đùa, làm nũng với mình nữa. Giữa những ngày gian khó ác liệt này, mình đã tìm lấy niềm vui, sự an ủi nơi họ. Còn riêng tư, không Thuỳ ơi, đừng nghĩ đến nữa, hãy gạt đi những áng mây đang nhóm lên ở cuối góc trời, đừng đề nó nổi cơn phong ba bão táp giữa tâm hồn Thuỳ nhé.
20.5.68
Tiễn chân những bệnh nhân lên đường trở về đội ngũ chiến đấu, lẽ ra chỉ là niềm vui, vậy mà cả người đi lẫn người ở đều buồn thấm thía. Hơn một tháng nằm lại bệnh xá, những bệnh nhân ấy đã gắn bó với mình không phải chỉ là tình thương giữa người thầy thuốc với bệnh nhân mà trong tình cảm ấy có cả nỗi cảm thông sâu sắc giữa những người bạn. Hôm nay họ đi rồi, người ra đi còn nhớ chăng những đêm dài trò chuyện những đêm mình đi trực. Nhớ chăng những buổi cả cơ quan đi cõng gạo họ đã cùng mình xử trí một cas thương, họ làm như những nhân viên thực thụ, đêm đến trong ánh đèn dầu họ ngồi hí hoáy lau dụng cụ... những ngày ấy vui sao! Bao giờ gặp lại nhau và có còn được gặp nhau không hở những người bạn mến thương?
25.5.68
Những ngày u uất của tâm hồn. Có gì đè nặng trên trái tim ta. Đâu phải chỉ có một nỗi buồn của vết thương rỉ máu của con tim đó đâu? Mà còn có những gì nữa kia? Những sự thiếu công bằng vẫn còn trong xã hội, vẫn diễn ra hàng ngày; vẫn có những con sâu, con mọt đang gặm dần danh dự của Đảng, những con sâu mọt ấy nếu không bị diệt đi nó sẽ đục khoét dần lòng tin yêu với Đảng. Rất buồn mình chưa được đứng trong hàng ngũ của Đảng để đấu tranh cho đến cùng. Có lẽ vì thế mà những người đó vẫn chần chừ không đám kết nạp mình mặc dù tất cả Đảng viên trong chi bộ và rất nhiều người có trách nhiệm trong huyện, trong tỉnh này đã đôn đốc, thúc giục việc giải quyết quyền lợi chính trị cho mình. Càng nghĩ càng buồn. Muốn tâm sự với những người thân về nỗi bực tức ấy nhưng rồi mình lại lặng thinh. Nói ra liệu có ai hiểu hết cho mình hay không? Có ai phải sống những ngày nặng nề, u uất như mình hay không? Sống giữa những yêu thương mà không hề cảm thấy hạnh phúc, bởi vì luôn luôn có người ghen ghét trước lòng yêu thương mà nhiều người đã dành cho mình. Đã đành rằng đời bao giờ cũng có hai mặt tốt và xấu, không bao giờ có toàm một mặt tốt, vậy mà sao Thùy cứ xót xa cay đắng mãi hở Thùy?
29.5.68
Ngày từng ngày vẫn trôi qua nặng nề. Công việc bận rộn làm mình quên đi những chuyện bực bội nhưng rồi nó vẫn lại đâm nhói vào suy nghĩ như những cây gai nhức nhối. Tại sao vậy hở tất cả mọi người? Tại sao trong tay ta đã có vũ khí phê và tự phê mà không sử dụng để cho những ung nhọt của tư tưởng cũ cứ mọc dần trong một số cái đầu óc? Tại sao khi ta là kẻ đúng, khi ta là số đông mà không đấu tranh được với một số nhỏ, để số người đó gây khó khăn trở ngại cho tập thể? Đành rằng ở đâu cũng có kẻ xấu người tốt, đành rằng sự mâu thuẫn là quy luật tất nhiên của xã hội nhưng không thể vì thế mà đầu hàng. Nhiệm vụ của ta là phải đấu tranh cho lẽ phải. Mà đã đấu tranh thì phải bỏ sức lực, phải suy nghĩ vàphải hy sinh quyền lợi cá nhân, có khi là cả cuộc đời mình, cho lẽ phải chiến thắng. Vậy đó Thùy ơi! Khi đã giác ngộ quyền lợi của giai cấp của Đảng thì suốt đời Thùy sẽ gắn bó với sự nghiệp ấy! Th. Sẽ đau xót khi sự nghiệp ấy bị tổn thương, TH sẽ sướng vui khi sự nghiệp ấy lớn mạnh – Có gì nữa đâu hở Th.?
31.5.68
Một cuộc chạy càn quy mộ nơi căn cứ, toàn bệnh xá di chuyển, vất vả vô cùng. Lòng mình nao nao thương xót khi nhìn thấy thương binh mồ hôi lấm tấm trên gương mặt còn xanh mướt, ráng sức bước từng bước một qua hết đèo lại dốc. Sau này nếu được sống trong hoa thơm nắng đẹp của Xã hội Chủ nghĩa hãy nhớ và nhớ mãi cảnh này, hãy nhớ sự hy sinh của những người đã đổ máu vì sự nghiệp chung, vì ai mà chúng ta vất vả thế này hở các đồng chí? Vì bọn quỷ cướp nước còn đang ở trên đất nước chúng ta cho nên... Ơi những người thương binh mà tôi thương yêu như những người ruột thịt, hãy cười lên trong gian khổ, hãy giữa mãi mối lạc quan vô bờ bến mà từ lâu nay các đồng chí đã giữ được dù trong hoàn cảnh khó khăn đến thế nào!
1.6.68
Một buổi sáng như sáng nay, rừng cây xanh tươi sau một trận mưa rào. Không gian trong lành mà sao lòng mình lại ngập tràn thương nhớ, nhớ miền Bắc vô vàn. Nhớ từ những hàng cây bên đường phố, những cây bàng, cây sấu lá xanh bóng sau những cơn mưa và con đường nhựa sạch sẽ vào những buổi sáng. Nhớ một căn phòng đơn sơ nhưng đầm ấm, buổi sáng râm ran tiếng cươic nói chen lẫn tiếng phát thanh từ chiếc radio để giữa nhà. Nhớ mẹ, nhớ ba, nhó Phương12 và tất cả những người thân yêu ngoài ấy. Bao giờ tiếng súng chiến tranh chấm dứt để ta trở về với miền Bắc yêu thương? Liệu còn có được những ngày đoàn tụ ấy không? Chiến tranh là mất mát. Trên mảnh đất miền Nam nóng bỏng lửa khói này, hầu như 100% các gia đình đều có tang tóc. Chết chóc đau thương đè nặng lên đầu mỗi người dân. Nhưng càng đau xót, họ càng căm thù, càng thêm sức chiến đấu. Cuộc đời và hoàn cảnh mỗi người ở đây là một bài học quý giá đối với mình. Đó chẳng phải là niềm vinh dự mình được hưởng hay sao?
Như trong lá thư cậu Thao đã nói: "Đừng buồn Th. Nhé. Tất cả ngoài này đều hướng về miền Nam thân yêu, ở đó ai ai cũng có ít nhất là một người thân đang chiến đấu".
Th. ra đi bao nhiêu người ngoài đó đang dõi theo từng bước của Th. mong đợi và tin tưởng rằng Th. sẽ chiến thắng. Th. đã chiến thắng trong mùa khô ác liệt vừa qua nhưng còn cần cố gắng nữa để chiến thắng cùng với cả đất nước và ... Th. ơi hãy vượt qua mọi đau buồn đang đè nặng lên trái tim. Hãy vui như nụ cười Th. vẫn ngụy trang trên nét mặt hàng ngày, đừng để có ai đó khẽ hỏi tại sao lại buồn, vì sao mà đã ngụy trang rồi vẫn không giấu được nỗi buồn sau nụ cười luôn mở ấy.
Chú Thích
12 Em gái Phương Trâm, kế liền Thùy Trâm
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 3
2.6.68
Chiều mưa, những giọt mưa rả rích rơi từ trên mái lá, từ những lá cây tạo thành một âm thanh đều đều buồn đến lạ lùng. Lâu rồi mình quên đi cái cảm giác của một cô học sinh Chu Văn An ngồi ngậm chiếc đuôi bút quên nghe thầy giảng bài, lơ đãng nhìn ra mặt hồ Tây mờ mịt trong mưa phùn mà nghĩ vớ vẩn. Cái cảm giác xa xưa vừa tiểu tư sản, vừa trẻ con mới lớn ấy sao hôm nay lại sống dậy trong mình - một cán bộ đang lặn lội trong cuộc kháng chiến sinh tử này. Một năm qua đã cho mình hiểu thêm về hai chữ thực tế. Không, cuộc đời thực tế gồm hai mặt. Cuộc đời vẫn bao la niềm ưu ái, người ta vẫn dễ dàng tìm thấy niềm thương yêu, miễn là chân thành và có lòng vị tha. Nhưng... dù anh có chân thực bao nhiêu đi chăng nữa rồi vẫn có lúc anh đau xót thấy rằng vẫn có những kẻ dùng mánh lới khôn khéo, lừa đảo anh để giành cướp với anh từng chút uy tín, từng chút quyền lợi, có khi chỉ là những chuyện vô cùng nhỏ nhặt như miếng ăn, đồ vật. Anh muốn sống vô tư hoàn toàn chỉ biết có lẽ phải, có tình thân ái thôi ư? Không được, sẽ có kẻ cho anh là ngốc là để cho kẻ khác đè đầu cưỡi cổ dễ dàng. Vậy thì phải đấu tranh, mà đấu tranh phải có lý cộng với kinh nghiệm sống. Cuộc đấu tranh ấy đâu phải giữa một cá nhân này với một nhóm người khác mà đó là một cuộc đấu tranh giữa hai luồng tư tưởng lạc hậu và tiến bộ.
4.6.68
Càng đi vào thực tế càng thấy phức tạp. Con người sao sống với nhiều đòi hỏi quá đi. Không bao giờ thỏa mãn được cả. Càng ngày càng muốn hoàn chỉnh, càng ngày càng lắm yêu cầu và trong những bước tiến lên ấy bao nhiêu là gai góc cản trở, nếu không vững trí bền tâm sẽ dễ dàng thất bại.
Ơi cô gái sống với bao suy nghĩ kia ơi, nghĩ làm gì cho nhiều để rồi phải nặng những đau buồn. Hãy cứ tìm lấy những niềm vuiđi, hãy cứ sống giàu lòng tha thứ, giàu sự hy sinh một cách tự giác đi. Đừng đòi hỏi ở cuộc đời quá nhiều nữa.
Mưa vẫn cứ rơi hoài. Mưa càng thêm buồn thấm thía và mưa lạnh làm cho người ta thèm khát vô cùng một cảnh sum họp của gia đình. Ước gì có cánh bay về căn nhà xinh đẹp ở phố Lò Đúc để cùng ba má và các em ăn một bữa cơm rau muống và nằm trong tấm chăn bông ấm áp ngủ một giấc ngon lành. Đêm qua mơ thấy Hòa bình lập lại, mình trở về gặp lại mọi người. Ôi, giấc mơ Hòa bình lập lại đã cháy bỏng trong lòng cả ba mươi triệu đồng bào ta từ lâu rồi. Vì nền Hòa bình độc lập ấy mà chúng ta đã hy sinh tất cả. BIết bao người đã tình nguyện hiến dâng cả cuộc đời mình vì bốn chữ Độc lập Tự do. Cả mình nữa, mình cũng đã hy sinh cuộc sống riêng mình vì sự nghiệp vĩ đại ấy.
15.6.68
Nhật ký ơi! Đừng trách Th. nghe nếu như Th. cứ ghi vào nhật ký những dòng tâm sự nặng trĩu đau buồn. Tiếng súng chiến thắng đang nổ giòn khắp chiến trường Nam Bắc. Thắng lợi đã đến gần chúng ta rồi... Nhưng trên mảnh đất Đức Phổ này vẫn còn nặng những đau thương, ngày từng ngày máu vẫn rơi, xương vẫn đổ. Điều đáng buồn nhất là trong những hy sinh gian khổ ấy, Th. chưa thấy được sự công bằng, sự trung thực. Chưa có một sự đấu tranh để thắng được những cái ti tiện, đớn hèn cứ xảy ra làm sứt mẻ danh dự của hai chữ Đảng viên và làm mòn mỏi niềm vui say công tác của mọi người trong bệnh xá. Cả mùa khô ác liệt không một lúc nào mình thấy bi quan, mình luôn cười trong gian khổ vậy mà bây giờ mình đau khổ quá đi. Kẻ thù phi nghĩa không sợ, mà sợ những nọc độc của kẻ thù còn rớt lại trong đồng chí của mình.
Hãy giữ vững tinh thần đấu tranh, hãy tìm lấy niềm vui của kẻ chiến thắng, hãy tự tin ở mình. Mong Th. hãy giữ vững nghị lực để đấu tranh đến cùng vì sự nghiệp cách mạng.
20.6.68
Thư Đường gửi về, lá thư đẫm nước mắt từ ngục tù lọt qua bàn tay hợp pháp về đây với mình. Đường viết: "Lá thư tay đơn sơ, nhưng xin chị hãy giữ làm kỷ vật, vì nó gói trọn cả tấm chân tình của em trong đó, nếu em không còn nữa thì chị hãy nhớ rằng mãi mãi cho đến lúc chết em vẫn tôn thờ yêu quí chị".
Mình gặp Đường vào một buổi chiều nắng gắt khi mình xách ba lô từ tỉnh tìm về Đức Phổ. Mảnh đất Phổ Phong lạ lùng đã đón mình bằng tất cả mến thương, điển hình là Đường. Chỉ một ngày sống cạnh Đường, cậu bé ấy đã quấn quít bên mình. Đó là một cậu bé học sinh thông minh, can đảm, nếu ở chế độ Xã hội Chủ nghĩa có thể đó là một cây bút trẻ có triển vọng. Nhưng ở đây dưới mái trường của địch có những hạn chế đau xót đối với tâm hồn ham hiểu biết, giàu ước mơ như Đường. Mình đã cảm thông với tâm tình của cậu học sinh ở đó. Trong một thời gian ngắn, hai chị em đã cảm thấy gắn bó. Chiều hôm sau, mình trở về vị trí, Đường ở lại. Ít lâu sau em bị bắt trong lúc đi làm công tác trở về. Chúng đã đánh đập Đường dã man tàn ác hết sức, nhưng Đường không nửa lời khai, chúng lập hồ sơ đưa đi Côn Đảo may nhờ có một thầy dạy cũ xin cho Đường ở lại. Bây giờ, chúng đưa Đường đi lính, đang trong thời kỳ luyện tập – liệu đến lúc ra chiến đấu Đường có trở về được với đội ngũ cách mạng hay không? Hay một viên đạn nào đó sẽ làm đứt đoạn cuộc đời đầy hy vọng của Đường?
28.6.68
M. ơi, M. lại vô đó ư? Lại là M. của những tối thứ tư trên con đường cũ đó ư? Nếu M. nói rằng trong quan hệ chúng ta, M. chưa hề phạm một sai lầm nào đối với Th. cả. Nếu là như vậy thì.. cuộc đời sẽ ra sao M. nhỉ?
Th. đây phải đứa hẹp hòi, cũng không là kẻ thiển cận, vậy mà Th. đã đi đến kết luận như thời gian qua, nghĩa là đã có cả một quá trình suy nghĩ. Cũng chẳng biết sẽ nói với M. như thế nào. Không! M. ơi, hãy đi đi, đừng gieo đau buồn lên con tim rớm máu của Th. nữa. Giữa chúng ta không thể nào có một hạnh phúc vĩnh viến dù cả hai chúng ta còn sống sau cuộc chiến tranh này.
30.6.68
Mùa thu chưa đến mà lá vàng chìm ngập cả không gian. Chưa bao giờ mình cảm thấy đau khổ và cô đơn đến mức này. "Đời phải trải qua giông tố nhưng chớ cúi đầu trước giông tố". Thì hãy đứng dậy Th. ơi, dù gió mưa giông bão đang nổi lên, dù nước chảy tràn suối nguồn đau khổ thì cũng hãy giữ vững tinh thần. Th. hãy bằng nghị lực, bằng niềm tin ở chính nghĩa, bằng lí tưởng cuộc đời mình mà đi tiếp những bước đường gai góc gian lao. Có thắng lợi nào đến với chúng ta mà khong phải đổi bằng mồ hôi nước mắt, bằng suy nghĩ khổ đau, có khi bằng cả xương máu nữa Th. à.
Khi biết tình yêu tan vỡ, Th. không rơi một giọt nước mắt vậy mà sao bây giờ lại yếu mềm đến vậy hở Th.?
3.7.68
Tháng Bảy lại về với những cơn gió nam xào xạc thổi rung cây, từng buổi sớm mai dịu mát và từng đêm trăng êm ả giữa rừng. Trong cái nắng chói chang cháy bỏng, tháng Bảy năm vẫn nặng trĩu đau thương căm thù. Từ những năm xa xôi, mình đã biết tháng Bảy với những ngày 20, ngày Hội nghị Hiệp thương. Nhưng nhận thức cho đầy đủ về ngày đó, về cả một quá trình cách mạng vĩ đại trên mảnh đất Việt Nam ngàn lần anh hùng này thì hình như mới độ sáu năm nay. Đó là một mùa hè ở Hà Nội, khi đêm tháng Bảy êm dịu ôm trùm lấy không gian, trên con đường vắng mình từ giã người chiến sĩ giải phóng quân, tiễn anh lên đường đi vào cuộc kháng chiến thần thánh. Từ đó đến nay mình đã lớn lên mỗi khi tháng Bảy lại về.
Giờ đây, cũng là một ngày tháng Bảy – giữa núi rừng mình cùng thương binh chạy càn, chạy càn ở tư thế chiến thắng. Chỉ có những người Việt Nam chúng ta mới thấy được khí thế chiến thắng dù địch đang đuổi sau lưng, dù vai nặng trĩu ba lô, dù chân đạp rừng băng suối đi lánh địch.
Bỗng nhớ đến câu thơ của Tố Hữu:
Có nơi đâu trên trái đất này
Như miền Nam đắng cay chung thủy
Như miền Nam gan góc dạn dày,
Nhà thơ của chúng ta đã nói đúng vô cùng. Vì có nơi đâu như mảnh đất này không? Có nơi đâu mà mỗi người dân đều là một dũng sĩ diệt Mỹ, mảnh đất thấm máu kẻ thù, mỗi gia đình đều mang nặng khăn tang mà vẫn kiên cường chiến đấu với niềm lạc quan kỳ lạ.
Thùy ơi, vinh dự biết bao khi Thùy được đứng trong đội ngũ chiến đấu ấy.
5.7. 68
Một người bạn của M. về bệnh xá. Câu chuyện mà anh nói với dụng ý vun đắp cho quan hệ giữa mình với M. người lại chỉ làm mình thêm tự ái và buồn. Quả thực M. không xứng đáng với tình yêu chung thủy của mình, tại sao mọi người lại khuyên mình hãy tha thứ và trở lại vơi M.? Không đâu, mình không bao giờ chịu một tình yêu chắp vá. M. cũng phải là kẻ chịu van xin mình tha thứ để được một tình yêu chắp vá. M. nói rằng anh không hề phạm một sai lầm nào dù nhỏ đối với mình, đó là một lời nói không thực, chính buổi chia tay nhau cách đây tám năm về trước M. đã nhận sai lầm là tại sao lại ngỏ tình yêu với một người con gái mà anh biết không nên đặt vấn đề yêu đương và xây dựng gia đình. Sai lầm đó là khởi đầu để rồi sau này M. tiếp tục sai lầm nữa.
M. ơi, Nếu anh đọc những dòng này anh sẽ nói sao? Sẽ mất bao nhiêu đêm để tranh luận cùng em cho ra lẽ.
6.7.68
Những lá thư mộc mạc chân thành vẫn không sao an ủi và làm vơi đi nỗi nhớ thương của mình. Anh em bè bạn ở đâu cũng nhớ, cũng thương mình vậy mà sao mình vẫn thấy cô đơn. Mình chưa được đứng trong một tập thể tiên phong nhất. Trái tim mình thiếu ngọn lửa của Đảng và của tình yêu sưởi ấm. MÌnh đã đến với Đảng bằng cả con tim chân thành tha thiết, nhưng hình như sự đáp lại lại không hề như vaỵa.
Và với M. - anh cũng đã không xứng đáng. Cuộc đời có ba việc lớn" Lý tưởng, Sự nghiệp và Tình yêu, chưa việc nào mình đạt được cả. Vì vậy không buồn sao được.
Những ngày này nhớ nhà vô kể, trong gió rừng mình nghe tưởng như khóm mía sau nhà đang xao xác trở mình cọ lá vào nhau. Nắng hè chói chang, mình tưởng như đang cùng bạn bè học tập và vui đùa trong những chiều hành lang đầy nắng ở bệnh viện Bạch Mai. Bất cứ một hình ảnh, một âm thanh nào cũng đều có thể gợi lại những ngày sống trên miền Bắc Xã hội Chủ nghĩa. Bây giờ ngoài ấy ra sao? Ba má làm việc có thoải mái không? Có gặp vướng mắc gì trong công tác không? Ba má yêu thương ơi, đứa con gái mà ba má đã cưng từ thuở nhỏ ấy bây giờ đang thật sự bước vào một cuộc đời, một cuộc đời thực tế hết sức với đầy đủ mọi mặt: Yêu thương, căm giận, tin tưởng, đau buồn, một cuộc đời có đầy đủ máu, nước mắt, mồ hôi và cả thắng lợi giành được từ trong muôn vàn gian khổ ấy.
Ba má có tin rừng con sẽ vượt qua được không? Đứa con gái đa sầu đa cảm nhưng lại giàu niềm vui và nghị lực của ba mé sẽ thắng. Đó là một lời hứa nghiêm túc đó ba má à.
8.7.68
Mấy bức tranh và dòng chữ đơn sơ của Mùi gửi tặng làm cho mình cảm thấy bâng khuâng. "Lần này mình không viết cho TT một bức thư không phải vì mình không thương yêu người bạn gái rất quý của mình...". Vậy thì vì sao hở Mùi? Tâm tình những đứa tiểu tư sản bao giờ cũng phức tạp. Có điều lạ là mình vẫn muốn như vậy hơn chỉ giản đơn rành mạch chất phác như người nông dân.
Tính tiểu tư sản của mình còn ở đó đó, chứ không phải như họ nói mình tác phong tiểu tư sản đâu. Tiểu tư sản gì đâu trong tác phong khi mà mình hòa mình được khắp trong mọi tầng lớp nhân dân.
11.7.68
Một đêm dài nói chuyện với Luân - một học sinh trong lớp bổ túc y tá. Những buổi nói chuyện thế này đã bồi đắp cho tình thương của mình thêm phong phú, đã xây dựng cho mình một ý thức về sự giác ngộ cách mạng và về nhân sinh quan của một người Cộng sản.
Hơn những bài lý thuyết, cuộc đời Luân là một bài học về những vấn đề ấy. Từ mười tuổi đầu, Luân đã biết làm cách mạng, em biết nỗi căm thù của một gia đình bị cô lập trước chính quyền Mỹ, em biết nỗi thương bà già, thương mẹ trẻ em thơ đang chịu muôn vàn đau khổ dưới chế độ của chúng. Và em đã đi, đêm đêm băng rào của ấp chiến lược, đưa tin cho cán bộ. Rồi mới mười lăm tuổi đầu em cầm súng tham gia du kích, từ ấy đến nay bàn tay của cậu bé hai mốt tuổi ấy đã bao lần bắn gục giặc Mỹ và cũng đã bao lần đỡ trên tay những đồng chí của mình ngã xuống trên mảnh đất quê em. Cả mùa khô năm qua Luân đã trụ bám cùng đồng đội du kích Phổ Vinh, ngày nằm công sự, đêm đi làm công tác. Mưa gió phong sương đã đọng lại trên khuôn mặt của tuổi hai mươi. Luân hơi già trước tuổi và già hơn rất nhiều so với tuổi đời. Mình thương Luân, phục Luân, tuy Luân còn có một số nhược điểm nhưng đó là một trong những người dân Việt Nam anh hùng.
Đêm khuya, đài phát thanh đã hết nói từ lâu nhưng hai chị em vẫn còn thao thức, mỗi người một ý nghĩ. Mình nghĩ đễn ngày hòa bình, mình mong ước Luân cũng như muôn nghìn thanh niên miền Nam đã hai mươi năm ròng đắng cay gian khổ sẽ còn sống còn được hưởng những ngày hạnh phúc ấy. Còn Luân, em nghĩ gì hở em? Hãy nuôi mãi niềm tin hy vọng của tuổi trẻ. Chị không muốn thấy sự khổ đau đọng lại trong đôi mắt còn thoáng nét thơ ngây của em đâu.
14.7.68
Được tin cha chết, Thuận ngã trên giường khóc nức nở. Tiếng khóc cố kìm lại vẫn bật lên, tiếng khóc của một người con trai đầy nghị lực như Thuận làm mình thấy xót xa như thấy ai đó xát muối vào ruột. Thương Thuận vô vàn mà chẳng biết nói gì với Thuận.
Thuận mồ côi mẹ từ nhỏ, người cha cặm cụi nuôi ba đứa con, người chị gái của Thuận mới bị pháo bắn chết cách đây hơn nửa tháng, bỏ lại bốn đứa con thơ dại. Đó phải chăng là nỗi buồn thỉnh thoảng hiện lên trong đôi mắt rất đẹp của người con trai trẻ tuổi ấy. Thuận còn một em gái, đứa em từ lúc chưa đến tuổi trưởng thành cũng đã từ lâu thoát ly đi theo du kích và theo anh đi làm cách mạng.
Ngay từ buổi đầu gặp gỡ, mình đã cảm thấy mến thương Thuận, không phải vì thấy Thuận có gương mặt của Ác tơ (13)khi anh còn là sinh viên, mà vì tính nết chăm học chăm làm, biết đối xử có tình có lý với mọi người xung quanh của Thuận.
Bây giờ biết nói gì để an ủi Thuận được đây? Cha Thuận chết, ai sẽ nuôi mấy anh em thoát ly đi công tác, nhà cửa ruộng vườn sẽ bỏ cho ai. Chính mình mình cũng chẳng hiểu sẽ giải quyết ra sao để trọn vẹn đôi đường. Thuận đang ngồi trước mắt mình, đôi mi dài chớp chớp cố giấu nỗi nghẹn ngào nhưng giọng nói vẫn hơi đứt quãng. "Chị cho em về nhà giải quyết sắp xếp việc gia đình mấy bữa rồi sẽ lên, nhà em bây giờ trâu bò ruộng đất chỉ còn em giải quyết, chị thông cảm cho em". Không hiểu Thuận còn định nói gì nữa không mà câu nói dừng lại tại đó.
Vuốt nhẹ trên đôi tay đang nóng bừng vì sốt rét của Thuận, mình cũng nghẹn lời: "Em cứ về lo giải quyết cho xong công việc nhà, vấn đề học tập em đừng lo, chị và lớp sẽ lo tất cả cho em. Mong sao em vững vàng trong công tác và học tập".
Đi nghe em, đi cho vững trên con đường máu lửa nhưng vô cùng vinh quang mà em đã chọn.
18.7.68
Nhận được mười lá thư miền Bắc một lúc. Mỗi người một vẻ nhưng tất cả đều toát lên niềm thương yêu tha thiết đối với mình và mỗi người mỗi nét vẽ thành một bức tranh sôi động về miền Bắc anh hùng. Miền Bắc thân yêu vẫn khỏe mạnh vươn lên trong bom rơi lửa đạn. Chiến tranh không hề làm chậm bước đi của đất nước ta trên đường chiến thắng. Đất nước như một người trai đầy nghị lực, dù vết thương đau nhưng chàng trai vẫn đi nụ cười trên môi và niềm tin trong đôi mắt. Mình đã gặp biết bao người trai như vậy trên đất miền Nam anh hùng này và hôm nay, qua những lá thư miền Bắc, hình ảnh chàng trai ấy lại hiện lên vĩ đại và sinh động.
Chú thích
13 Ác tơ: Nhân vật trong tiểu thuyết "Ruồi trâu" của Ê ten Li-li-an – Voi-ni-sơ
Title: Re: NHẬT KÝ ĐẶNG THUỲ TRÂM
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 16:27
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 16:27
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 4
20.7.68
Những ngày bận rộn công tác dồn dập, thương ít, mọi người trong bệnh xá đều hết sức vất vả. Riêng mình trách nhiệm càng nặng nề hơn bao giờ hết, mỗi ngày làm việc từ sáng tinh mơ cho đến đêm khuya. Khối lượng công việc quá lớn mà người không có nên một mình mình vừa phải phụ trách bệnh xá, vừa lo điều trị, vừa giảng dạy. Vô cùng vất vả và cũng còn nhiều khó khăn trong công việc, nhưng hơn bao giờ hết mình cảm thấy rằng mình đã đem hết tài năng sức lực của mình để cống hiến cho cách mạng. Đôi mắt người thương binh hôm nào đau nhức tưởng như bò hôm nay cũng đã sáng lại một phần. Cánh tay anh bộ đội sưng phù đe dọa chảy máu bây giờ cũng đã lành lăn. Những cánh tay xương gãy rời cũng đã liền lại... Đó chính là nhờ sức lực của mình và những người y tá đêm ngày lăn lộn trong công tác bên giường bệnh.
Và với những học sinh, mình cũng đã đem lại những điều quý giá trong lý luận về y học. Mình đến với lớp không phải chỉ vì tinh thần trách nhiệm mà bẳng cả tình thương của một người chị đối với những đứa em đã chịu biết bao thiệt thòi đau khổ vì bọn bán nước nên không tìm đến với khoa học được. Thương biết mấy những Thuận, những Liên, những Luận, Xuân, Nghĩa mỗi người một hoàn cảnh nhưng đều rất giống nhau: Rất ham học, rất cố gắng để đạt mức hiểu biết cao nhất. Thuận mới vừa khóc cha chết, hai chiếc tang còn nặng trên ngực nhưng nụ cười đã trở lại trên đôi môi nhợt nhạt – Thuận đã hát đã cười đã sôi nổi thảo luận, nhìn Thuận mình biết bao mến thương và cảm phục.
Liên vừa lo học vừa lo làm việc trong bệnh xá. Liên lặn lội trong mọi công việc từ sớm đến tối như một con chim nhanh nhẹn vui cười đi đầu trong mọi gian khổ - đó cũng là hình ảnh mình cần học tập.
Kể làm sao cho hết những người anh hùng vô danh mà mảnh đất miền Nam đau thương khói lửa này đã tạo nên họ.
25.7.68
Một buổi ngồi trên giường bệnh của Lâm, Lâm bị một mảnh đạn cối cá nhân xuyên vào tủy sống, mảnh đạn ác nghiệt đã giết chết một nửa người Lâm - từ nửa ngực trở xuống. Lâm hoàn toàn bại liệt, lở loét và biết bao nhiêu đau đớn hành hạ Lâm.
Lâm năm nay hai tư tuổi, là một cán bộ y tế xuất sắc của Phổ Văn. Ban Dân y huyện mới rút Lâm về bổ sung chưa được một tháng, trong lần đi công tác vừa qua địch càn đến, Lâm xuống công sự nhưng khi tay anh vừa mở nắp hộp công sự thì bọn Mỹ đã đến sát sau lưng, một mảnh đạn nhỏ đã giết hại đời Lâm một cách đau đớn. Lâm chưa chết nhưng chỉ còn nằm để chờ chết. Đứt tủy sống trong điều kiện ở miền Bắc còn bó tay nữa là ở đây.
Lâm biết điều đó nên đau khổ vô cùng. Chiều nay ngồi bên Lâm, Lâm đưa lá thư của Hạnh (người vợ trẻ của Lâm) cho mình coi rồi khẽ nói với mình:
"Chị ơi, các chị tận tình, gia đình tần tình nuôi em để làm gì? Trước sau em cũng chết, em có sống cũng chỉ làm khổ các chị và gia đình mà thôi". Một giọt nước lăn dài trên gò má gầy ốm của Lâm.
Thương Lâm vô cùng mà chẳng biết nói sao. Nếu đặt mình vào hoàn cảnh của Lâm chắc mình cũng nói như vậy mà thôi. Nhưng không lẽ không động viên Lâm... Ôi! Chiến tranh! Sao mà đáng căm thù đến vậy và đáng căm thù vô cùng là những con quỷ hiếu chiến. Vì sao chúng lại thích đi tàn sát bắn giết những người dân hiền lành, giản dị như chúng ta. Vì sao chúng đang tâm giết chết những thanh niên còn đang tha thiết yêu đời, đang sống và chiến đấu với bao mơ ước như Lâm, như Lý, như Hùng và nghìn vạn người khác nữa?
27.7.68
Anh Khả (14) bị bắt rồi!
Buồn biết bao nhiêu, anh Khả mới hôm nào đó nắm tay Thùy thân thiết, bàn tay của người anh đồng hương, đồng nghiệp ấm nóng thân tình. Mới hôm nào đó hai anh em lui cui bên bàn mổ, nét chữ anh còn in đậm trên bệnh án. Hôm nay anh đang nằm ở đâu? Trong một chiếc cùm nặng trĩu hay trong phòng tra tấn của một nhà giam nào? Buổi sáng hôm ấy (20 tháng 7) ra đi, chắc anh không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ sa vào tay giặc nên anh chào mọi người với nụ cười đùa vui. Anh nắm tay mình nói khẽ "Anh đi nghe Thùy", rồi đi xa mấy bước anh nói to hơn "Độ mười bữa nữa anh về, nhiều lắm là mười lăm bữa". Anh Khả mến thương ơi, đến bây giờ Th. càng thấy quý anh, thương anh hơn bao giờ hết. Tình thương mộc mạc rất đỗi chân tình ấy có từ những buổi Thùy còn quàng chiếc khăn đỏ trên vai, từ những ngày anh còn là chú Khả. Nhớ anh, Thùy nhớ cả một chuỗi ngày êm ấm. Ở đó có một căn nhà xinh, có đôi mắt đen tròn của bé Kim... Có bao giờ gặp anh nữa không hở anh? Ba lô anh còn đây, mỗi khi nhìn thấy nó, Thùy thấy đau nhói trong lòng.
4.8.68
Vẫn là những ngày công tác dồn dập, khó khăn vẫn đến từng giờ từng phút vậy mà sao lòng mình lại thấy ấm áp niềm tin. Phải chăng nụ cười trên đôi môi còn thoáng nét đau buồn của người học sinh trẻ ấy làm mình dịu đi mọi suy nghĩ về riêng tư? Phải chăng vì tiếng hát lạc giọng vẫn vang lên khi lòng người trai ấy vẫn đang rớm máu vì hai cái tang đè nặng lên ngực. Đó là lời nhắc nhở rằng mình hãy học tập cho được tinh thần lạc quan kỳ diệu. Vâng tôi xin học tập và học tập không ngừng để giữ vững niềm tin cách mạng mà các đồng chí đã dạy tôi bằng cuộc sống chiến đấu kiên cường của các đồng chí.
Và mình đã vui, lời ca lại cất lên sau những giờ lao động mệt nhọc.
Lòng sung sướng biết bao khi thấy rằng có rất nhiều đôi mắt nhìn mình cảm thông thương yêu mến phục. Đó là đôi mắt của những học sinh mong đợi mình lên lớp. Đó là đôi mắt của các bệnh nhân mong mình đến bệnh phòng... Vậy là đủ rồi Th. ạ, đừng có đòi hỏi cao hơn nữa. Cả Đức Phổ này đã dành cho mình một tình yêu thương trìu mến. Đó là một ưu tiên rất lớn rồi.
***
Chị Hai về mang tin buồn: Anh Dũng đã chết vì bị Mỹ bắt sống và giết tại chỗ.
Đau xót biết chừng nào!
Không lẽ quyển sổ nhỏ này cứ ghi tiếp mãi những trang đầy máu hay sao. Nhưng Thùy ơi! Hãy ghi đi, ghi cho đầy đủ tất cả những máu xương, mồ hôi nước mắt của đồng bào ta đã đổ hai mươi năm nay. Và ở những ngày cuối của cuộc đấu tranh sinh tử này, mỗi sự hy sinh càng đáng ghi, đáng nhớ nhiều hơn nữa. Vì sao ư? Vì đã biết bao nhiêu năm rồi ta chiến đấu hy sinh và niềm ky vọng đã như một ngọn đèn rực sáng trước mắt, ở cuối đoạn đường, hôm nay gần đến đích thì ta ngã xuống.
8.6.68
Trời chưa sang thu nhưng mỗi buổi sáng về đã thấy lành lạnh. Phải chăng cái lạnh giữa núi rừng đã khiến mình cảm thấy cô đơn? Không đâu Thùy ơi, Thùy đứng dối với chính mình. Thùy đang buồn - một nỗi buồn mà dù Th. có được biết bao nhiêu yêu thương của bao nhiêu người cũng không che lấp nổi. Thùy ơi! Biết trả lời sao khi đời vẫn có những người ti tiện nhỏ nhen. Làm sao mà biết được? Và như một dòng suối nước chảy trong veo nhưng đôi chỗ vẫn có những vũng nước đọng ven bờ đá. Dù sao dòng suối vẫn đẹp, ta nhìn cả dòng suối và yêu cái nên thơ của nó chứ ai lại vì một vũng nước nhỏ mà ghét bỏ nó.
M. ơi, M. cũng như dòng suối ấy chăng? M. cũng là dòng nước chảy rì rào êm đẹp và cũng còn những vũng nước đọng ven bờ? Thùy là người đi giữa rừng, nghĩ sao đây? "Mong rằng đó là một lời thề độc trong truyện cổ tích trớc những dư luận phù thủy. Mà những chuyện như vậy không nên có ở tâm hồn trong sáng và tế nhị như Th.".
M. bảo Th. quên đi những điều đã làm ảnh hưởng niềm tin ở nhau ư? Không đâu M. ơi! Niềm tin bằng mười năm thương nhớ đợi chờ đâu phải dễ sứt mẻ, nhưng khi đã sứt mẻ lại không dễ gì mà hàn gắn.
Cho nên chẳng biết nói sao. M. ơi, nếu trong chuyến đi này, M. không trở về nữa thì sao? Ôi, sao chúng ta chỉ đem đến cho nhau những đau buồn, mà nói cho đúng hơn là sao M. cứ gieo đau buồn lên trái tim một người con gái sôi nổi yêu thương và tràn đầy hy vọng ở cuộc đời?
14.8.68
Những buổi chiều như chiều nay, nắng vàng yếu ớt đang xuyên qua khung cửa. Rừng cây im lặng... Cái nóng bỏng của cuộc chiến đấu ngoài kia không về đến đây chăng? Mình lặng yên lắng nghe tiếng rì rầm thảo luận của các nhóm học sinh đang ôn thi. Học sinh! Sao lòng mình tràn ngập mến thương đối với những người em ấy. Nhất là đối với Thuận một cán bộ của lớp. Thuận ham học, chăm làm, hồn nhiên và rất tế nhị. Điều cơ bản làm mình thương Thuận là hoàn cảnh đau xót của Thuận và cái nghị lực phi thường của Thuận - hai chiếc tang còn trên ngực, mình vẫn thấy Thuận có những phts ngồi lặng yên một mình đăm đăm suy nghĩ và khẽ thở dài. Nhưng trước mặt mọi người và trong mọi lĩnh vực công tác Thuận luôn giữ được vẻ hăng say, sôi nổi. Nhìn Thuận học và làm ít ai hiểu được điều gì đã xảy ra với Thuận. Bỗng dưng mình so sánh Thuận với Nghĩa - đứa em trai mới của mình và thấy ở Thuận có những nét đáng yêu, đáng quý như Nghĩa. Muỗn xem Thuận như một đứa em để mình sưởi ấm cho cuộc sống tình cảm cô đơn đau xót của Thuận. Mà có nên như vậy không nhỉ? Xét kỹ đi.
Buổi chiều hôm ấy 26 tháng 1 năm 67 mình rời Phổ Hiệp ra đi. Sân nhà Thường đông nghịt những người đến đưa tiễn mình. Xúc động làm mình lúng túng, chẳng biết làm gì mình ngồi xuống cạnh mẹ Thường bốc củ bảo vào thúng. Lúc ngẩng lên mình bỗng sửng sốt vì một đôi mắt đăm đăm nhìn mình, đôi mắt đen to rất hiền, long lanh nước mắt. Đôi mắt nhìn mình buồn vô hạn và tràn ngập một tình thương yêu thiết tha. Đó là đôi mắt của Khiêm.
Mình quen Khiêm trong những ngày ác liệt của mùa khô 1967 khi mình về công tác tại Phổ Khánh. Người giáo viên trẻ ấy đã đến với mình bằng cả tình thương mến và cảm phục rất chân thành. Tâm hồn những người đã qua thời học sinh có những nét dễ cảm thông nhau. Những ngày nằm dưới công sự mình kể cho Khiêm nghe về Paven15 và Ruồi Trâu, về những bài thơ mình yêu thích
Ai viết tên em thành liệt sĩ
Bên những hàng bia trắng giữa đồng
Nhớ nhau anh gọi em, đồng chí
Một tấm lòng trong vạn tấm lòng
Khiêm cũng rất thích các bài Núi Đôi, Quê Hương.
Rồi Khiêm kể cho mình nghe cuộc đời học sinh vào tù ra tội của Khiêm. Khiêm đã ở tù ba năm, đi khắp nhà lao tỉnh, Huế... Bọn giặc đánh đập nhiều lần làm Khiêm gầy yếu.
Mới đầu chỉ là mến nhau nhưng sau mình trở nên thân với Khiêm bằng một tình bạn rất đỗi trong trắng và chân thành. Công tác đồng bằng được một thời gian, mình về căn cứ. Từ buổi xa Khiêm đến nay gần một năm rồi nhưng mình vẫn cảm thấy có một đôi mắt đen buồn, long lanh nước mắt đang nhìn mình trong buổi chia tay.
Ai có ngờ lần chia tay đó lại là vĩnh biệt. Khiêm đã chết rồi! Trong một buổi đi càn giặc Mỹ đã tìm thấy công sự của Khiêm. Chúng mở nắp cống sự, Khiêm vọt lên dùng quả lựu đạn duy nhất trong tay quăng vào lũ giặc. Bọn quỷ khát máu sợ hãi nằm rạp xuống. Khiêm chạy được một đoạn nhưng quả lựu đạn chó chết đã câm, bọn giặc chồm dậy đuổi theo Khiêm và đến băm nát người Khiêm. Khiêm chết rồi, đôi mắt đen dịu hiền giờ đây mở trừng căm giận. Mái tóc đen xanh của Khiêm giờ đây đẫm máu và bụi cát. Những hạt cát của quê hương quyện vào mái tóc của người thanh niên anh dũng. Chiếc áo Ninfan màu xám giờ đây rách nát và loang lổ máu. Chiếc áo ấy Khiêm đã mặc hôm đầu tiên gặp mình, cũng chiếc áo ấy Khiêm đã cùng Th. len lỏi trên con đường nhỏ hẹp đầu gai lưỡi hùm của 31, 32, 33, Quy Thiện của 15, 19 "chú trung hải"16. Và cũng chiếc áo ấy một đêm trăng đẹp từ Phổ Khánh trở về. Gió lạnh từ biển thổi vào làm Kh. khẽ run. Th. đã đưa chiếc áo của Quế cho Khiêm mặc, trên nền áo xám giản dị nổi bật màu đỏ đậm đà như lời Khiêm hôm ấy: "Thùy ơi! Trên đời này trừ ba má, Khiêm không ai thương ai hơn Thùy, kể cả người yêu Khiêm".
Khiêm đã hy sinh rồi! Nghe tin mình bàng hoàng không tin là sự thực. Khi đã chắc chắn Kh. chết, mình không khóc, có phần bình thản nữa. Mình đã dùng nghị lực khống chế nỗi xúc động. Nhưng mỗi giây phút qua đi, nỗi đau thương mới lớn dần và giờ đây nước mắt mình giàn giụa. Mình khóc một mình bên ngọn đèn khuya, những gọt nước mắt mằn mặt chảy dài trên mặt rồi rơi xuống lăn trên vạt áo mình. Khiêm ơi, có cách nào nghe được lời Thùy nói một lần nữa hay không? Hãy nghe đây lời hứa trả thù cho Khiêm. Hứa bằng đau thương xé ruột, bằng căm thù bầm gan. Và hứa bằng cả thương nhớ không bao giờ phai nhạt. Nghe chăng Khiêm, người bạn bất tử trong lòng tôi!
Chú Thích
14 - Anh Khả trước cùng công tác với ba của Thùy Trâm ở Hà Nội. Lần ấy anh bị địch bắt và đày đi Côn Đảo. Sau khi được trao trả, anh về công tác tại Cần Thơ và là bạn thân thiết của gia đình Phương Trâm
15- Nhân vật chính trong Thép đã tôi thế đấy của N.Ôxtơrôpxki
16 - Có lẽ là bí danh của một số cơ sở
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 5
20.8.68
Viết đơn vào Đảng, niềm vui thì ít mà bực dọc thì nhiều. Tại sao con đường đi của một đứa tiểu tư sản bao giờ cũng nhiều chông gai đến vậy? Đành rằng vì tính chất giai cấp, nhưng mình vẫn thấy rõ một điều ngoài cái lẽ dĩ nhiên ấy. Có một cái gì đó bắt bẻ, gọi là bắt bí của một vài cá nhân có trách nhiệm. Chẳng biết nói sao, đời nó là như vậy đó. Dù thành tích anh có cố gắng bao nhiêu cũng không bằng một anh khác ở thành phần cơ bản chỉ vừa mới giác ngộ bước đầu. Hường hồi còn sống thường động viên mình rằng đó là chỗ hơn của một người tiểu tư sản!!! Hơn gì? Hơn khó khăn, hơn cực nhọc hở Hường? Mình như một đứa con không gia đình lâu ngày tìm về mẹ nhưng người mẹ ghẻ còn bận nâng niu những đứa con riêng nên thờ ơ lạnh nhạt với đứa con chồng. Muôn người đã tạo nên một người hiền vĩ đại là Đảng, nhưng trong muôn người mẹ ấy có một người mẹ (và chắc không phải một người đâu) y hệt là một bà mẹ ghẻ trong câu chuyện cổ tích!
27.8.68
Một cas mổ quan trọng đã kết quả: thận giập nát đã được may lại. Máu ngừng chảy, nước tiểu người bệnh nhân ấy đã trong lại bình thường. Lẽ ra niềm vui ấy sẽ tràn trề, một mạng người được cứu sống nhưng sao mình rất bình thản trước nụ cười và đôi mắt cảm phục của người bệnh nhân ấy. Một dòng máu đã ngưng chảy nhưng bao dòng máu khác đã chảy và đang chảy? Phải hàn gắn được vết thương trên mình tổ quốc chúng ta kia. Bọn Mỹ như những con quỷ khát máu đang cắn trộm chúng ta. Bao giờ đuổi được hết chúng ra khỏi đất nước Việt Nam lúc đó máu mới ngừng chảy.
29.8.68
Nhận thư Thúy Phượng từ Quy Nhơn gửi về. Chưa hề được gặp cô cháy xinh đẹp ấy, nhưng mình thương Phượng vì lòng nhiệt tình, vì cuộc đời của Phương. Trong dịp đầu xuân, Phượng trên đường đi tòng quân đã bị Mỹ tập kích bắn bị thương và ở tù từ đó đến nay. Vừa rồi Phượng đã thoát khỏi lao tù nhưng còn suy yếu nên chưa về được.
Cầm lá thư Phượng gửi về, một tờ pơ luya dài nét chữ mềm mại bỗng nhiên mình nhớ tới Khiêm và thương Khiêm vô hạn. Phượng là bạn học của Khiêm, rất quý Khiêm. Nếu còn sống mình hy vọng một tình cảm tốt đẹp sẽ đến với những người ấy. Hôm nay Phượng ở tù về nhưng Khiêm không còn nữa. Phượng ơi, nói như cháu đó, những người đã ngã xuống một cách vẻ vang như vậy là hạnh phúc rồi. Còn chúng ta... chúng ta cần phải sống với ngọn lửa căm thù cháy rực trong tim, phải dùng ngọn lửa ấy đốt cháy kẻ thù. Nhớ nghe Phượng, hãy nhớ rằng trên mảnh đất hôm nay đã thấm đượm máu và nước mắt chúng ta hai mươi năm rồi.
30.8.68
Mỗi ngày nghe tin thắng lợi trên hai miền đất nước, niềm vui tràn ngập nhưng nỗi buồn cũng nặng trĩu tâm tư.
Vì sao ư? Vì còn giặc Mỹ thì còn đau thương tang tóc, vì còn giặc Mỹ thì không có một hạnh phúc nào cả.
Anh Liên vào chơi hỏi vì sao mình xử sự như xưa nay đã đối với M.? Vì sao hở anh, có trăm ngàn lý do mà chẳng hiểu nên giải quyết cách nào khác cách giải quyết của em. Anh tưởng rằng em không đau khổ ư? Không đâu, nụ cười trên môi không phải là nụ cười trong lòng. Em không muốn nghĩ tiếp những điều mà càng nghĩ chỉ càng thấy buồn da diết. Em biết tin ai. Tin M.? Hay tin trăm nghìn dư luận quanh chuyện riêng tư của em? Em làm theo ai? Theo mơ ước của em hay theo một thực tế mà rất nhiều người đã chỉ cho em thấy?
Đừng hỏi nữa, tiếng súng trên chiến trường đang vang dậy, hãy lắng nghe tiếng súng ấy và làm như khẩu hiệu "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng" ấy.
1.9.68
Gửi một món quà cho người bạn ấy, buồn vô hạn. Mình không muốn gửi cho ai một vật gì chỉ là vật chất, và chắc người nhận cũng không bao giờ muốn nhận một vật gì chỉ là vật chất. Vậy mà tại sao mình chỉ gửi một món quà không một chữ kèm theo, không một lời giải thích, không một câu thân thiết dặn dò.
Có ai hiểu được lòng tôi không? Lòng một cô gái giàu yêu thương, rộng lượng trong tình cảm, đồng thời cũng khắt khe và đầy tự ái trong vấn đề đó.
Mẩu chuyện nhỏ hôm nay nói với mình những gì? Đó là bài học ư? Không, làm gì có bài học cay đắng và vô nghĩa ấy, đó chỉ là lòng ghen tị hầu như tất yếu của người đời. Đã gọi là tất yếu thì sao Th. còn thấy buồn đến xót xa thấm thía hở Th.? Đây là cơ quan, một môi trường mà khó khăn gian khổ đang từng giờ từng phút thử thách với một cô gái tiểu tư sản như mình. Có gì đâu, nếu Th. đã sướng nhiều rồi thì bây giờ hãy nếm mùi chông gai cay đắng của cuộc đời. Biết sống sao đây, tốt hơn hết là Th. hãy ngẩng cao đầu mà sống, sống với tình cảm trong sáng, với lý tưởng cao đẹp của mình. "Hãy giữ vững tinh thần của người cộng sản, tinh thần trong suốt như pha lê, cứng rắn như kim cương và chói lọi muôn nghìn hào quang của lòng tin tưởng...".
Nói vậy mà vẫn thấy xót xa, cay đắng và cô đơn lạ lùng. Quanh mình, M. xa rồi, Khiêm hy sinh rồi, Vân xa, chị Hai xa, Nghĩa, Thường xa... Nỗi niềm tâm sự không phải dễ dàng thổ lộ với mọi người.
5.9.68
Đêm chia tay với các học sinh. Lòng mình cũng bồi hồi xao xuyến. Trên chiếc ghế quen thuộc đêm nay, chị ngồi bên em, nghe em nói những lời thắm thiết tin yêu, nhưng ngày mai em đi rồi. Em về chiến đấu với trăm nghìn khó khăn gian khổ. Mong em hãy vững vàng. Chị rất hiểu em, người em đầy nghị lực, đầy niềm tin và sức mạnh, nhưng... lấy gì để đảm bảo rằng em sẽ còn sống cho đến ngày chiến thắng! Em dũng cảm vô cùng – chị tự hào vì em nhưng tự đáy lòng chị vẫn lo âu... Sự lo âu rất chính đáng mà cũng rất sai. Sự lo âu của một người đứng nhìn người thân của mình lăn vào cuộc chiến đấu sinh tử.
Chào em, chị nhìn thẳng vào đôi mắt long lanh dưới hàng mi dài của em và đã đọc thấy trong đó tất cả những điều em muốn nói. Đó là lòng tin yêu, sự lo lắng cho chị và sự nhớ thương khi xa cách. Chị hiểu rồi, hứa với em là chị sẽ xứng đáng là người em đã tin cậy.
6.9.68
Chiều nay khu rừng ồn ào những tiếng người bỗng dưng vắng lặng. Chỉ còn lại tiếng gió gào rít trên ngọn cây, tiếng ve sầu kêu rền rĩ khắp khu rừng. Gió đã lạnh, ngọn gió của cơn bão hay ngọn gió lạnh của mùa thu đã về? Mình bỗng thấy lạnh, cái lạnh làm tê da thịt và tê tái cả lòng. Nỗi nhớ nhung tràn ngập cả tâm hồn. Đây phải chăng là buổi chiều mùa thu khi sương chiều giằng mờ trên những cánh đồng ngoại thành Hà Nội, một mình mình đạp xe từ ký túc xá về trên con đường vắng. Gió lạnh vi vút qua các ngọn cây ven đường, mình khẽ run khi qua một thân cây có hai nhánh.
Không, chiều nay gió lạnh nhưng lòng mình lạnh không phải vì thiếu một người thân yêu mà là thiếu nhiều người thân yêu. Những người đó là ai ư? Là ba má, là các em, các cậu ngoài Bắc, là những đứa em ở dưới đồng bằng đang ngày đêm lăn lộn trong cuộc chiến đấu sinh tử, là những người đồng chí thân yêu đã ngã xuống vì ngày mai thắng lợi. Và còn ai nữa ư? Phải chăng là những đứa em, những người đồng nghiệp trẻ mà bấy lâu nay vẫn quấn quít bên mình hăng say học tập. Tất cả mọi người đã tạo nên một tình thương vĩ đại đối với tôi... Xa mọi người sao htấy nhớ đến da diết vô vàn.
Tố Hữu nói:
Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đỉnh núi nắng chiều lưng nương
Nhà thơ của mình sao lần này nói không đúng với riêng mình nhỉ? Bởi vì nỗi nhớ với M. rất mờ nhạt, thậm chí Th. đã bắt mình quên đi nữa. Hay Tố Hữu đã nói đúng, bởi vì... M. đâu phải người yêu! Có ai yêu nhau mà lại như M. đối với Th. đâu. Đó chỉ là một người bạn. Và đã là người bạn thì chỉ có như vậy! Đâu phải là dễ dàng gì để mình nói như hôm nay hở M.?
8.9.68
Cơn bão số bảy. Năm nay bão nhiều, toàn những cơn bão lớn. Ở đây khu rừng im lặng mà ở đó gió gào rít, những nhà sẽ đổ, những cây sẽ ngã. Có tai nạn gì không hở miền Bắc thân yêu? Bão ngoài đó mà lòng mình cũng bão. Lo âu, thương nhớ. Miền Bắc ơi, hãy vững vàng nhé, hãy hiên ngang như những ngày chiến thắng. Dù sao chắc chắn cũng nhiều khó khăn. Trai tráng đã lên đường ra trận tuyến, những bàn tay phụ nữ ở nhà chống chọi với bão chắc sẽ khó khăn.
Chiều nay sao mình tưởng như mình đang ở trong căn nhà nhỏ của một xóm gần ven biển. Gió chiều se lạnh, cầm chiếc áo len đan trong tay mà lòng xao xuyến nhớ thương. Gió lạnh đầu thu đã về rồi đấy, mùa thu thứ hai xa gia đình, mùa thu thứ hai lăn mình trong cuộc chiến đấu.
Và chiều nay những người thân yêu của ta đâu nhỉ? Những đứa em thân yêu dưới đồng bằng. Một người bạn đang xông vào tuyến lửa. Và một người thân đã yên nghĩ dưới nắm đất quê hương. Khiêm ơi, trời chiều đã đổi sang tím nhạt. Ở đó chắc Khiêm nghe được tiếng sóng vỗ rì rào. Ở đó Khiêm có thể nhìn thấy con đường quen thuộc từ Qui Thiện ra xóm mới. Có nhớ chăng những buổi chiều tím nhạt ấy hở Khiêm? Sao Khiêm im lặng? Khiêm đã im lặng vĩnh viễn không trả lời Thùy nữa rồi.
10.9.68
Đọc thư Thuận. Bồi hồi cảm động trước tình thương nhớ thiết tha và rất đỗi chân thành của Thuận. Lòng mình bỗng thấy ấm áp như có thêm một ngọn lửa nhỏ. Thuận ơi, tình cảm của em là một trong những nguồn cổ vũ chị trước mọi khó khăn, giục chị đi lên hoàn thành nhiệm vụ. Hoàn cảnh và nghị lực của em là một tấm gương cho chị học tập và học tập mãi mãi.
Em buồn và hỏi tại sao chị không nhận em là em trai như Thường và Nghĩa ư? Vì chị muốn rằng tình chị em phải thiêng liêng cao cả. Chị thương em nhưng chắc là chưa hiểu hết hoàn toàn về em và ngược lại chắc em chưa hiểu hiết về chị. Vậy thì khoan đã nghe em.
Đêm nay chị ngồi bên ngọn đèn khuya nghĩ nhiều về đứa em thông minh đầy nghị lực. Hãy biết trân trọng những tình cảm cao đẹp mà ta đã dành cho nhau. Hãy thủy chung trong tình cảm cao đẹp mà ta đã dành cho nhau. Hãy thủy chung trong tình cảm và hãy xứng đáng với lòng tin cậy của nhau.
15.9.68
Về dự đại hội phụ nữ huyện. Sống giữa tình thương của các anh chị mình cảm thấy sung sướng. Đời là vậy! Đâu có phải chỉ là những lúc cô đơn.
Đường về đi bên suối nhỏ bỗng nhiên mình nhớ và thương Thuận lạ lùng. Tình thương ấy chỉ là tình chị em mà sao cũng làm mình nao nao một cách kỳ lạ. Mình ìhnh dung như thấy một căn nhà lạnh lẽo với ngọn đèo hiu hắt trên bàn thờ. Thuận đi công tác về lủi thủi một mình ăn khuya rồi cột võng nằm, điếu thuốc trên môi và khói vương trong gian nhà vắng. Còn ai nữa đâu ngoài bạn bè anh em đồng chí. Khi trở về nhà, Thuật một mình một bóng. Muốn dùng tình cảm chân thành động viên và sưởi ấm cuộc đời đứa em tội nghiệp đó. Gửi thư cho Thuận rồi vẫn thấy rằng nói chưa được một phần ý nghĩa. Thuận ơi! Em có xứng đáng với tình thương của chị không?
17.9.68
Nghe chị Cấp kể lại ngày Khiêm hy sinh càng thương Khiêm đến đứt ruột. Khiêm chết rồi, đầu giập nát, chân tay bay mất một bên. Khiêm nằm phơi trên bãi cát quê hương. Cha Khiêm hai tay bị trói chặt, vai ròng ròng máu vì vết thương. Khi nhìn thấy xác Khiêm dòng nước mắt ông tuôn trào, trong đôi mắt rực lửa căm thù và đau xót ấy người ta đã thấy tình thương vĩ đại của người cha.
Khiêm chết rồi, mẹ Khiêm đứng trước xác con mà không còn biết gì nữa, cho đến hôm nay bà vẫn chưa hồi phục lại. Những lúc tỉnh táo là những lúc bà khóc thương con.
Khiêm ơi! Ở bên kia thế giới có thấy hết nỗi đau buồn của những người còn sống không Khiêm? Ba má Khiêm chưa cạn dòng nước mắt và một bạn gái Khiêm chưa cạn dòng máu chảy trong tim.
19.9.68
Đại hội huyện đoàn Thanh niên, sống giữa niềm vui của lớp thanh niên lớn lên trong chiến đấu. Được gặp và nghe các em thiếu nhi báo cáo điển hình.
- Em Hoàng 14 tuổi trong sáu tháng đầu năm giết được 6 lính Mỹ, đánh lật 2 xe tăng bằng vũ khí tự tạo, lấy được 7 súng giặc trong đó có 2 cối cá nhân và các loại khác.
- Em An Phổ Châu lấy 5 súng, có 2 cối cá nhân, một đài RC.
Các em đã anh hùng từ trứng nước.
Tự hào thay tuổi trẻ của chúng ta.
27.9.68
Kết nạp Đảng.
Cảm giác rõ nét nhất của ngày hôm nay là: Phải phấn đấu để sống xứng đáng với cái tên "một người cộng sản".
Còn niềm vui, sao nhỏ quá so với ý nghĩa của ngày vui. Vì sao vậy hở Thùy? Phải chăng như hôm nào Thùy đã nói: như một đứa con khát sữa mẹ khóc đã mệt rồi, miếng sữa nuốt vào không còn nguyên hương vị thơm ngon và cái thú vị của nó nữa.
Và trong giờ mặc niệm những người đã hi sinh vì sự nghiệp của Đảng, mình đau xót nhớ thương những người thân yêu trên đất Đức Phổ đã ngã xuống trong cuộc đấu tranh sinh tử này.
5.10.68
Một cas tử vong phẫu thuật cắt đoạn(17). Đó là một bệnh nhân già sáu mươi sáu tuổi nhưng sức còn khỏe, đó là một Đảng viên già đã hai mươi ba năm trời liên tục chiến đấu. Gia đình và bệnh xá đã tận tình cứu chữa mà cũng không sao cứu thoát cho ông già. Riêng mình – dù tập thể và chính con trai ông già đã xác định và thừa nhận mình không có lỗi mà chỉ có lòng tận tình cứu chữa – nhưng mình vẫn thấy xót xa. Vì sao ông chết? Vì kỹ thuật? Cũng không phải, tuy là cas đầu tiên cắt cụt nhưng mình cũng vẫn bình tĩnh vẫn đảm bảo thời gian và kỹ thuật. Vậy thì vì sao? Vì không truyền được lọ plasma? Nhưng sự việc này cũng không biết nói sao, cứ truyền đúng vào, ven lại trật ra do ông già quẫy cựa. Buồn vô cùng! Sao một cas tử vong không đáng tử cong lại không rút ra được bài học gì đích đáng cả?
6.10.68
Có những lời nửa đùa nửa thật ghen với tình thương mà mọi người đã dành cho mình. Mình cũng suy nghĩ về những lời nói đùa đó nhưng suy ra cho cùng đâu phải mọi người thương mình vì hai chữ Bác sĩ. Những lá thư thắm thiết, những món quà gửi đến mình gói ghém tình thương của nhiều người với một người thân, hoàn toàn không phải là một lễ vật đối với một thầy thuốc mà chỉ là tình cảm của những người chị, người em, người anh, người bạn đối với mình mà thôi. Có điều đôi lúc mình cũng tự hỏi rằng người ta có thực hay không, sao mà nhiều đứa em, nhiều người bạn dành cho mình một vị trí duy nhất thương yêu trong tình cảm như vậy?
8.10.69
Nắng đầu thu tươi vàng óng ả tràn ngập cả khu rừng. Nắng đầu thu với những cơn gió se môi và se cả lòng người. Lại nhớ... nhớ mênh mông sâu thẳm như lòng đại dương đang ôm tròn thân mình dải đất Việt Nam. Nhớ từ một người bạn hiền lành, kín đáo có ngôi nhà nhỏ cuối phố Đội Cấn, nhớ đến đứa em tinh nghịch có mái tóc mềm kẹp bổng lên cao, nhớ một đứa em trai miền Nam vừa gửi thư tạm biệt trước lúc lên đường đi học, nhớ một đứa em thân thiết có đôi mắt long lanh dưới hàng mi dài và nhớ sao một người thân yêu đã vĩnh viễn nằm yên nghỉ trên bờ biển quê hương.
Đất nước ơi! Bao giờ cho nhớ thương nguôi bớt, bao giờ cho đất nước thanh bình? Mình biết ngày thắng lợi không xa nữa nhưng sao vẫn thấy hạnh phúc xa vời quá. Liệu có được thấy ngày hạnh phúc ấy nữa không? "Người cộng sản rất yêu cuộc sống nhưng khi cần vẫn có thể nhẹ nhàng mà chết được". Chết mà vẫn yêu sao cuộc sống, cuộc sống mà người ta đã đổi bằng mồ hôi nước mắt và máu xương suốt hai mươi ba năm nay.
10.10.68
Kỷ niệm ngày giải phóng thủ đô trên đất miền Nam rực lửa. Một cảm giác bồi hồi xao xuyến. Hà Nội giải phóng... Hình dáng tiều tụy của những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hà Nội qua chiếc cầu Long Biên đi về hướng bắc. Hà Nội giải phóng mười bốn năm rồi, dù trong bom đạn Hà Nội của ta vẫn đứng lên mạnh khỏe. Mình vẫn nghe được tiếng cười trong trẻo của các em học sinh trên sân trường. Mầm non ở đường Hàng Bông Nhuộm(18), vẫn như nghe thấy tiếng tàu điện chạy leng keng trên đường phố. Hà Nội ơi, nhớ Hà Nội bao nhiêu lại thương Sài Gòn, Huế và hàng trăm thị xã thành phố trên mảnh đất còn đau thương khói lửa bấy nhiêu. Cuộc đấu tranh này ác liệt chưa từng thấy và trong ác liệt ấy chúng ta đã chiến đấu dũng cảm kiên cường chưa từng thấy. Ai còn ai mất khi nước nhà được độc lập? Nếu như mình có chết cũng đã được hưởng những ngày XHCN rồi. Còn trăm nghìn vạn những người lớn lên chỉ biết có đau thương gian khổ khư Khiêm, Hường, Lý, Tuấn, Hùng, Thọ... và còn nhiều nữa ngã xuống mà chưa hề được hưởng một ngày hạnh phúc. Đau xót biết chừng nào!
11.10.68
Nghe tâm sự một người bạn muốn gửi niềm hy vọng ở mình và yêu cầu mình trả lời. Không do dự mình trả lời chỉ xem anh như một người bạn, không có gì hơn. Mình nói thêm: Lòng mình đã dẹp mọi mơ ước riêng tư để tập trung vào công tác.
Mình đã nói thực với lương tâm nhưng chưa thực với con tim mình. Thực ra mối tình với M. vẫn làm trái tim mình rớm máu. Muốn quên đi, lòng tự ái đã giúp mình quên M. nhưng vẫn có những lúc mình nhìn lại đau xót như người vừa đánh vỡ một vật quý vô giá mà không sao tìm lại được nữa. Đêm nay mở lại những trang thư cũ lòng biết bao cay đắng xót xa. M. ơi, nét chữ anh chưa nhòa trên trang giấy mà sao hình ảnh anh đã phai nhòa trong cuộc sống của em. Anh đã chôn vùi một mối tình đẹp đẽ, anh đã làm trái lại điều mà em nâng niu trân trọng suốt tám năm ròng. Ai cũng nói với em rằng chắc rồi mọi chuyện sẽ qua đi, rồi ta lại về với nhau như bao người mong muốn. Nhưng riêng em, em hiểu rằng vậy là hết – một tấm gương đã vỡ làm sao cho lành lại được nữa? Một chén nước đã đổ rồi làm sao hớt lại được nữa đâu?
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 6
12.10.68
Đọc thư anh Phục giận anh ta vô cùng. Anh ta ăn nói hồ đồ quá. Dù sao đó cũng là một bài học cho mình trong giờ phát biểu.
Qua thăm và thăm một số người trong đại đội du kích chiến tranh lòng mình bỗng cảm thấy biết bao thân tình với cả mảnh đất Đức Phổ anh hùng mà hôm nay thu gọn về đây trong những chiến công oanh liệt. Mình vui vì được xem như người quen thân với rất nhiều người từ Phổ Phong cho đến Phổ Thạnh, suốt cả dải đất dài của Đức Phổ vui tươi nồng hậu đón mình...Và một đứa em với trang thư ngập kín đáo mà đượm những mến thương đã đặt trong tay mình. Phải làm gì để xứng đáng với tình thương của nhân dân Đức Phổ.
13.10.68
Gặp Thuận sau hơn một tháng xa cách. Hơn một tháng mình tưởng như lâu lắm. Gặp em mừng rỡ xiết bao khi thấy em vẫn khỏe, trưởng thành trong công tác.
Sống bên em mình cảm thấy quý mến vô cùng những phút giây sum họp. Bởi vì cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn, biết ai còn ai mất hả em?
Mình còn có cảm tưởng rằng có những điều nào đó trong cuộc sống riêng tư mà Thuận chưa nói hết với mình. Vì sao vậy nhỉ? Lẽ nào em không tin chị? Còn ngần ngại thì vô lý quá. Em chẳng đã nói với chị rằng em thương chị bằng một tình thương thắm thiết chân thành hết sức đó sao? Vậy thì hãy trả lời đi em nhé.
22.10.68
Chia tay Thuận, hai chị em đều cảm thấy khó nói mà cũng không thể nào nói được những điều đang làm xao xuyến cả tâm tình. Em ơi, chi lo lắng dõi theo từng bước chân em, tiếng súng địch vẫn gầm gù ở mạng Phổ Cường. Em đi, trăm nghìn nguy hiểm đang chờ em, làm sao chị có thể yên lòng được.
Còn chị ở lại, chị hiểu cái lặng im không nói nên lời của em. Em đứng đó tay cầm chiếc dù, mắt nhìn chị mà chẳng biết nói sao. Có nghĩa gì đâu một câu chào, bởi vì nó không thể nói hết tình thương hơn hết cả mọi người trên đời như trước đây Khiêm đã thương chị. Em nói rằng hiện nay cuộc sống của em chỉ tập trung vào công tác và sao cho tròn tình thương đối với chị. Nghe em nói chị cảm động vô cùng, chị tin em những vẫn tự hỏi: có sự thực nào như vậy không nhỉ? Có lẽ nào chị được hưởng một tình thương sâu nặng như vậy của em không? Đó là phần thưởng cao quý của những người đi làm cách mạng? Chỉ bỗng hiểu vì sao người ta có thể hy vọng trọn đời cho cách mạng, trung thành tuyệt đối với cách mạng. Bởi vì cách mạng đã rèn đúc nên những con người cao đẹp và gắn họ với một khối bền vững và gắn bó hơn với bất kì một vật gì trên đời này. Sống trong gia đình cách mạng có gì vinh dự hơn đâu.
23.10.68
Sau những ngày mưa trời trở lạnh.
Trong cái lãnh đầu mùa hôm nay mình cảm thấy hơn bao giờ hết quý giá những giây phút sum họp với người thân.
Cuộc chiến đấu ngày càng đi vào gay go ác liệt. Biết bao giờ mơ ước đó mới trở thành sự thực hở tất cả những người thân yêu trên cả hai miền? Không bi quan chán nản mà đó chỉ là mơ ước chân chính của mình và ba mươi triệu nhân dân Việt Nam. Ước mơ nung nấu từ bao nhiêu năm nay đã chín mọng rồi!
Những đêm dài gió lạnh, tấm vải mỏng không làm đủ ấm, mình thức giấc và thao thức nhớ thương. Trăm nghìn hình ảnh của những người thân yêu hiện lên trước mắt. Có điều không hề thấy một mái tóc xoăn trước trán và một đôi mắt đen biết nói hiện lên nữa. Đó có phải là một điều đáng trách hay không? Không! Thùy không phải là người khô khan trong tình cảm. Chỉ là tình chị em, bè bạn còn đủ làm rung động trái tim Th., huống chi là một tình cảm nào cao quý hơn. Nhưng...mái tóc xòa đã che hết những gì đẹp đẽ trên vầng trán người ấy, đôi mắt đen biết nói đã lặng im từ lâu rồi. Cho nên trách Thùy sao được người bạn cũ mà em từng nói hai chữ yêu thương?
Một cas cancer dạ dày ở giai đoạn cuối. Với điểu kiện thô sơ mình cũng đã mổ thăm dò nhưng rất tiếc rằng K. đã sang giai đoạn di căn. Không thể làm gì hơn đành đóng ổ bụng lại và đau xót nhìn người bệnh nhân đi dần đến cái chết. Chiều nay đứng bên giường bệnh anh, lòng mình đau như cắt. Anh nói với mình miệng cố cười mà những giọt nước mắt vẫn tràn trong đội mắt anh. "Tôi không oán trách gì đâu, biết chị và các đồng chí trong bệnh xá đã tận tình cứu chữa nhưng bệnh tôi không thể nào khỏi được. Thì đành vậy. Nếu tôi còn ở đây thì rổi sẽ ra đồi sim an nghỉ với các đồng chí. Nếu tôi về dưới đó thì cũng chỉ được nhìn ông bà già một lần nữa rồi cũng xuống đất thôi".
Biết nói gì với anh đây, mình đứng yên hổ thẹn và tủi cực vô cùng. Đành rằng dù ở đâu rồi cũng đành bó tay trước bệnh của anh nhưng còn có điều kiện để kéo dài thêm chút ít cuộc sống của anh. Còn ở đây mình như tên lính bại trận giơ hai tay để cho kẻ thù tước bỏ vũ khí.
26.10.68
Đừng bao giờ đòi hỏi quá nhiều dù trong mặt nào cũng vậy. Có cái gì không có hạn độ đâu hở Thùy? Vậy thì hãy nghĩ lại đi, đứng trên khách quan mà đánh giá cho hết, đặt mình vào trường hợp đó để thấy cho hết.
1.11.68
Không khí ở cơ quan mỗi ngày một thêm đầm ấm. Phải chăng mình đã là người của Đảng nên đã về sống trong lòng mẹ? Phải chăng vì những bước trưởng thành trong công tác. Tổng kết năm qua, bệnh xá Đức Phổ được báo cáo điển hình trong tòan tỉnh về thành tích điều trị và các mặt khác. Và trong số những người suất sắc ấy có cả mình. Đó là một thắng lợi chung trong đó mình có một chút.
Nhìn lại bước đường đi thấy không đến nỗi phải ân hận, giữa mùa khô năm 67 mình đã vững vàng và ở đây giữa trăm nghìn thử thách với một đứa tiểu tư sản, một cô bác sĩ mới rời ghế nhà trường tập sự làm cán bộ lãnh đạo mình cũng đã vượt qua. Mong Th. hãy phát huy những ưu điểm, khắc phục nhược điểm, đừng thỏa mãn với các thành tích của mình, cố gắng công tác để tiến bộ hơn nữa.
Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện lên rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh mắt mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa...mình và một người bạn thân thương cùng nhau dạo bước. Cảnh hòa bình ấy quá xa vời rồi Th.ơi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? Ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó Th.ơi, ở miền Nam này hoa chiến công, hoa anh hùng vẫn đua nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuộc đời thanh xuân của bao nhiêu người. Thùy đang đi giữa miền Nam đi giữa vườn hoa ấy, lòng biết bao nhiêu cảm phục tự hào và cả niềm đau xót vô hạn khi những bông hoa ấy rụng xuống. Trước đây Th. yêu hoa, bây giờ Th. vẫn yêu hoa nhưng mỗi bước đi qua, Th. đã hiểu thêm bao nhiêu về cái đẹp của HOA- và tình yêu hoa ấy đã trộn thêm về ý thức yêu thương, căm thù và tự hào của một người dân Việt Nam nữa Thùy ạ.
(Em cũng là một bông hoa đẹp phải không em của tôi?)
2.11.68
Nghe những lời tâm tình của em nói qua thư mình hơi hối hận về lá thư gởi đi. Thư chưa đến, nếu đến chắc em cũng đau buồn vì những câu hỏi của mình. Em ơi, chị xin lỗi em nhé. Chị đánh giá lầm một tình thương hết sức chân thành và tha thiết mà em đã dành cho chị.
Được rất nhiều thư, thư của ai cũng là những niềm thương nỗi nhớ đối với mình. Lòng cảm thấy ấm áp vô củng vì được sống giữa chiếc nôi tình cảm.
3.11.68
Miền Bắc đã hòa bình! Tiếng bom rơi phi nghĩa đã câm hẳn rồi trên miền Bắc thân yêu của ta.Miền Bắc ơi! Niềm vui đang rạng rỡ trên mười sáu triệu khuôn mặt ấy còn đọng một nét khổ đau. Vì miền Nam, miền Nam còn đau thương khói lửa, vì miền Nam còn nặng những tiếng gầm gào của bầy quỷ dữ.
Ba má và những người thân thương ngoài đó trong niềm vui hôm nay không thể không chạnh lòng nghĩ đến miền Nam và nghĩ đến mình. Thì hãy cứ vui đi, dù niềm vui chưa trọn vẹn.
8.11.68
Ngồi bên em, cầm bàn tay em ấm nóng thương yêu, bỗng dưng mình thấy đau xót vô cùng khi nghĩ rằng không có cách nào để bảo vệ cho em cả. Nếu trong cuộc chiến đấu ác liệt này em ngã xuống thì em ơi! Sẽ suốt đời chị nhớ giây phút hôm nay, nhớ suốt đời đôi mắt của em rực sáng tình thương và cũng nhớ suốt đời lời em ấm áp. Em ơi, nếu vậy bao giờ cho nguôi đau đớn. Cứ mỗi lần nghe em nói về tình thương của em với chị, chị lại thấy kỳ lạ. Tại sao những người cách mạng lại có thể thương nhau đến mức ấy nhỉ? Một tình thương sâu thẳm và mênh mông như biển cả. Một tình thương trào dâng như những đợt sóng bạc đầu, một tình thương trong trắng, chân thành vô hạn...
12.11.68
Không hiểu sao bỗng dưng giật mình lật những tờ nhật ký cũ, những trang thư của Nghĩa, soi lại tình thương của mình đối với đứa em trai nuôi ấy, xem tình cảm của mình có còn nguyên vẹn và sâu đậm như xưa không. Ngày xưa và cả bây giờ mình vẫn thương Nghĩa, một tình thương sâu sắc vô cùng. Chắc chắn rằng mãi mãi về sau tình thương ấy vẫn nguyên vẹn. Nhưng có điều cái nao nức sôi nổi buổi đầu ấy đã phai đi ít nhiều. Tình thương với Nghĩa bây giờ như lẽ dĩ nhiên không thể mất được. Sỡ dĩ như vậy là vì mình muốn hỏi mình có phải là người có mới nới củ hay không? Có Thuận, thương yêu của mình như dồn hết cho đứa em yêu quý đó, nhưng so lại thì ngày xưa mình cũng đã thương Nghĩa như vậy, cũng là nỗi nhớ mong kỳ lạ khi xa cách, cũng là nỗi niềm mong đợi thiết tha khi vắng bóng người thân. Và Nghĩa giống Thuận vô cùng trong tình thương đối với mình, từ suy nghĩ cho đến hành động. Y như hôm nào bất hòa với Nghĩa trong chuyện mình không nhận chiếc nhẫn, bây giờ lại đến thấy phiền phức với Thuận khi em cho mình tiền mua đài. Trong sự bực bội, mình lại càng thấy hết tình thương của nó. Tình thương không thể đánh giá bằng vật chất nhưng dù sao đó cũng là những biểu hiện sâu sắc. Thùy ơi, sung sướng biết bao nhiêu khi cuộc đời đã nâng niu Th. trong những niềm ân ái mênh mông mà chắc rằng ít người được hưởng như Thùy. Tại sao lại có những tình thương như vậy nhỉ? Mình không thể trả lời hết được đâu.
16.11.68
Biết nói sao cho hết tình thương mà chị em mình đã giành cho nhau. Đứng bên em, chị cảm thấy vô cùng sung sướng khi em cầm bàn tay chị đặt vào đấy tất cả yêu thương tin tưởng. Có đôi lúc nào đó mình tự kiểm điểm lại mình và em có điểm nào cần xem lại hay không? Nhưng thực ra dù tình thương bao la sâu thẳm đến mức nào thì cũng là tình cảm cách mạng, tình cảm trong trắng chân thành của những trái tim khao khát yêu thương, những trái tim rớm máu vì cuộc chiến tranh khói lửa này. Và cũng chỉ có thế thôi không còn lý do nào khác nữa- vậy mà vẫn cảm thấy kỳ lạ...
19.11.68
Tại sao mình lại cảm thấy buồn da diết khi mọi người lên đường. Không thể nói được rõ vì sao cả. Thực tình mình rất tiếc là không được dự những hội nghị mà nếu có mình chắc được nghe, hiểu và thấy nhiều điều đáng quý, có lợi cho sự tiến bộ của mình.
Còn vì sao nữa ư? Muốn phân tích tình cảm cho thực rõ ràng ,à cuối cùng cũng chỉ kết luận được rằng: có một nỗi buồn da diết khi chia tay, có một nỗi nhớ mênh mông khi xa cách và có một sự lo lắng khắc khoải trong lòng.
Cũng những ngày này năm ngoái khi rời Phổ Hiệp ra đi, mình đã ngạc nhiên hỏi lại mình rằng tại sao chỉ là tình cảm chị em mà con tim mình lại rung động một cách sâu sa đến vậy. Bây giờ lại mình lại một lần nữa lặp lại câu hỏi đó. Câu trả lời thì chỉ có một, đó là vì tình cảm căng mọng trong trái tim mình cho nên dù chỉ là một tình cảm cách mạng cũng đủ làm xao xuyến rung động.
Thùy ơi! Cô gái giàu yêu thương kia ơi! Đôi mắt cô đang long lanh nước mắt, dù chỉ là nước mắt tập trung của rất nhiều nỗi buồn đọng về trong đó. Cô hãy cười như nụ cười luôn nở trên môi, đừng để ai đó tìm được sau nụ cười ấy một tiếng thở dài. Hai lăm tuổi rồi, hãy vững vàng chín chắn với tuổi đó.
20.11.68
Chia tay em, mỗi lần chia tay thấy tình thương sâu nặng. Ôm em trong tay mình, hôn lên đôi mắt em và cảm thấy rằng không gì có thể làm chị em mình quên được những giờ phút sum họp. Em hỏi chị nhiều lần tại sao chị lại thương em. Vì sao ư? Vì cuộc đời đau khổ của em, vì lòng dũng cảm trước gian nguy ác liệt của em, và vì trái tim em đang khát khao một tình thương mà cuộc sống em lại cô đơn giá lạnh . Đành rằng em được nhân dân đồng chí thương mến, nhưng một tình thương sâu đậm thiết tha thì chưa có với em. Chị đến với em bằng lòng cảm phục, bằng sự tin tưởng và bằng một tình thương kỳ lạ. Chị không nói rằng chị thương em hơn Nghĩa, hơn Khiêm, nhưng chị có thể nói với em rằng mãi mãi chị vẫn thương em với tình thương sâu sắc chân thành và thiết tha vô hạn.
Còn em, em lại cẩm tay chị tha thiết nói rằng: "Hãy tin em, hãy tin rằng trước đây, bây giờ và cả về sau không một người nào có thể chiếm được ở em tình thương hơn đối với chị- trừ cha mẹ chị đã chết". Gặng hỏi em nhiều lần mà rồi em vẫn không thay đổi ý kiến, một ý kiến mình cho là thiếu thực tế. Biết nói sao? Vâng! Thì chị tin em và hứa với em rằng sẽ cố gắng hết mình để đền đáp lại tình thương cao cả và thiêng liêng đó.
Ôi! Người em thân yêu, em là ngọn lửa rực sáng rọi chiếu mối tình cách mạng, một mối tình mà trước đây chĩ chỉ hiểu nó với một khái niệm chung chung, trừu tượng.
24.11.68
Cuộc đời vẫn diễn ra trước mắt ta với trăm nghìn vẻ: yêu thương, đau khổ, hy vọng và ghen tị địa vị. Con người đâu chỉ có trái tim đầy máu đỏ, một nửa chứa máu đen rồi. Cho nên trong bộ não cũng có những điểm sáng ngời thông minh đẹp đẽ, mà cũng có những điểm đen sì tăm tối những ý nghĩ đớn hèn.
Đã hiểu cặn kẽ như vậy rồi thì hãy bình tĩnh vững vàng trước cuộc sống.
Đêm nay, bên ngọn đèn khuya Th. ngồi trầm ngâm suy nghĩ. Không muốn buồn mà sao nỗi buồn cứ đến che mờ trên đôi mắt. Ao ước vô cùng có một người thân yêu ở đây cùng san sẻ nỗi niềm. Giá mà có em ở đây chắc em sẽ cầm bàn tay chị cảm thông thương xót và hôn lên bàn tay đó, phải thế không em?
25.11.68
Công việc bề bộn, đau đầu và mệt. Chẳng còn mong gì hơn là được yên tĩnh quay về trong niềm an ủi của tình thương. Nhưng mong ước chỉ là mong ước, thực tế vẫn là thực tế: Tiếng rên la xé ruột, xé lòng của người bệnh nhân vẫn văng vẳng bên tai, công việc vẫn ùn ùn kéo đến trước mắt với mọi vẻ của nó: phức tạp, khó khăn và cả những bực dọc nữa.
26.11.68
Kỷ niệm ngày sinh hôm nay trong tiếng súng địch càn nổ rền vang bốn phía. Cũng đã quen rồi những cảnh vai mang ba lô đưa những người thương binh chạy đi trốn. Có gì đâu, hai năm rồi quen với lửa đạn chiến chiến tranh.
Giờ đây khu rừng đã lặng im một cách đặc biệt. Tiếng súng đã im, mọi người cũng lặng im theo dõi tình hình. Riêng mình lòng bỗng thiết tha nhớ đến những ngày êm ấm trên miền Bắc – Cũng là nắng mùa đông nhưng nắng ấm vì niềm vui tràn ngập, ba má mua hoa về tặng, tổ chức liên hoan, bạn bè đến chúc mừng... Bây giờ niềm mong ước của mình khác hơn ngày xưa, nếu có được như vậy thì trên hết, hãy ưu tiên cho những người vào sinh ra tử hai mươi ba năm nay, những thanh niên lớn lên chỉ biết có đau thương căm thù và hy sinh gian khổ. Và hãy ưu tiên cho những người thân yêu của mình trên mảnh đất miền Nam này. Ba má ơi, hãy chuẩn bị bằng tất cả tình thương đón con và những đứa con trai miền Nam của ba má trở về. Những đứa em của con sẽ vô cùng xứng đáng với tình thương của ba má.
20.7.68
Những ngày bận rộn công tác dồn dập, thương ít, mọi người trong bệnh xá đều hết sức vất vả. Riêng mình trách nhiệm càng nặng nề hơn bao giờ hết, mỗi ngày làm việc từ sáng tinh mơ cho đến đêm khuya. Khối lượng công việc quá lớn mà người không có nên một mình mình vừa phải phụ trách bệnh xá, vừa lo điều trị, vừa giảng dạy. Vô cùng vất vả và cũng còn nhiều khó khăn trong công việc, nhưng hơn bao giờ hết mình cảm thấy rằng mình đã đem hết tài năng sức lực của mình để cống hiến cho cách mạng. Đôi mắt người thương binh hôm nào đau nhức tưởng như bò hôm nay cũng đã sáng lại một phần. Cánh tay anh bộ đội sưng phù đe dọa chảy máu bây giờ cũng đã lành lăn. Những cánh tay xương gãy rời cũng đã liền lại... Đó chính là nhờ sức lực của mình và những người y tá đêm ngày lăn lộn trong công tác bên giường bệnh.
Và với những học sinh, mình cũng đã đem lại những điều quý giá trong lý luận về y học. Mình đến với lớp không phải chỉ vì tinh thần trách nhiệm mà bẳng cả tình thương của một người chị đối với những đứa em đã chịu biết bao thiệt thòi đau khổ vì bọn bán nước nên không tìm đến với khoa học được. Thương biết mấy những Thuận, những Liên, những Luận, Xuân, Nghĩa mỗi người một hoàn cảnh nhưng đều rất giống nhau: Rất ham học, rất cố gắng để đạt mức hiểu biết cao nhất. Thuận mới vừa khóc cha chết, hai chiếc tang còn nặng trên ngực nhưng nụ cười đã trở lại trên đôi môi nhợt nhạt – Thuận đã hát đã cười đã sôi nổi thảo luận, nhìn Thuận mình biết bao mến thương và cảm phục.
Liên vừa lo học vừa lo làm việc trong bệnh xá. Liên lặn lội trong mọi công việc từ sớm đến tối như một con chim nhanh nhẹn vui cười đi đầu trong mọi gian khổ - đó cũng là hình ảnh mình cần học tập.
Kể làm sao cho hết những người anh hùng vô danh mà mảnh đất miền Nam đau thương khói lửa này đã tạo nên họ.
25.7.68
Một buổi ngồi trên giường bệnh của Lâm, Lâm bị một mảnh đạn cối cá nhân xuyên vào tủy sống, mảnh đạn ác nghiệt đã giết chết một nửa người Lâm - từ nửa ngực trở xuống. Lâm hoàn toàn bại liệt, lở loét và biết bao nhiêu đau đớn hành hạ Lâm.
Lâm năm nay hai tư tuổi, là một cán bộ y tế xuất sắc của Phổ Văn. Ban Dân y huyện mới rút Lâm về bổ sung chưa được một tháng, trong lần đi công tác vừa qua địch càn đến, Lâm xuống công sự nhưng khi tay anh vừa mở nắp hộp công sự thì bọn Mỹ đã đến sát sau lưng, một mảnh đạn nhỏ đã giết hại đời Lâm một cách đau đớn. Lâm chưa chết nhưng chỉ còn nằm để chờ chết. Đứt tủy sống trong điều kiện ở miền Bắc còn bó tay nữa là ở đây.
Lâm biết điều đó nên đau khổ vô cùng. Chiều nay ngồi bên Lâm, Lâm đưa lá thư của Hạnh (người vợ trẻ của Lâm) cho mình coi rồi khẽ nói với mình:
"Chị ơi, các chị tận tình, gia đình tần tình nuôi em để làm gì? Trước sau em cũng chết, em có sống cũng chỉ làm khổ các chị và gia đình mà thôi". Một giọt nước lăn dài trên gò má gầy ốm của Lâm.
Thương Lâm vô cùng mà chẳng biết nói sao. Nếu đặt mình vào hoàn cảnh của Lâm chắc mình cũng nói như vậy mà thôi. Nhưng không lẽ không động viên Lâm... Ôi! Chiến tranh! Sao mà đáng căm thù đến vậy và đáng căm thù vô cùng là những con quỷ hiếu chiến. Vì sao chúng lại thích đi tàn sát bắn giết những người dân hiền lành, giản dị như chúng ta. Vì sao chúng đang tâm giết chết những thanh niên còn đang tha thiết yêu đời, đang sống và chiến đấu với bao mơ ước như Lâm, như Lý, như Hùng và nghìn vạn người khác nữa?
27.7.68
Anh Khả (14) bị bắt rồi!
Buồn biết bao nhiêu, anh Khả mới hôm nào đó nắm tay Thùy thân thiết, bàn tay của người anh đồng hương, đồng nghiệp ấm nóng thân tình. Mới hôm nào đó hai anh em lui cui bên bàn mổ, nét chữ anh còn in đậm trên bệnh án. Hôm nay anh đang nằm ở đâu? Trong một chiếc cùm nặng trĩu hay trong phòng tra tấn của một nhà giam nào? Buổi sáng hôm ấy (20 tháng 7) ra đi, chắc anh không bao giờ nghĩ rằng mình sẽ sa vào tay giặc nên anh chào mọi người với nụ cười đùa vui. Anh nắm tay mình nói khẽ "Anh đi nghe Thùy", rồi đi xa mấy bước anh nói to hơn "Độ mười bữa nữa anh về, nhiều lắm là mười lăm bữa". Anh Khả mến thương ơi, đến bây giờ Th. càng thấy quý anh, thương anh hơn bao giờ hết. Tình thương mộc mạc rất đỗi chân tình ấy có từ những buổi Thùy còn quàng chiếc khăn đỏ trên vai, từ những ngày anh còn là chú Khả. Nhớ anh, Thùy nhớ cả một chuỗi ngày êm ấm. Ở đó có một căn nhà xinh, có đôi mắt đen tròn của bé Kim... Có bao giờ gặp anh nữa không hở anh? Ba lô anh còn đây, mỗi khi nhìn thấy nó, Thùy thấy đau nhói trong lòng.
4.8.68
Vẫn là những ngày công tác dồn dập, khó khăn vẫn đến từng giờ từng phút vậy mà sao lòng mình lại thấy ấm áp niềm tin. Phải chăng nụ cười trên đôi môi còn thoáng nét đau buồn của người học sinh trẻ ấy làm mình dịu đi mọi suy nghĩ về riêng tư? Phải chăng vì tiếng hát lạc giọng vẫn vang lên khi lòng người trai ấy vẫn đang rớm máu vì hai cái tang đè nặng lên ngực. Đó là lời nhắc nhở rằng mình hãy học tập cho được tinh thần lạc quan kỳ diệu. Vâng tôi xin học tập và học tập không ngừng để giữ vững niềm tin cách mạng mà các đồng chí đã dạy tôi bằng cuộc sống chiến đấu kiên cường của các đồng chí.
Và mình đã vui, lời ca lại cất lên sau những giờ lao động mệt nhọc.
Lòng sung sướng biết bao khi thấy rằng có rất nhiều đôi mắt nhìn mình cảm thông thương yêu mến phục. Đó là đôi mắt của những học sinh mong đợi mình lên lớp. Đó là đôi mắt của các bệnh nhân mong mình đến bệnh phòng... Vậy là đủ rồi Th. ạ, đừng có đòi hỏi cao hơn nữa. Cả Đức Phổ này đã dành cho mình một tình yêu thương trìu mến. Đó là một ưu tiên rất lớn rồi.
***
Chị Hai về mang tin buồn: Anh Dũng đã chết vì bị Mỹ bắt sống và giết tại chỗ.
Đau xót biết chừng nào!
Không lẽ quyển sổ nhỏ này cứ ghi tiếp mãi những trang đầy máu hay sao. Nhưng Thùy ơi! Hãy ghi đi, ghi cho đầy đủ tất cả những máu xương, mồ hôi nước mắt của đồng bào ta đã đổ hai mươi năm nay. Và ở những ngày cuối của cuộc đấu tranh sinh tử này, mỗi sự hy sinh càng đáng ghi, đáng nhớ nhiều hơn nữa. Vì sao ư? Vì đã biết bao nhiêu năm rồi ta chiến đấu hy sinh và niềm ky vọng đã như một ngọn đèn rực sáng trước mắt, ở cuối đoạn đường, hôm nay gần đến đích thì ta ngã xuống.
8.6.68
Trời chưa sang thu nhưng mỗi buổi sáng về đã thấy lành lạnh. Phải chăng cái lạnh giữa núi rừng đã khiến mình cảm thấy cô đơn? Không đâu Thùy ơi, Thùy đứng dối với chính mình. Thùy đang buồn - một nỗi buồn mà dù Th. có được biết bao nhiêu yêu thương của bao nhiêu người cũng không che lấp nổi. Thùy ơi! Biết trả lời sao khi đời vẫn có những người ti tiện nhỏ nhen. Làm sao mà biết được? Và như một dòng suối nước chảy trong veo nhưng đôi chỗ vẫn có những vũng nước đọng ven bờ đá. Dù sao dòng suối vẫn đẹp, ta nhìn cả dòng suối và yêu cái nên thơ của nó chứ ai lại vì một vũng nước nhỏ mà ghét bỏ nó.
M. ơi, M. cũng như dòng suối ấy chăng? M. cũng là dòng nước chảy rì rào êm đẹp và cũng còn những vũng nước đọng ven bờ? Thùy là người đi giữa rừng, nghĩ sao đây? "Mong rằng đó là một lời thề độc trong truyện cổ tích trớc những dư luận phù thủy. Mà những chuyện như vậy không nên có ở tâm hồn trong sáng và tế nhị như Th.".
M. bảo Th. quên đi những điều đã làm ảnh hưởng niềm tin ở nhau ư? Không đâu M. ơi! Niềm tin bằng mười năm thương nhớ đợi chờ đâu phải dễ sứt mẻ, nhưng khi đã sứt mẻ lại không dễ gì mà hàn gắn.
Cho nên chẳng biết nói sao. M. ơi, nếu trong chuyến đi này, M. không trở về nữa thì sao? Ôi, sao chúng ta chỉ đem đến cho nhau những đau buồn, mà nói cho đúng hơn là sao M. cứ gieo đau buồn lên trái tim một người con gái sôi nổi yêu thương và tràn đầy hy vọng ở cuộc đời?
14.8.68
Những buổi chiều như chiều nay, nắng vàng yếu ớt đang xuyên qua khung cửa. Rừng cây im lặng... Cái nóng bỏng của cuộc chiến đấu ngoài kia không về đến đây chăng? Mình lặng yên lắng nghe tiếng rì rầm thảo luận của các nhóm học sinh đang ôn thi. Học sinh! Sao lòng mình tràn ngập mến thương đối với những người em ấy. Nhất là đối với Thuận một cán bộ của lớp. Thuận ham học, chăm làm, hồn nhiên và rất tế nhị. Điều cơ bản làm mình thương Thuận là hoàn cảnh đau xót của Thuận và cái nghị lực phi thường của Thuận - hai chiếc tang còn trên ngực, mình vẫn thấy Thuận có những phts ngồi lặng yên một mình đăm đăm suy nghĩ và khẽ thở dài. Nhưng trước mặt mọi người và trong mọi lĩnh vực công tác Thuận luôn giữ được vẻ hăng say, sôi nổi. Nhìn Thuận học và làm ít ai hiểu được điều gì đã xảy ra với Thuận. Bỗng dưng mình so sánh Thuận với Nghĩa - đứa em trai mới của mình và thấy ở Thuận có những nét đáng yêu, đáng quý như Nghĩa. Muỗn xem Thuận như một đứa em để mình sưởi ấm cho cuộc sống tình cảm cô đơn đau xót của Thuận. Mà có nên như vậy không nhỉ? Xét kỹ đi.
Buổi chiều hôm ấy 26 tháng 1 năm 67 mình rời Phổ Hiệp ra đi. Sân nhà Thường đông nghịt những người đến đưa tiễn mình. Xúc động làm mình lúng túng, chẳng biết làm gì mình ngồi xuống cạnh mẹ Thường bốc củ bảo vào thúng. Lúc ngẩng lên mình bỗng sửng sốt vì một đôi mắt đăm đăm nhìn mình, đôi mắt đen to rất hiền, long lanh nước mắt. Đôi mắt nhìn mình buồn vô hạn và tràn ngập một tình thương yêu thiết tha. Đó là đôi mắt của Khiêm.
Mình quen Khiêm trong những ngày ác liệt của mùa khô 1967 khi mình về công tác tại Phổ Khánh. Người giáo viên trẻ ấy đã đến với mình bằng cả tình thương mến và cảm phục rất chân thành. Tâm hồn những người đã qua thời học sinh có những nét dễ cảm thông nhau. Những ngày nằm dưới công sự mình kể cho Khiêm nghe về Paven15 và Ruồi Trâu, về những bài thơ mình yêu thích
Ai viết tên em thành liệt sĩ
Bên những hàng bia trắng giữa đồng
Nhớ nhau anh gọi em, đồng chí
Một tấm lòng trong vạn tấm lòng
Khiêm cũng rất thích các bài Núi Đôi, Quê Hương.
Rồi Khiêm kể cho mình nghe cuộc đời học sinh vào tù ra tội của Khiêm. Khiêm đã ở tù ba năm, đi khắp nhà lao tỉnh, Huế... Bọn giặc đánh đập nhiều lần làm Khiêm gầy yếu.
Mới đầu chỉ là mến nhau nhưng sau mình trở nên thân với Khiêm bằng một tình bạn rất đỗi trong trắng và chân thành. Công tác đồng bằng được một thời gian, mình về căn cứ. Từ buổi xa Khiêm đến nay gần một năm rồi nhưng mình vẫn cảm thấy có một đôi mắt đen buồn, long lanh nước mắt đang nhìn mình trong buổi chia tay.
Ai có ngờ lần chia tay đó lại là vĩnh biệt. Khiêm đã chết rồi! Trong một buổi đi càn giặc Mỹ đã tìm thấy công sự của Khiêm. Chúng mở nắp cống sự, Khiêm vọt lên dùng quả lựu đạn duy nhất trong tay quăng vào lũ giặc. Bọn quỷ khát máu sợ hãi nằm rạp xuống. Khiêm chạy được một đoạn nhưng quả lựu đạn chó chết đã câm, bọn giặc chồm dậy đuổi theo Khiêm và đến băm nát người Khiêm. Khiêm chết rồi, đôi mắt đen dịu hiền giờ đây mở trừng căm giận. Mái tóc đen xanh của Khiêm giờ đây đẫm máu và bụi cát. Những hạt cát của quê hương quyện vào mái tóc của người thanh niên anh dũng. Chiếc áo Ninfan màu xám giờ đây rách nát và loang lổ máu. Chiếc áo ấy Khiêm đã mặc hôm đầu tiên gặp mình, cũng chiếc áo ấy Khiêm đã cùng Th. len lỏi trên con đường nhỏ hẹp đầu gai lưỡi hùm của 31, 32, 33, Quy Thiện của 15, 19 "chú trung hải"16. Và cũng chiếc áo ấy một đêm trăng đẹp từ Phổ Khánh trở về. Gió lạnh từ biển thổi vào làm Kh. khẽ run. Th. đã đưa chiếc áo của Quế cho Khiêm mặc, trên nền áo xám giản dị nổi bật màu đỏ đậm đà như lời Khiêm hôm ấy: "Thùy ơi! Trên đời này trừ ba má, Khiêm không ai thương ai hơn Thùy, kể cả người yêu Khiêm".
Khiêm đã hy sinh rồi! Nghe tin mình bàng hoàng không tin là sự thực. Khi đã chắc chắn Kh. chết, mình không khóc, có phần bình thản nữa. Mình đã dùng nghị lực khống chế nỗi xúc động. Nhưng mỗi giây phút qua đi, nỗi đau thương mới lớn dần và giờ đây nước mắt mình giàn giụa. Mình khóc một mình bên ngọn đèn khuya, những gọt nước mắt mằn mặt chảy dài trên mặt rồi rơi xuống lăn trên vạt áo mình. Khiêm ơi, có cách nào nghe được lời Thùy nói một lần nữa hay không? Hãy nghe đây lời hứa trả thù cho Khiêm. Hứa bằng đau thương xé ruột, bằng căm thù bầm gan. Và hứa bằng cả thương nhớ không bao giờ phai nhạt. Nghe chăng Khiêm, người bạn bất tử trong lòng tôi!
Chú Thích
14 - Anh Khả trước cùng công tác với ba của Thùy Trâm ở Hà Nội. Lần ấy anh bị địch bắt và đày đi Côn Đảo. Sau khi được trao trả, anh về công tác tại Cần Thơ và là bạn thân thiết của gia đình Phương Trâm
15- Nhân vật chính trong Thép đã tôi thế đấy của N.Ôxtơrôpxki
16 - Có lẽ là bí danh của một số cơ sở
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 5
20.8.68
Viết đơn vào Đảng, niềm vui thì ít mà bực dọc thì nhiều. Tại sao con đường đi của một đứa tiểu tư sản bao giờ cũng nhiều chông gai đến vậy? Đành rằng vì tính chất giai cấp, nhưng mình vẫn thấy rõ một điều ngoài cái lẽ dĩ nhiên ấy. Có một cái gì đó bắt bẻ, gọi là bắt bí của một vài cá nhân có trách nhiệm. Chẳng biết nói sao, đời nó là như vậy đó. Dù thành tích anh có cố gắng bao nhiêu cũng không bằng một anh khác ở thành phần cơ bản chỉ vừa mới giác ngộ bước đầu. Hường hồi còn sống thường động viên mình rằng đó là chỗ hơn của một người tiểu tư sản!!! Hơn gì? Hơn khó khăn, hơn cực nhọc hở Hường? Mình như một đứa con không gia đình lâu ngày tìm về mẹ nhưng người mẹ ghẻ còn bận nâng niu những đứa con riêng nên thờ ơ lạnh nhạt với đứa con chồng. Muôn người đã tạo nên một người hiền vĩ đại là Đảng, nhưng trong muôn người mẹ ấy có một người mẹ (và chắc không phải một người đâu) y hệt là một bà mẹ ghẻ trong câu chuyện cổ tích!
27.8.68
Một cas mổ quan trọng đã kết quả: thận giập nát đã được may lại. Máu ngừng chảy, nước tiểu người bệnh nhân ấy đã trong lại bình thường. Lẽ ra niềm vui ấy sẽ tràn trề, một mạng người được cứu sống nhưng sao mình rất bình thản trước nụ cười và đôi mắt cảm phục của người bệnh nhân ấy. Một dòng máu đã ngưng chảy nhưng bao dòng máu khác đã chảy và đang chảy? Phải hàn gắn được vết thương trên mình tổ quốc chúng ta kia. Bọn Mỹ như những con quỷ khát máu đang cắn trộm chúng ta. Bao giờ đuổi được hết chúng ra khỏi đất nước Việt Nam lúc đó máu mới ngừng chảy.
29.8.68
Nhận thư Thúy Phượng từ Quy Nhơn gửi về. Chưa hề được gặp cô cháy xinh đẹp ấy, nhưng mình thương Phượng vì lòng nhiệt tình, vì cuộc đời của Phương. Trong dịp đầu xuân, Phượng trên đường đi tòng quân đã bị Mỹ tập kích bắn bị thương và ở tù từ đó đến nay. Vừa rồi Phượng đã thoát khỏi lao tù nhưng còn suy yếu nên chưa về được.
Cầm lá thư Phượng gửi về, một tờ pơ luya dài nét chữ mềm mại bỗng nhiên mình nhớ tới Khiêm và thương Khiêm vô hạn. Phượng là bạn học của Khiêm, rất quý Khiêm. Nếu còn sống mình hy vọng một tình cảm tốt đẹp sẽ đến với những người ấy. Hôm nay Phượng ở tù về nhưng Khiêm không còn nữa. Phượng ơi, nói như cháu đó, những người đã ngã xuống một cách vẻ vang như vậy là hạnh phúc rồi. Còn chúng ta... chúng ta cần phải sống với ngọn lửa căm thù cháy rực trong tim, phải dùng ngọn lửa ấy đốt cháy kẻ thù. Nhớ nghe Phượng, hãy nhớ rằng trên mảnh đất hôm nay đã thấm đượm máu và nước mắt chúng ta hai mươi năm rồi.
30.8.68
Mỗi ngày nghe tin thắng lợi trên hai miền đất nước, niềm vui tràn ngập nhưng nỗi buồn cũng nặng trĩu tâm tư.
Vì sao ư? Vì còn giặc Mỹ thì còn đau thương tang tóc, vì còn giặc Mỹ thì không có một hạnh phúc nào cả.
Anh Liên vào chơi hỏi vì sao mình xử sự như xưa nay đã đối với M.? Vì sao hở anh, có trăm ngàn lý do mà chẳng hiểu nên giải quyết cách nào khác cách giải quyết của em. Anh tưởng rằng em không đau khổ ư? Không đâu, nụ cười trên môi không phải là nụ cười trong lòng. Em không muốn nghĩ tiếp những điều mà càng nghĩ chỉ càng thấy buồn da diết. Em biết tin ai. Tin M.? Hay tin trăm nghìn dư luận quanh chuyện riêng tư của em? Em làm theo ai? Theo mơ ước của em hay theo một thực tế mà rất nhiều người đã chỉ cho em thấy?
Đừng hỏi nữa, tiếng súng trên chiến trường đang vang dậy, hãy lắng nghe tiếng súng ấy và làm như khẩu hiệu "Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng" ấy.
1.9.68
Gửi một món quà cho người bạn ấy, buồn vô hạn. Mình không muốn gửi cho ai một vật gì chỉ là vật chất, và chắc người nhận cũng không bao giờ muốn nhận một vật gì chỉ là vật chất. Vậy mà tại sao mình chỉ gửi một món quà không một chữ kèm theo, không một lời giải thích, không một câu thân thiết dặn dò.
Có ai hiểu được lòng tôi không? Lòng một cô gái giàu yêu thương, rộng lượng trong tình cảm, đồng thời cũng khắt khe và đầy tự ái trong vấn đề đó.
Mẩu chuyện nhỏ hôm nay nói với mình những gì? Đó là bài học ư? Không, làm gì có bài học cay đắng và vô nghĩa ấy, đó chỉ là lòng ghen tị hầu như tất yếu của người đời. Đã gọi là tất yếu thì sao Th. còn thấy buồn đến xót xa thấm thía hở Th.? Đây là cơ quan, một môi trường mà khó khăn gian khổ đang từng giờ từng phút thử thách với một cô gái tiểu tư sản như mình. Có gì đâu, nếu Th. đã sướng nhiều rồi thì bây giờ hãy nếm mùi chông gai cay đắng của cuộc đời. Biết sống sao đây, tốt hơn hết là Th. hãy ngẩng cao đầu mà sống, sống với tình cảm trong sáng, với lý tưởng cao đẹp của mình. "Hãy giữ vững tinh thần của người cộng sản, tinh thần trong suốt như pha lê, cứng rắn như kim cương và chói lọi muôn nghìn hào quang của lòng tin tưởng...".
Nói vậy mà vẫn thấy xót xa, cay đắng và cô đơn lạ lùng. Quanh mình, M. xa rồi, Khiêm hy sinh rồi, Vân xa, chị Hai xa, Nghĩa, Thường xa... Nỗi niềm tâm sự không phải dễ dàng thổ lộ với mọi người.
5.9.68
Đêm chia tay với các học sinh. Lòng mình cũng bồi hồi xao xuyến. Trên chiếc ghế quen thuộc đêm nay, chị ngồi bên em, nghe em nói những lời thắm thiết tin yêu, nhưng ngày mai em đi rồi. Em về chiến đấu với trăm nghìn khó khăn gian khổ. Mong em hãy vững vàng. Chị rất hiểu em, người em đầy nghị lực, đầy niềm tin và sức mạnh, nhưng... lấy gì để đảm bảo rằng em sẽ còn sống cho đến ngày chiến thắng! Em dũng cảm vô cùng – chị tự hào vì em nhưng tự đáy lòng chị vẫn lo âu... Sự lo âu rất chính đáng mà cũng rất sai. Sự lo âu của một người đứng nhìn người thân của mình lăn vào cuộc chiến đấu sinh tử.
Chào em, chị nhìn thẳng vào đôi mắt long lanh dưới hàng mi dài của em và đã đọc thấy trong đó tất cả những điều em muốn nói. Đó là lòng tin yêu, sự lo lắng cho chị và sự nhớ thương khi xa cách. Chị hiểu rồi, hứa với em là chị sẽ xứng đáng là người em đã tin cậy.
6.9.68
Chiều nay khu rừng ồn ào những tiếng người bỗng dưng vắng lặng. Chỉ còn lại tiếng gió gào rít trên ngọn cây, tiếng ve sầu kêu rền rĩ khắp khu rừng. Gió đã lạnh, ngọn gió của cơn bão hay ngọn gió lạnh của mùa thu đã về? Mình bỗng thấy lạnh, cái lạnh làm tê da thịt và tê tái cả lòng. Nỗi nhớ nhung tràn ngập cả tâm hồn. Đây phải chăng là buổi chiều mùa thu khi sương chiều giằng mờ trên những cánh đồng ngoại thành Hà Nội, một mình mình đạp xe từ ký túc xá về trên con đường vắng. Gió lạnh vi vút qua các ngọn cây ven đường, mình khẽ run khi qua một thân cây có hai nhánh.
Không, chiều nay gió lạnh nhưng lòng mình lạnh không phải vì thiếu một người thân yêu mà là thiếu nhiều người thân yêu. Những người đó là ai ư? Là ba má, là các em, các cậu ngoài Bắc, là những đứa em ở dưới đồng bằng đang ngày đêm lăn lộn trong cuộc chiến đấu sinh tử, là những người đồng chí thân yêu đã ngã xuống vì ngày mai thắng lợi. Và còn ai nữa ư? Phải chăng là những đứa em, những người đồng nghiệp trẻ mà bấy lâu nay vẫn quấn quít bên mình hăng say học tập. Tất cả mọi người đã tạo nên một tình thương vĩ đại đối với tôi... Xa mọi người sao htấy nhớ đến da diết vô vàn.
Tố Hữu nói:
Nhớ gì như nhớ người yêu
Trăng lên đỉnh núi nắng chiều lưng nương
Nhà thơ của mình sao lần này nói không đúng với riêng mình nhỉ? Bởi vì nỗi nhớ với M. rất mờ nhạt, thậm chí Th. đã bắt mình quên đi nữa. Hay Tố Hữu đã nói đúng, bởi vì... M. đâu phải người yêu! Có ai yêu nhau mà lại như M. đối với Th. đâu. Đó chỉ là một người bạn. Và đã là người bạn thì chỉ có như vậy! Đâu phải là dễ dàng gì để mình nói như hôm nay hở M.?
8.9.68
Cơn bão số bảy. Năm nay bão nhiều, toàn những cơn bão lớn. Ở đây khu rừng im lặng mà ở đó gió gào rít, những nhà sẽ đổ, những cây sẽ ngã. Có tai nạn gì không hở miền Bắc thân yêu? Bão ngoài đó mà lòng mình cũng bão. Lo âu, thương nhớ. Miền Bắc ơi, hãy vững vàng nhé, hãy hiên ngang như những ngày chiến thắng. Dù sao chắc chắn cũng nhiều khó khăn. Trai tráng đã lên đường ra trận tuyến, những bàn tay phụ nữ ở nhà chống chọi với bão chắc sẽ khó khăn.
Chiều nay sao mình tưởng như mình đang ở trong căn nhà nhỏ của một xóm gần ven biển. Gió chiều se lạnh, cầm chiếc áo len đan trong tay mà lòng xao xuyến nhớ thương. Gió lạnh đầu thu đã về rồi đấy, mùa thu thứ hai xa gia đình, mùa thu thứ hai lăn mình trong cuộc chiến đấu.
Và chiều nay những người thân yêu của ta đâu nhỉ? Những đứa em thân yêu dưới đồng bằng. Một người bạn đang xông vào tuyến lửa. Và một người thân đã yên nghĩ dưới nắm đất quê hương. Khiêm ơi, trời chiều đã đổi sang tím nhạt. Ở đó chắc Khiêm nghe được tiếng sóng vỗ rì rào. Ở đó Khiêm có thể nhìn thấy con đường quen thuộc từ Qui Thiện ra xóm mới. Có nhớ chăng những buổi chiều tím nhạt ấy hở Khiêm? Sao Khiêm im lặng? Khiêm đã im lặng vĩnh viễn không trả lời Thùy nữa rồi.
10.9.68
Đọc thư Thuận. Bồi hồi cảm động trước tình thương nhớ thiết tha và rất đỗi chân thành của Thuận. Lòng mình bỗng thấy ấm áp như có thêm một ngọn lửa nhỏ. Thuận ơi, tình cảm của em là một trong những nguồn cổ vũ chị trước mọi khó khăn, giục chị đi lên hoàn thành nhiệm vụ. Hoàn cảnh và nghị lực của em là một tấm gương cho chị học tập và học tập mãi mãi.
Em buồn và hỏi tại sao chị không nhận em là em trai như Thường và Nghĩa ư? Vì chị muốn rằng tình chị em phải thiêng liêng cao cả. Chị thương em nhưng chắc là chưa hiểu hết hoàn toàn về em và ngược lại chắc em chưa hiểu hiết về chị. Vậy thì khoan đã nghe em.
Đêm nay chị ngồi bên ngọn đèn khuya nghĩ nhiều về đứa em thông minh đầy nghị lực. Hãy biết trân trọng những tình cảm cao đẹp mà ta đã dành cho nhau. Hãy thủy chung trong tình cảm cao đẹp mà ta đã dành cho nhau. Hãy thủy chung trong tình cảm và hãy xứng đáng với lòng tin cậy của nhau.
15.9.68
Về dự đại hội phụ nữ huyện. Sống giữa tình thương của các anh chị mình cảm thấy sung sướng. Đời là vậy! Đâu có phải chỉ là những lúc cô đơn.
Đường về đi bên suối nhỏ bỗng nhiên mình nhớ và thương Thuận lạ lùng. Tình thương ấy chỉ là tình chị em mà sao cũng làm mình nao nao một cách kỳ lạ. Mình ìhnh dung như thấy một căn nhà lạnh lẽo với ngọn đèo hiu hắt trên bàn thờ. Thuận đi công tác về lủi thủi một mình ăn khuya rồi cột võng nằm, điếu thuốc trên môi và khói vương trong gian nhà vắng. Còn ai nữa đâu ngoài bạn bè anh em đồng chí. Khi trở về nhà, Thuật một mình một bóng. Muốn dùng tình cảm chân thành động viên và sưởi ấm cuộc đời đứa em tội nghiệp đó. Gửi thư cho Thuận rồi vẫn thấy rằng nói chưa được một phần ý nghĩa. Thuận ơi! Em có xứng đáng với tình thương của chị không?
17.9.68
Nghe chị Cấp kể lại ngày Khiêm hy sinh càng thương Khiêm đến đứt ruột. Khiêm chết rồi, đầu giập nát, chân tay bay mất một bên. Khiêm nằm phơi trên bãi cát quê hương. Cha Khiêm hai tay bị trói chặt, vai ròng ròng máu vì vết thương. Khi nhìn thấy xác Khiêm dòng nước mắt ông tuôn trào, trong đôi mắt rực lửa căm thù và đau xót ấy người ta đã thấy tình thương vĩ đại của người cha.
Khiêm chết rồi, mẹ Khiêm đứng trước xác con mà không còn biết gì nữa, cho đến hôm nay bà vẫn chưa hồi phục lại. Những lúc tỉnh táo là những lúc bà khóc thương con.
Khiêm ơi! Ở bên kia thế giới có thấy hết nỗi đau buồn của những người còn sống không Khiêm? Ba má Khiêm chưa cạn dòng nước mắt và một bạn gái Khiêm chưa cạn dòng máu chảy trong tim.
19.9.68
Đại hội huyện đoàn Thanh niên, sống giữa niềm vui của lớp thanh niên lớn lên trong chiến đấu. Được gặp và nghe các em thiếu nhi báo cáo điển hình.
- Em Hoàng 14 tuổi trong sáu tháng đầu năm giết được 6 lính Mỹ, đánh lật 2 xe tăng bằng vũ khí tự tạo, lấy được 7 súng giặc trong đó có 2 cối cá nhân và các loại khác.
- Em An Phổ Châu lấy 5 súng, có 2 cối cá nhân, một đài RC.
Các em đã anh hùng từ trứng nước.
Tự hào thay tuổi trẻ của chúng ta.
27.9.68
Kết nạp Đảng.
Cảm giác rõ nét nhất của ngày hôm nay là: Phải phấn đấu để sống xứng đáng với cái tên "một người cộng sản".
Còn niềm vui, sao nhỏ quá so với ý nghĩa của ngày vui. Vì sao vậy hở Thùy? Phải chăng như hôm nào Thùy đã nói: như một đứa con khát sữa mẹ khóc đã mệt rồi, miếng sữa nuốt vào không còn nguyên hương vị thơm ngon và cái thú vị của nó nữa.
Và trong giờ mặc niệm những người đã hi sinh vì sự nghiệp của Đảng, mình đau xót nhớ thương những người thân yêu trên đất Đức Phổ đã ngã xuống trong cuộc đấu tranh sinh tử này.
5.10.68
Một cas tử vong phẫu thuật cắt đoạn(17). Đó là một bệnh nhân già sáu mươi sáu tuổi nhưng sức còn khỏe, đó là một Đảng viên già đã hai mươi ba năm trời liên tục chiến đấu. Gia đình và bệnh xá đã tận tình cứu chữa mà cũng không sao cứu thoát cho ông già. Riêng mình – dù tập thể và chính con trai ông già đã xác định và thừa nhận mình không có lỗi mà chỉ có lòng tận tình cứu chữa – nhưng mình vẫn thấy xót xa. Vì sao ông chết? Vì kỹ thuật? Cũng không phải, tuy là cas đầu tiên cắt cụt nhưng mình cũng vẫn bình tĩnh vẫn đảm bảo thời gian và kỹ thuật. Vậy thì vì sao? Vì không truyền được lọ plasma? Nhưng sự việc này cũng không biết nói sao, cứ truyền đúng vào, ven lại trật ra do ông già quẫy cựa. Buồn vô cùng! Sao một cas tử vong không đáng tử cong lại không rút ra được bài học gì đích đáng cả?
6.10.68
Có những lời nửa đùa nửa thật ghen với tình thương mà mọi người đã dành cho mình. Mình cũng suy nghĩ về những lời nói đùa đó nhưng suy ra cho cùng đâu phải mọi người thương mình vì hai chữ Bác sĩ. Những lá thư thắm thiết, những món quà gửi đến mình gói ghém tình thương của nhiều người với một người thân, hoàn toàn không phải là một lễ vật đối với một thầy thuốc mà chỉ là tình cảm của những người chị, người em, người anh, người bạn đối với mình mà thôi. Có điều đôi lúc mình cũng tự hỏi rằng người ta có thực hay không, sao mà nhiều đứa em, nhiều người bạn dành cho mình một vị trí duy nhất thương yêu trong tình cảm như vậy?
8.10.69
Nắng đầu thu tươi vàng óng ả tràn ngập cả khu rừng. Nắng đầu thu với những cơn gió se môi và se cả lòng người. Lại nhớ... nhớ mênh mông sâu thẳm như lòng đại dương đang ôm tròn thân mình dải đất Việt Nam. Nhớ từ một người bạn hiền lành, kín đáo có ngôi nhà nhỏ cuối phố Đội Cấn, nhớ đến đứa em tinh nghịch có mái tóc mềm kẹp bổng lên cao, nhớ một đứa em trai miền Nam vừa gửi thư tạm biệt trước lúc lên đường đi học, nhớ một đứa em thân thiết có đôi mắt long lanh dưới hàng mi dài và nhớ sao một người thân yêu đã vĩnh viễn nằm yên nghỉ trên bờ biển quê hương.
Đất nước ơi! Bao giờ cho nhớ thương nguôi bớt, bao giờ cho đất nước thanh bình? Mình biết ngày thắng lợi không xa nữa nhưng sao vẫn thấy hạnh phúc xa vời quá. Liệu có được thấy ngày hạnh phúc ấy nữa không? "Người cộng sản rất yêu cuộc sống nhưng khi cần vẫn có thể nhẹ nhàng mà chết được". Chết mà vẫn yêu sao cuộc sống, cuộc sống mà người ta đã đổi bằng mồ hôi nước mắt và máu xương suốt hai mươi ba năm nay.
10.10.68
Kỷ niệm ngày giải phóng thủ đô trên đất miền Nam rực lửa. Một cảm giác bồi hồi xao xuyến. Hà Nội giải phóng... Hình dáng tiều tụy của những tên lính Pháp cuối cùng rút khỏi Hà Nội qua chiếc cầu Long Biên đi về hướng bắc. Hà Nội giải phóng mười bốn năm rồi, dù trong bom đạn Hà Nội của ta vẫn đứng lên mạnh khỏe. Mình vẫn nghe được tiếng cười trong trẻo của các em học sinh trên sân trường. Mầm non ở đường Hàng Bông Nhuộm(18), vẫn như nghe thấy tiếng tàu điện chạy leng keng trên đường phố. Hà Nội ơi, nhớ Hà Nội bao nhiêu lại thương Sài Gòn, Huế và hàng trăm thị xã thành phố trên mảnh đất còn đau thương khói lửa bấy nhiêu. Cuộc đấu tranh này ác liệt chưa từng thấy và trong ác liệt ấy chúng ta đã chiến đấu dũng cảm kiên cường chưa từng thấy. Ai còn ai mất khi nước nhà được độc lập? Nếu như mình có chết cũng đã được hưởng những ngày XHCN rồi. Còn trăm nghìn vạn những người lớn lên chỉ biết có đau thương gian khổ khư Khiêm, Hường, Lý, Tuấn, Hùng, Thọ... và còn nhiều nữa ngã xuống mà chưa hề được hưởng một ngày hạnh phúc. Đau xót biết chừng nào!
11.10.68
Nghe tâm sự một người bạn muốn gửi niềm hy vọng ở mình và yêu cầu mình trả lời. Không do dự mình trả lời chỉ xem anh như một người bạn, không có gì hơn. Mình nói thêm: Lòng mình đã dẹp mọi mơ ước riêng tư để tập trung vào công tác.
Mình đã nói thực với lương tâm nhưng chưa thực với con tim mình. Thực ra mối tình với M. vẫn làm trái tim mình rớm máu. Muốn quên đi, lòng tự ái đã giúp mình quên M. nhưng vẫn có những lúc mình nhìn lại đau xót như người vừa đánh vỡ một vật quý vô giá mà không sao tìm lại được nữa. Đêm nay mở lại những trang thư cũ lòng biết bao cay đắng xót xa. M. ơi, nét chữ anh chưa nhòa trên trang giấy mà sao hình ảnh anh đã phai nhòa trong cuộc sống của em. Anh đã chôn vùi một mối tình đẹp đẽ, anh đã làm trái lại điều mà em nâng niu trân trọng suốt tám năm ròng. Ai cũng nói với em rằng chắc rồi mọi chuyện sẽ qua đi, rồi ta lại về với nhau như bao người mong muốn. Nhưng riêng em, em hiểu rằng vậy là hết – một tấm gương đã vỡ làm sao cho lành lại được nữa? Một chén nước đã đổ rồi làm sao hớt lại được nữa đâu?
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 6
12.10.68
Đọc thư anh Phục giận anh ta vô cùng. Anh ta ăn nói hồ đồ quá. Dù sao đó cũng là một bài học cho mình trong giờ phát biểu.
Qua thăm và thăm một số người trong đại đội du kích chiến tranh lòng mình bỗng cảm thấy biết bao thân tình với cả mảnh đất Đức Phổ anh hùng mà hôm nay thu gọn về đây trong những chiến công oanh liệt. Mình vui vì được xem như người quen thân với rất nhiều người từ Phổ Phong cho đến Phổ Thạnh, suốt cả dải đất dài của Đức Phổ vui tươi nồng hậu đón mình...Và một đứa em với trang thư ngập kín đáo mà đượm những mến thương đã đặt trong tay mình. Phải làm gì để xứng đáng với tình thương của nhân dân Đức Phổ.
13.10.68
Gặp Thuận sau hơn một tháng xa cách. Hơn một tháng mình tưởng như lâu lắm. Gặp em mừng rỡ xiết bao khi thấy em vẫn khỏe, trưởng thành trong công tác.
Sống bên em mình cảm thấy quý mến vô cùng những phút giây sum họp. Bởi vì cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn, biết ai còn ai mất hả em?
Mình còn có cảm tưởng rằng có những điều nào đó trong cuộc sống riêng tư mà Thuận chưa nói hết với mình. Vì sao vậy nhỉ? Lẽ nào em không tin chị? Còn ngần ngại thì vô lý quá. Em chẳng đã nói với chị rằng em thương chị bằng một tình thương thắm thiết chân thành hết sức đó sao? Vậy thì hãy trả lời đi em nhé.
22.10.68
Chia tay Thuận, hai chị em đều cảm thấy khó nói mà cũng không thể nào nói được những điều đang làm xao xuyến cả tâm tình. Em ơi, chi lo lắng dõi theo từng bước chân em, tiếng súng địch vẫn gầm gù ở mạng Phổ Cường. Em đi, trăm nghìn nguy hiểm đang chờ em, làm sao chị có thể yên lòng được.
Còn chị ở lại, chị hiểu cái lặng im không nói nên lời của em. Em đứng đó tay cầm chiếc dù, mắt nhìn chị mà chẳng biết nói sao. Có nghĩa gì đâu một câu chào, bởi vì nó không thể nói hết tình thương hơn hết cả mọi người trên đời như trước đây Khiêm đã thương chị. Em nói rằng hiện nay cuộc sống của em chỉ tập trung vào công tác và sao cho tròn tình thương đối với chị. Nghe em nói chị cảm động vô cùng, chị tin em những vẫn tự hỏi: có sự thực nào như vậy không nhỉ? Có lẽ nào chị được hưởng một tình thương sâu nặng như vậy của em không? Đó là phần thưởng cao quý của những người đi làm cách mạng? Chỉ bỗng hiểu vì sao người ta có thể hy vọng trọn đời cho cách mạng, trung thành tuyệt đối với cách mạng. Bởi vì cách mạng đã rèn đúc nên những con người cao đẹp và gắn họ với một khối bền vững và gắn bó hơn với bất kì một vật gì trên đời này. Sống trong gia đình cách mạng có gì vinh dự hơn đâu.
23.10.68
Sau những ngày mưa trời trở lạnh.
Trong cái lãnh đầu mùa hôm nay mình cảm thấy hơn bao giờ hết quý giá những giây phút sum họp với người thân.
Cuộc chiến đấu ngày càng đi vào gay go ác liệt. Biết bao giờ mơ ước đó mới trở thành sự thực hở tất cả những người thân yêu trên cả hai miền? Không bi quan chán nản mà đó chỉ là mơ ước chân chính của mình và ba mươi triệu nhân dân Việt Nam. Ước mơ nung nấu từ bao nhiêu năm nay đã chín mọng rồi!
Những đêm dài gió lạnh, tấm vải mỏng không làm đủ ấm, mình thức giấc và thao thức nhớ thương. Trăm nghìn hình ảnh của những người thân yêu hiện lên trước mắt. Có điều không hề thấy một mái tóc xoăn trước trán và một đôi mắt đen biết nói hiện lên nữa. Đó có phải là một điều đáng trách hay không? Không! Thùy không phải là người khô khan trong tình cảm. Chỉ là tình chị em, bè bạn còn đủ làm rung động trái tim Th., huống chi là một tình cảm nào cao quý hơn. Nhưng...mái tóc xòa đã che hết những gì đẹp đẽ trên vầng trán người ấy, đôi mắt đen biết nói đã lặng im từ lâu rồi. Cho nên trách Thùy sao được người bạn cũ mà em từng nói hai chữ yêu thương?
Một cas cancer dạ dày ở giai đoạn cuối. Với điểu kiện thô sơ mình cũng đã mổ thăm dò nhưng rất tiếc rằng K. đã sang giai đoạn di căn. Không thể làm gì hơn đành đóng ổ bụng lại và đau xót nhìn người bệnh nhân đi dần đến cái chết. Chiều nay đứng bên giường bệnh anh, lòng mình đau như cắt. Anh nói với mình miệng cố cười mà những giọt nước mắt vẫn tràn trong đội mắt anh. "Tôi không oán trách gì đâu, biết chị và các đồng chí trong bệnh xá đã tận tình cứu chữa nhưng bệnh tôi không thể nào khỏi được. Thì đành vậy. Nếu tôi còn ở đây thì rổi sẽ ra đồi sim an nghỉ với các đồng chí. Nếu tôi về dưới đó thì cũng chỉ được nhìn ông bà già một lần nữa rồi cũng xuống đất thôi".
Biết nói gì với anh đây, mình đứng yên hổ thẹn và tủi cực vô cùng. Đành rằng dù ở đâu rồi cũng đành bó tay trước bệnh của anh nhưng còn có điều kiện để kéo dài thêm chút ít cuộc sống của anh. Còn ở đây mình như tên lính bại trận giơ hai tay để cho kẻ thù tước bỏ vũ khí.
26.10.68
Đừng bao giờ đòi hỏi quá nhiều dù trong mặt nào cũng vậy. Có cái gì không có hạn độ đâu hở Thùy? Vậy thì hãy nghĩ lại đi, đứng trên khách quan mà đánh giá cho hết, đặt mình vào trường hợp đó để thấy cho hết.
1.11.68
Không khí ở cơ quan mỗi ngày một thêm đầm ấm. Phải chăng mình đã là người của Đảng nên đã về sống trong lòng mẹ? Phải chăng vì những bước trưởng thành trong công tác. Tổng kết năm qua, bệnh xá Đức Phổ được báo cáo điển hình trong tòan tỉnh về thành tích điều trị và các mặt khác. Và trong số những người suất sắc ấy có cả mình. Đó là một thắng lợi chung trong đó mình có một chút.
Nhìn lại bước đường đi thấy không đến nỗi phải ân hận, giữa mùa khô năm 67 mình đã vững vàng và ở đây giữa trăm nghìn thử thách với một đứa tiểu tư sản, một cô bác sĩ mới rời ghế nhà trường tập sự làm cán bộ lãnh đạo mình cũng đã vượt qua. Mong Th. hãy phát huy những ưu điểm, khắc phục nhược điểm, đừng thỏa mãn với các thành tích của mình, cố gắng công tác để tiến bộ hơn nữa.
Kỳ lạ thật, giữa núi rừng âm u mưa dầm rả rích sao trước mắt mình cứ hiện lên rõ một vườn hoa rực rỡ trong ánh mắt mùa xuân tươi đẹp. Những luống hồng, la dơn, cúc, đào chen chúc những hoa...mình và một người bạn thân thương cùng nhau dạo bước. Cảnh hòa bình ấy quá xa vời rồi Th.ơi! Bao giờ cho miền Nam được hưởng những mùa hoa tươi thắm ấy? Ở đây bom đạn đau thương tang tóc còn nặng trĩu trên cuộc sống của mỗi người. Mới hôm qua đó một thanh niên hai mốt tuổi thương tích đầy mình. Anh ta gọi tên mình mong được cứu chữa, nhưng mình cũng đành rơi nước mắt nhìn anh chết trong đôi tay bất lực. Vậy đó Th.ơi, ở miền Nam này hoa chiến công, hoa anh hùng vẫn đua nở nhưng hoa ấy bằng máu xương, bằng cả cuộc đời thanh xuân của bao nhiêu người. Thùy đang đi giữa miền Nam đi giữa vườn hoa ấy, lòng biết bao nhiêu cảm phục tự hào và cả niềm đau xót vô hạn khi những bông hoa ấy rụng xuống. Trước đây Th. yêu hoa, bây giờ Th. vẫn yêu hoa nhưng mỗi bước đi qua, Th. đã hiểu thêm bao nhiêu về cái đẹp của HOA- và tình yêu hoa ấy đã trộn thêm về ý thức yêu thương, căm thù và tự hào của một người dân Việt Nam nữa Thùy ạ.
(Em cũng là một bông hoa đẹp phải không em của tôi?)
2.11.68
Nghe những lời tâm tình của em nói qua thư mình hơi hối hận về lá thư gởi đi. Thư chưa đến, nếu đến chắc em cũng đau buồn vì những câu hỏi của mình. Em ơi, chị xin lỗi em nhé. Chị đánh giá lầm một tình thương hết sức chân thành và tha thiết mà em đã dành cho chị.
Được rất nhiều thư, thư của ai cũng là những niềm thương nỗi nhớ đối với mình. Lòng cảm thấy ấm áp vô củng vì được sống giữa chiếc nôi tình cảm.
3.11.68
Miền Bắc đã hòa bình! Tiếng bom rơi phi nghĩa đã câm hẳn rồi trên miền Bắc thân yêu của ta.Miền Bắc ơi! Niềm vui đang rạng rỡ trên mười sáu triệu khuôn mặt ấy còn đọng một nét khổ đau. Vì miền Nam, miền Nam còn đau thương khói lửa, vì miền Nam còn nặng những tiếng gầm gào của bầy quỷ dữ.
Ba má và những người thân thương ngoài đó trong niềm vui hôm nay không thể không chạnh lòng nghĩ đến miền Nam và nghĩ đến mình. Thì hãy cứ vui đi, dù niềm vui chưa trọn vẹn.
8.11.68
Ngồi bên em, cầm bàn tay em ấm nóng thương yêu, bỗng dưng mình thấy đau xót vô cùng khi nghĩ rằng không có cách nào để bảo vệ cho em cả. Nếu trong cuộc chiến đấu ác liệt này em ngã xuống thì em ơi! Sẽ suốt đời chị nhớ giây phút hôm nay, nhớ suốt đời đôi mắt của em rực sáng tình thương và cũng nhớ suốt đời lời em ấm áp. Em ơi, nếu vậy bao giờ cho nguôi đau đớn. Cứ mỗi lần nghe em nói về tình thương của em với chị, chị lại thấy kỳ lạ. Tại sao những người cách mạng lại có thể thương nhau đến mức ấy nhỉ? Một tình thương sâu thẳm và mênh mông như biển cả. Một tình thương trào dâng như những đợt sóng bạc đầu, một tình thương trong trắng, chân thành vô hạn...
12.11.68
Không hiểu sao bỗng dưng giật mình lật những tờ nhật ký cũ, những trang thư của Nghĩa, soi lại tình thương của mình đối với đứa em trai nuôi ấy, xem tình cảm của mình có còn nguyên vẹn và sâu đậm như xưa không. Ngày xưa và cả bây giờ mình vẫn thương Nghĩa, một tình thương sâu sắc vô cùng. Chắc chắn rằng mãi mãi về sau tình thương ấy vẫn nguyên vẹn. Nhưng có điều cái nao nức sôi nổi buổi đầu ấy đã phai đi ít nhiều. Tình thương với Nghĩa bây giờ như lẽ dĩ nhiên không thể mất được. Sỡ dĩ như vậy là vì mình muốn hỏi mình có phải là người có mới nới củ hay không? Có Thuận, thương yêu của mình như dồn hết cho đứa em yêu quý đó, nhưng so lại thì ngày xưa mình cũng đã thương Nghĩa như vậy, cũng là nỗi nhớ mong kỳ lạ khi xa cách, cũng là nỗi niềm mong đợi thiết tha khi vắng bóng người thân. Và Nghĩa giống Thuận vô cùng trong tình thương đối với mình, từ suy nghĩ cho đến hành động. Y như hôm nào bất hòa với Nghĩa trong chuyện mình không nhận chiếc nhẫn, bây giờ lại đến thấy phiền phức với Thuận khi em cho mình tiền mua đài. Trong sự bực bội, mình lại càng thấy hết tình thương của nó. Tình thương không thể đánh giá bằng vật chất nhưng dù sao đó cũng là những biểu hiện sâu sắc. Thùy ơi, sung sướng biết bao nhiêu khi cuộc đời đã nâng niu Th. trong những niềm ân ái mênh mông mà chắc rằng ít người được hưởng như Thùy. Tại sao lại có những tình thương như vậy nhỉ? Mình không thể trả lời hết được đâu.
16.11.68
Biết nói sao cho hết tình thương mà chị em mình đã giành cho nhau. Đứng bên em, chị cảm thấy vô cùng sung sướng khi em cầm bàn tay chị đặt vào đấy tất cả yêu thương tin tưởng. Có đôi lúc nào đó mình tự kiểm điểm lại mình và em có điểm nào cần xem lại hay không? Nhưng thực ra dù tình thương bao la sâu thẳm đến mức nào thì cũng là tình cảm cách mạng, tình cảm trong trắng chân thành của những trái tim khao khát yêu thương, những trái tim rớm máu vì cuộc chiến tranh khói lửa này. Và cũng chỉ có thế thôi không còn lý do nào khác nữa- vậy mà vẫn cảm thấy kỳ lạ...
19.11.68
Tại sao mình lại cảm thấy buồn da diết khi mọi người lên đường. Không thể nói được rõ vì sao cả. Thực tình mình rất tiếc là không được dự những hội nghị mà nếu có mình chắc được nghe, hiểu và thấy nhiều điều đáng quý, có lợi cho sự tiến bộ của mình.
Còn vì sao nữa ư? Muốn phân tích tình cảm cho thực rõ ràng ,à cuối cùng cũng chỉ kết luận được rằng: có một nỗi buồn da diết khi chia tay, có một nỗi nhớ mênh mông khi xa cách và có một sự lo lắng khắc khoải trong lòng.
Cũng những ngày này năm ngoái khi rời Phổ Hiệp ra đi, mình đã ngạc nhiên hỏi lại mình rằng tại sao chỉ là tình cảm chị em mà con tim mình lại rung động một cách sâu sa đến vậy. Bây giờ lại mình lại một lần nữa lặp lại câu hỏi đó. Câu trả lời thì chỉ có một, đó là vì tình cảm căng mọng trong trái tim mình cho nên dù chỉ là một tình cảm cách mạng cũng đủ làm xao xuyến rung động.
Thùy ơi! Cô gái giàu yêu thương kia ơi! Đôi mắt cô đang long lanh nước mắt, dù chỉ là nước mắt tập trung của rất nhiều nỗi buồn đọng về trong đó. Cô hãy cười như nụ cười luôn nở trên môi, đừng để ai đó tìm được sau nụ cười ấy một tiếng thở dài. Hai lăm tuổi rồi, hãy vững vàng chín chắn với tuổi đó.
20.11.68
Chia tay em, mỗi lần chia tay thấy tình thương sâu nặng. Ôm em trong tay mình, hôn lên đôi mắt em và cảm thấy rằng không gì có thể làm chị em mình quên được những giờ phút sum họp. Em hỏi chị nhiều lần tại sao chị lại thương em. Vì sao ư? Vì cuộc đời đau khổ của em, vì lòng dũng cảm trước gian nguy ác liệt của em, và vì trái tim em đang khát khao một tình thương mà cuộc sống em lại cô đơn giá lạnh . Đành rằng em được nhân dân đồng chí thương mến, nhưng một tình thương sâu đậm thiết tha thì chưa có với em. Chị đến với em bằng lòng cảm phục, bằng sự tin tưởng và bằng một tình thương kỳ lạ. Chị không nói rằng chị thương em hơn Nghĩa, hơn Khiêm, nhưng chị có thể nói với em rằng mãi mãi chị vẫn thương em với tình thương sâu sắc chân thành và thiết tha vô hạn.
Còn em, em lại cẩm tay chị tha thiết nói rằng: "Hãy tin em, hãy tin rằng trước đây, bây giờ và cả về sau không một người nào có thể chiếm được ở em tình thương hơn đối với chị- trừ cha mẹ chị đã chết". Gặng hỏi em nhiều lần mà rồi em vẫn không thay đổi ý kiến, một ý kiến mình cho là thiếu thực tế. Biết nói sao? Vâng! Thì chị tin em và hứa với em rằng sẽ cố gắng hết mình để đền đáp lại tình thương cao cả và thiêng liêng đó.
Ôi! Người em thân yêu, em là ngọn lửa rực sáng rọi chiếu mối tình cách mạng, một mối tình mà trước đây chĩ chỉ hiểu nó với một khái niệm chung chung, trừu tượng.
24.11.68
Cuộc đời vẫn diễn ra trước mắt ta với trăm nghìn vẻ: yêu thương, đau khổ, hy vọng và ghen tị địa vị. Con người đâu chỉ có trái tim đầy máu đỏ, một nửa chứa máu đen rồi. Cho nên trong bộ não cũng có những điểm sáng ngời thông minh đẹp đẽ, mà cũng có những điểm đen sì tăm tối những ý nghĩ đớn hèn.
Đã hiểu cặn kẽ như vậy rồi thì hãy bình tĩnh vững vàng trước cuộc sống.
Đêm nay, bên ngọn đèn khuya Th. ngồi trầm ngâm suy nghĩ. Không muốn buồn mà sao nỗi buồn cứ đến che mờ trên đôi mắt. Ao ước vô cùng có một người thân yêu ở đây cùng san sẻ nỗi niềm. Giá mà có em ở đây chắc em sẽ cầm bàn tay chị cảm thông thương xót và hôn lên bàn tay đó, phải thế không em?
25.11.68
Công việc bề bộn, đau đầu và mệt. Chẳng còn mong gì hơn là được yên tĩnh quay về trong niềm an ủi của tình thương. Nhưng mong ước chỉ là mong ước, thực tế vẫn là thực tế: Tiếng rên la xé ruột, xé lòng của người bệnh nhân vẫn văng vẳng bên tai, công việc vẫn ùn ùn kéo đến trước mắt với mọi vẻ của nó: phức tạp, khó khăn và cả những bực dọc nữa.
26.11.68
Kỷ niệm ngày sinh hôm nay trong tiếng súng địch càn nổ rền vang bốn phía. Cũng đã quen rồi những cảnh vai mang ba lô đưa những người thương binh chạy đi trốn. Có gì đâu, hai năm rồi quen với lửa đạn chiến chiến tranh.
Giờ đây khu rừng đã lặng im một cách đặc biệt. Tiếng súng đã im, mọi người cũng lặng im theo dõi tình hình. Riêng mình lòng bỗng thiết tha nhớ đến những ngày êm ấm trên miền Bắc – Cũng là nắng mùa đông nhưng nắng ấm vì niềm vui tràn ngập, ba má mua hoa về tặng, tổ chức liên hoan, bạn bè đến chúc mừng... Bây giờ niềm mong ước của mình khác hơn ngày xưa, nếu có được như vậy thì trên hết, hãy ưu tiên cho những người vào sinh ra tử hai mươi ba năm nay, những thanh niên lớn lên chỉ biết có đau thương căm thù và hy sinh gian khổ. Và hãy ưu tiên cho những người thân yêu của mình trên mảnh đất miền Nam này. Ba má ơi, hãy chuẩn bị bằng tất cả tình thương đón con và những đứa con trai miền Nam của ba má trở về. Những đứa em của con sẽ vô cùng xứng đáng với tình thương của ba má.
Title: Re: NHẬT KÝ ĐẶNG THUỲ TRÂM
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 16:49
Post by: QUANGKHAI on 14/07/07, 16:49
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 7
27.11.68
Chỉnh huấn Đảng:
Ưu:
- Tinh thần kiên định, không sợ ác liệt, không ngại hy sinh, hoàn thành nhiệm vụ.
Ý thức tổ chức cao.
Hòa nhã được quần chúng yêu mến.
Lo lắng cảm thông với thương binh tốt.
Khuyết:
- Lãnh đạo không quán xuyến hết.
- Còn thiếu linh hoạt trong công tác, có lúc chưa tranh thủ hết sự lãnh đạo tập thể.
- Tác phong còn tiểu tư sản.
- Công tác bảo mật phòng gian còn yếu
- Kiểm tra đôn đốc thực hiện còn yếu.
6.12.68
Suy nghĩ về quan hệ của mình đối với mọi người. Mình...trong mắt mọi người thực chất mình ra sao? Với những người không sống lâu thường xuyên với mình mà chỉ gặp gỡ hoặc tiếp xúc với một thời gian trong quan hệ công tác(Cả công tác điều trị, giảng dạy hay họat động bên thanh niên) đều có cảm tình và mến mình. Với những người sống lâu bên mình thì có ba loại:
Một loại không ưa, tìm chỗ yếu của mình để đả kích. Loại này chỉ có một số nhỏ.
Một loại rất thương mình, thương với một tình thương đặc biệt và tất cả vì mình. Loại này không ít lắm nhưng không nhiều lắm.
Một loại trung bình, thương và ghét đều bằng nhau.
Vậy thì sao hở Thùy? Cần rút ra điều gì trong cách quan hệ đó? Biết làm sao cho tốt hơn được? Ở đời có ai ở cho vừa lòng hết thảy mọi người đâu?
9.12.68
Đường sang trường Đảng, một chiều nắng đẹp, nắng chiều đổ dài trên những ngọn cây cao. Đi đến giữa đỉnh dốc bỗng dưng mình bồi hồi nhớ lại những ngày được sống bên em...một buổi đi cõng lá, một buổi sang trường. Tình thương mang màu sắc long lanh trong sáng kỳ lạ. Có bao giờ tình thương ấy phai đi không nhỉ? Ở chị...khi đã về sống trong cuộc sống hạnh phúc của mình, liệu tình thương với em còn sôi nổi như bây giờ nữa không? Và ở em...có đúng thực như lời em nói trong lá thư gần nhất đây không? "Nếu có một người thương, em cũng sẽ nói với người đó rằng em thương chị cao hơn người đó".
16.12.68
Khó khăn vẫn liên tục, hết chuyện này qua chuyện khác. Địch mở cuộc càng quét quy mô. Khu vực mình ở nằm trong diện đánh phá, mọi kế hoạch đều phải chuyển hướng. Tất cả tập trung cho chống càn.Trong kế hoạch đó có kế hoạch đại hội ngành. Đại hội ngàng tổng kết hai năm qua, mình đã đón chờ nó bằng bao nhiêu trông đợi. Vì nhiều lý do, ngày ấy không xa nữa...Vậy mà hôm nay cũng đành hoãn lại vì tình hình địch! Buồn vô kể!
Như mảnh giấy sáng nay mình gửi cho em đó, bao giờ mới gặp em nhỉ? Bao giờ mình mới thực hiện được niềm ước mong nho nhỏ nhưng rất thiết tha của chị em mình. Thư em viết lên " nhớ thương chị tràn ngập cuộc sống của em", và đối với chị cũng vậy thôi em à, nhớ thương, lo lắng làm chị không thể yên lòng. Chúc em tôi luôn đứng vững trước mọi khó khăn nguy hiểm. Hẹn ngày gặp lại em, chị sẽ ôm em trong lòng, hôn rất nhiều lên đôi mắt đứa em trai trong tình thương bất diệt.
17.12.68
Tin Đường bị bắt lần thứ hai làm mình sửng sốt, đau xót. Mới cách đây mấy buổi mình nhận được thư Đường, một là thư rất dài, trong đó Đường nói lên tình thương sâu sắc của Đường đối với mình và Đường yêu cầu mình nhận Đường làm em (lại cái chuyện em nuôi ấy). Mình không đồng ý với nhiều lý do, thứ nhất là Đường chưa làm mình cảm phục và thương yêu một cách sâu sắc như với Nghĩa, Thường, Thuận. Thứ hai là Đường còn có những nét không phù hợp với mong muốn của mình về một người thân. Với Đường, mình chỉ có một lòng thương, một sự cảm thông và cảm động trước tình thương sâu sắc mà Đường dành cho mình.
Bây giờ Đường lại bị bắt. Vừa ở tù về chưa kịp lại sức, Đường đã phải khóc cha chết do Mỹ bắn. Tang cha chưa nguôi, cách đây mấy bữa, địch lại càng vào nhà bắn chết anh trai Đường ngay dưới công sự, còn em thì bị chúng bắt đi. Nhà cửa Đường chúng đốt tan hoang, bà mẹ của em khóc lặng bên xác đứa con trai đã gục ngã trên nền nhà cháy dở. Có cảnh nào thương tâm hơn nữa hay không?
Đường ơi! Mỗi lần nhớ đến em lòng chị lại trào dâng một mối căm thù đến ngạt thở đối với lũ giặc cướp nước. Phải bắt chúng đền tội, phải trả thù cho em và bao nhiêu đồng chí của ta đã ngã xuống trong cuộc chiến đấu ác liệt này.
18.12.68
Không thể nào như Mùi nói được đâu, con đường đi của chúng ta là con đường tình bạn, không thể là con đường rực rỡ nắng ấm của tình yêu. Cho nên trước đây, bây giờ và mãi mãi về sau, mình chỉ xem Mùi như những người bạn, hiểu, tin, và thương mến. Vậy là đủ rồi Mùi ạ. Không nên và không thể đi xa nữa đâu.
Một chuyện nhỏ mà sao làm mình buồn thấm thía. Không phải chỉ một chuện mà là những chuyện nhỏ đáng buồn cứ diễn ra trong cuộc sống hằng ngày. Cuộc sống sao mà phức tạp, mỗi ngày nảy sinh ra một chuyện mới, mặt nào cũng có một chuyện mới. Thùy ơi! Nếu Th. muốn rằng trong tình thương này mỗi ngày nảy ra một khía cạnh mới mẻ, thì các chuyện khác làm sao không có những cái mới đó- kể cả nỗi buồn, sự lo âu, kể cả lòng ghen tị đố kỵ của người đời?
Đừng buồn nhé, hãy cười lên đi! Hãy đứng vững vàng trong bất cứ trường lớp nào.Hãy giữ trọn niềm tin, hy vọng bao la trong tâm hồn cô Th. trong những năm xa xưa.
Đêm nay ngồi trực, ngọn đèn mờ trong căn nhà nhỏ, tiếng rên của người bệnh nhân làm mình buồn lạ lùng. Hơn bao giờ hết mỗi nhớ thương trào lên thiết tha cháy bỏng. Hỡi những người thân yêu, đêm nay có ai hiểu hết lòng mình hay không?
19.12.68
Đi lao động trên núi cao, khi lên đến đỉnh dốc, vô tình mình nhìn ra xa và bỗng bần thần nhận ra dưới mắt mình là bãi biển của cánh Nam Đức Phổ. Sương mù che cho mình không thấy rõ nhưng trước mắt mình vẫn hiện lên những cảnh xiết biết bao quen thuộc, những đường 32, 33 của Quy Thiện, những dãy nhà sát chân đồn...ở đó...thân yêu biết chừng nào, ở đó có những kỷ niệm êm đềm trong đời cách mạng, ở đó có những trái tim ấp ủ tình thương tha thiết với mìn ...Chỉ là những mảnh đất miền Nam mà sao mình thấy thiết tha gắn bó vô cùng.
21.12.68
Rất lâu rồi mình không nghĩ đến M..Hôm nay đọc lại lá thư từ ngoài Bắc, thư của Thái, của Phương, của cậu Hiền...bỗng dưng mình buồn vô kể. Ngoài ấy ai cũng mong mình hạnh phúc, ai cũng tưởng mình hạnh phúc khi gặp lại M..Nhưng cuộc đời sao lắm nỗi éo le. Nghe cậu Hiền nói về Dung, những nhược điểm trong quan hệ của Cậu và Dung đã khắc phục dần, bây giờ cậu đã thấy ở Dung không những là mộ người tốt, hiền, vững mà còn là một tình thương sâu thẳm về người bạn lòng.
Hạnh phúc trong tình yêu đã không đến với mình. Mình không thể hiểu nỗi sau này mình sẽ ra sao, mình sẽ yêu ai, người đó như thế nào, liệu trong mình còn được cái sôi nổi tha thiết yêu thương nữa hay không?
Thùy ơi! Bi quan đấy ư? Hãy nhìn lại đi, bên cạnh Thùy có bao nhiêu đồng chí, bao nhiêu thanh niên đã cống hiến tuổi trẻ họ cho cách mạng, họ ngã xuống mà chưa hề được hưởng hạnh phúc. Sao Th. lại nghĩ đến riêng ư? Đừng nhìn ra Bắc, hãy nhìn ở đây, ở mảnh đất còn nóng bỏng đạn bom. Đau thương và khói lửa này.
23.12.68
Kỷ niệm hai năm tròn ngày bước chân ra đi. Ba giờ chiều, cũng ngày này hai năm về trứơc, chiếc xe ô tô đã đưa mình rẽ sang một con đường khác. Con đường gian nan vô cùng, Th. đã hiểu nó từ lúc chưa đặt chân lên.
Vậy mà hôm nay, sau hai năm thực tế, Th. vẫn còn đau xót khi nhìn thấy chông gai lầy lội trên con đường đó ư Thùy? Đau xót gì đâu, đời là vậy đó chứ, có hoa thơm nắng đẹp thì cũng có những đám mây đen vẩn đục bầu trời và trong một năm thì cũng có những ngày nắng mưa.
Chiều nay, Th. đã biết dẹp mọi bực dọc lại, tươi cười cầm quyển vở đứng lên giảng bài. Tối nay Th. đã biết mỉm cười bình tĩnh trước những phản ứng của một kẻ bị đụng chạm đến quyền lợi cá nhân. Vậy thì cớ sao bây giờ bên ngọn đèn khuya với trang sổ nhỏ, Th. lại rưng rưng nước mắt? Đừng khóc Thùy ơi! Hãy bình tĩnh vững vàng khi biết mình là kẻ đúng đắn. Có khóc thì hãy đợi khi cầm bàn tay của một người thân yêu nào đó mà kể lại mọi nỗi niềm. Còn trước mọi chông gai cay đắng của cuộc đời, trước mọi gian nan thử thách, mong Thùy hãy giữ vững nụ cười như bấy lâu Th. vẫn giữ được. Dù.. che khuất đằng sau nó biết bao nhiêu nước mắt. Nước mắt hãy để dành cho riêng cho những người thân yêu thôi, nghe không hở Thùy?
26.12.68
Nhận được thư của M và ông già của M..Gần như tất cả mọi người biết chuyện đều chia vui với mình. Vậy mà sao mình chỉ thấy buồn thấm thía.
Ba của M. nói về mình có những điểm đúng, đó là cái cách mạng, mạnh dạn trong tình cảm, là tình yêu thủy chung kiên định của một người con gái. Nhưng ba của M. chưa thấy được một thứ ở mình, đó là lòng tự trọng, tự ái. Nếu từ lúc đầu, mình đã hiểu được cái bất đồng giữa tâm hồn mình và tâm hồn người bộ đội ấy thì có lẽ mình sẽ không yêu anh đâu. Chỉ riêng một điều thiếu sự cân xứng trong tình cảm đã đủ để gạt bỏ một tình yêu mà mình thiết tha hy vọng.
Mười năm qua, quãng đường đâu phải là ngắn ngủi. Bây giờ mình đã đứng ở chỗ rẽ để sang một con đường khác, dù nó sẽ dẫn mình đi đến đâu không ai hiểu được.
Cho nên có gì đáng vui đâu. Vẫn chỉ là M. như hôm nào mình gặp, và mình bây giờ là người đã có thực tế, chín chắn hơn rất nhiều torng tình cảm. Cái yêu thương sôi nổi như ngày xưa đâu còn nguyên vẹn nữa.
Cầm lá thư M., mình không đọc vội. Khi đọc xong, buồn đến vô cùng, nhưng chỉ vài giờ sau mình lại bình thản bắt tay vào công việc và mọi nếp sinh hoạt bình thường, vô tư như không có điều gì xảy ra. Thùy ơi! Trái tim Th. cũng trở nên khô cằn, cũng hết cả rung cảm rồi sao?
31.12.68
Đêm cuối năm trời trong vắt không một gợi mây. Rất khuya rổi mọi người chưa ai buồn ngủ cả. Tiếng trò chuyện râm ran tù khắp các căn nhà vẫn vọng lên từ bốn phía. Không ai muốn ngủ cả, vì chỉ còn đêm nay thôi, ngày mai lại bắt đầu một năm mới.
Tất cả đại hội này mỗi người sẽ đi về một hướng, mỗi người sẽ nhận được một nhiệm vụ khó khăn nặng nề trong những ngày sắp tới. Cuộc chiến đấu ngày càng gay go ác liệt, trong giai đoạn cuối cùng này, màu sẽ còn phải đổ, đổ nhiều để giành được thắng lợi quyết định.
Ngồi bên em, mình không nói được tất cả những điều cần nói, vì bên mình còn nhiều người khác mình cũng đang nói chuyện. Cũng hơi buồn là không thực hiện được hết những điều mong ước của hai chị em, nhưng dù sao chị cũng hiểu em khi nhìn vào đôi mắt em, khi nghe tiếng em khẽ thở dài bên chị. Em trai yêu thương ạ, tình thương đã cho ta niềm tin, sức mạnh, cho ta niềm vui sum họp thì dĩ nhiên cũng cho người ta nỗi nhớ khi xa cách cho nên buồn gì đâu em, hãy cười lên em nhé. Bao giờ chị gặp lại em? Có gặp được nữa hay không? Nếu như không còn được gặp em nữa thì...chị không muốn nghĩ tiếp cái ý nghĩ bi quan ấy đâu.
Tạm biệt em, chị ôm em trong cánh tay mình. Nghe hơi thở của em, muốn nói nhiều nhưng rồi chị vẫn im lặng vì chị tin rằng em đã hiểu chị, hiểu hết tình thương bao la sâu thẳm mà chị đã dành cho em.
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 8
1969
Một năm mới bắt đầu! Hồ Chủ Tịch đã chúc tết:
Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tuyền tuyến chắc là thắng to.
Vì độc lập- Vì tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào.
Năm nay không có cái rộn ràng, hào hứng như năm ngoái. Phải chăng mình nhận thức chưa đúng, phải chăng mình đánh giá chưa hết thắng lợi nên nghĩ như vậy? Hay là không đúng như vậy? Hay là năm ngoái niềm vui còn giữ cái sôi nổi của những phút "bắt đầu". Còn năm nay là cái vui của buổi đã qua cái "bắt đầu"( Ở đây mình không nói đến riêng mình mà là nói chung của mọi người.)
4.1.69
Nằm bên Ninh nghe nói chuyện, không hiểu vì sao tự nhiên mà con bé đem tất cả những điều cảm nghĩ của nó về "anh Ba" nói hết với mình.
Nghe chuyện mình cô cũng hối hận. Mình thương Thuận, tự cho rằng đã hiểu về Thuận nhưng thật ra cái hiểu ấy còn quá ít ỏi so với thực tế. Mình hiểu không đầy đủ mọi mặt về tinh thần tận tụy trong công tác, tinh thần trách nhiệm và lương tâm của một người chiến sĩ y tế vô cùng cao cả ở Thuận. Trong bản báo cáo chung về thành tích, Thuận có nói đến thành tích của đồng chí T. chỉ có ba dòng. Thực ra mình đâu có biết những đêm mưa gió Thuận hấp tấp cầm xách thuốc ra đi mặc cho bom pháo nổ tới tấp xung quanh. Có hôm nào đó vì quá thương Thuận nên Ninh đã không gọi Thuận dậy đi cấp cứu, mà chỉ sang cho y tá khác. Thuận đã rầy la em dữ dội, bắt em phải báo cho nó biết mọi trường hợp, dù nó đang ngủ, đang đau hay đang làm gì đi nữa.
Mình hiểu quá ít về nỗi đau đớn trước cảnh tang tóc của gia đình Thuận. Thấy em bình tĩnh vui cười, mình đâu có biết những đêm dài em không ngủ nằm khóc tấm tức như một đứa nhỏ. Mình đâu có hay những lần em la Cho sao không lo việc gia đình, Cho khóc và Thuận cũng giàn giụa nước mắt.
Mình hiểu quá ít về hoàn cảnh thiếu thốn của Thuận. Ở điểm này vì quá tin Thuận nên mình không ngờ rằng em đã phải chịu mọi thiếu thốn để mong mình và mọi người khác được đầy đủ hơn. Em ngồi chằm chiếc nón định bán lấy tiền tiêu... Chao ôi! Sao mình lại thiếu sâu sát đến mức đó? Và ngay cả trong tình thương của em đối với mình, mình cũng hiểu chưa hết mà.
Em ơi! Chị nhiều thiếu sót với em quá đỗi. Làm sao sửa cho hết đây.Cuộc đời của em là những bài học mà chị sẽ học tập mãi mãi. Học tập về lòng dũng cảm hy sinh, tinh thần trách nhiệm, lòng vị tha, nghị lực và cả những điều rung cảm chân thành của một trái tim cách mạng.
9.1.69
Bốn năm nay hai mốt tuổi đầu. Hai mốt tuổi bảy lần bị thương trong chiến đấu. Người trung đội trưởng trinh sát trẻ tuổi ấy đã để lại trong mình những cảm nghĩ không bao giờ có thể quên.
Mình gặp Bốn lần đầu tiên khi Bốn vào nằm bệnh viện với một vết thương nhỏ nơi chân. Mấy hôm sau, chân chưa lành, Bốn đã ra viện và hơn một tháng sau mình lại đón Bốn vào viện. Vết thương xuyên qua khớp vai mất nhiều máu nên Bốn xanh xao mệt lả, nhưng sau khi mổ xong, vừa mới tỉnh, nụ cười tinh nghịch lại nở trên đôi môi nhợt nhạt của Bốn. Vết thương đau đớn nhiều, nhưng Bốn không rên la mà chỉ lo một điều: có còn chiến đấu được nữa hay không? Những lần đi thăm bệnh mình khẽ vuốt trên mái tóc người thương binh trẻ tuổi và nói khẽ với Bốn rằng: Em hãy yên tâm, chắc rằng em sẽ còn cầm súng chiến đấu một cách vững vàng.
Và mới hôm nào đây gặp lại Bốn trên đường hành quân, vai mang khẩ AK, nhìn thấy mình từ xa nó mừng rỡ reo lên: "Chào Bác sĩ! Báo cáo Bác sĩ, tay em bình thường rồi", và nó khoa tay lên khoe với mình khớp vai đã hoạt động bình thường. Mình cười vui khi nhìn nước da khỏe mạnh hồng hào và nụ cười tinh nghịch của chàng bộ đội giải phóng quân ấy.
Hôm nay Bốn lại vào viện, da xanh mướt. Em nằm im lìm không rên la. Một chân đã bị mìn tiện cụt ,máu thấm ướt hết áo quần. Bằng tinh thần trách nhiệm cộng với tình thương, mình đã cùng các đồng chí hết sức cứu chữa. Cắt cụt chân xong, Bốn cười và nói: "Bây giờ chắc sống 80% rồi đấy".
Riêng mình vẫn lo lắng vì Bốn mất máu quá nhiều. Mạch vẫn rất nhanh 140-150 nhưng cũng nhiều hy vọng.
Cuối cùng Bốn đã không vượt qua nổi. Máu ra nhiều quá nên em không còn đủ sức. Bốn ơi, máu em đã thấm đỏ trên mảnh đất quê hương, máu em đã chảy dài trên đường em đi chiến đấu. Tim em đã ngừng đập cho trái tim Tổ quốc muôn đời đập mãi.
Bốn chết rồi, hai mắt nhắm nghiền như trong giấc ngủ. Ngồi bên Bốn vuốt nhẹ mái tóc em mà mình tưởng như em còn sống, nước mắt mình từng giọt rơi xuống tóc em. Không! Bốn không chết đâu, Bốn sẽ còn sống mãi trong lòng mình và những đồng đội đang cùng em trong cuộc chiến đấu sinh tử này.
Nỗi buồn lại đến và lòng căm thù với quân xâm lược còn nặng hơn nghìn vạn lần. Nhìn thấy Bốn mình bàng hoàng nghĩ đến những đứa em thân yêu đang ngày đêm vật lộn với quân thù xông pha qua bao nhiêu bom đạn. Mấy hôm nay địch đánh phá Phổ Cường dữ dội, Thuận mấy lần suýt chết... Chao ôi! Còn quân khát máu đó thì chúng ta còn đau khổ. Không có con đường nào hơn là đánh cho giập đầu quan chó đểu đó.
10.1.69
Nỗi buồn dai dẳng như những ngày mưa dầm cứ rả rích hoài suốt mười ngày nay. Mười ngày tưởng như dài mấy tháng. Có cái gì mong đợi, có cái gì bứt rứt không thể yên lòng. Lo âu và buồn vô kể, lúc nào cũng thấy những nguy hiểm đe dọa những người thân yêu đang lăn lộn trong cuộc chiến đấu. Biết nói thế nào đây... Một ngày còn bóng giặc Mỹ một ngày còn đau thương tang tóc. Ôi! Mối thù này bao giờ mới trả hết đây.
11.1.69
Tình hình Phổ Cường vẫn căng thẳng, địch vẫn tiếp tục đợt càn quy mô hòng đốt nhà, xúc lúa để thực hiện kế hoạch bình định cấp tốc. Tiếng súng vẫn nổ ở hướng đó, mỗi tiếng súng lại nhắc mình nhớ và đau xót nghĩ đến những người dưới đó. Và giữa muôn ngàn hình ảnh ấy mình thấy rõ bóng hình Thuận, bộ quần áo đen ướt mồ hôi và nước mưa, nét mặt xanh gầy mệt nhọc nhưng đôi mắt đen vẫn ngời sáng và nụ cười vẫn tươi trên khuôn mặt của em. Nhớ em, đâu mình cũng thấy bóng hình em. Có khi là mái tóc xòa của người chiến sĩ giải phóng quân trẻ tuổi đã chết trong tay mình. Bây giờ lại là hình ảnh đau thương tang tóc mà Liên đang phải chịu. Liên vừa được tin mẹ đau nặng sắp qua đời. Nhà Liên mọi người không còn ai. Mấy anh lớn của Liên ra Bắc tập kết, một chị gái đi Sài Gòn, chị dâu thứ năm của Liên bị địch bắn bị thương rồi chở đi đâu mất, chỉ còn lại mẹ già, người mẹ cam chịu mọi cảnh cô đơn thiếu thốn để dành tất cả yêu thương, tất cả sung sướng cho đứa con đã thoát ly đi làm cách mạng. Bây giờ mẹ Liên bị đứt mạch máu não nằm mê liệt trên giường, căn nhà trống lạnh quạnh hiu không ai chăm sóc. Liên khóc, nước mắt của Liên cũng đã thấm vào lòng mình như hôm nào Thuận khóc cha chết.
Tất cả, tất cả do bọn quỷ cướp nước. Không có cách nào khác được cả.
12.1.69
Bình lên báo tin Mỹ đã rút, tình hình Phổ Cường trở lại bình thường. Qua thư em gửi lên, biết em vẫn khỏe. Bốn trang thư chỉ có một dòng cuối em nói là quá mệt mỏi nên không viết dài hơn, còn tất cả cũng là nhớ thương và lo lắng cho mình. Trong khi đó thì bản thân em mười hai ngày nay chỉ được ăn một bữa cơm hơi no, bộ quần áo cứ khô rồi lại ướt vẫn không thay được. Xe tăng, bộ binh đuổi em mấy lần suýt chết... Em không hề nói với mình mà chỉ qua thư cho người khác mình mới biết được. Vừa thương xót vừa lo âu và cả bực mình nữa. Muốn giận em vì thiếu thành thực với mình (lảng tránh mọi nỗi khổ cực em đã phải chịu). Nhưng nghĩ cho cùng cũng chỉ vì em không muốn mình phải lo âu, cũng không có gì khác hơn là "tình thương sâu sắc và kỳ lạ mà em không có cách nào nói hết cho chị hiểu được".
14.1.69
Nhà đi vắng sạch trơn. Bệnh xá im ắng và buồn đến lạ lùng. Thương binh chỉ còn lại mấy người, nhân viên cũng chỉ còn mấy người, mỗi người một việc lui cui làm. Mình lắng tai nghe chỉ thấy tiếng suối rì rào chảy. Hai mươi sáu tuổi đầu rồi còn bé bỏng thơ ngây gì đâu mà để cho cảnh buồn chi phối tâm tư. Nhưng thực ra con người vẫn là quyết định. Như Nguyễn Du đã nói "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Vui gì đâu khi mà giặc Mỹ đang giày xéo quê hương, đang giết hại đồng bào ta. Vui gì đâu khi đất nước còn chia cắt, gia đình còn mỗi người một ngã.
Nhưng Th. ơi, không lẽ lúc nào tâm tư cũng chỉ biết có nhớ thương lo lắng thôi sao? Cuộc chiến đấu đòi hỏi người ta với một niềm vui lớn, một nghị lực và một niềm tin mãnh liệt. Hãy vun xới những tình cảm ấy và hãy dẹp lại những áng mây buồn vương trên đôi mắt Th..
16.1.69
Nghĩa lên thăm, nhưng mình đi chấm thi cho học sinh không có ở nhà. Em ra về gửi thư và quà lại cho mình. Trao quà và tiền bạc lại cho mình, chị Ba xuýt xoa: "Em nuôi mà như vậy, quý đó chứ!". Câu nói có lẽ là vô tư nhưng mình không thoải mái lắm. Có lẽ chị Ba và nhiều người chưa thể và không thể hiểu hết những tình cảm cao quý giữa những người có trái tim sôi nổi yêu thương như mình, Nghĩa, Thuận, Khiêm, Thường... đâu. Bọn mình thương nhau bằng một tình thương kỳ diệu, tình thương làm người ta quên bản thân mình mà nghĩ đến người thân. Với tình thương ấy, người ta có thể hy sinh cả tính mạng để bảo vệ cho người thân của mình. Cho nên có nghĩa gì đâu một vài ngàn bạc hay năm bảy trăm gì đó, có nghĩa gì đâu với những món quà vật chất. Những tình nghĩa trong từng món quà ấy phải thấy cho hết, không đánh giá bằng giá trị tiền bạc mà phải đánh giá bằng giá trị tình cảm. Các em nhiều phen thiếu vài chục bạc mua thuốc hút, nhưng khi có thể, vẫn chia sẻ cho mình tất cả. Có khi các em giấu nỗi thiếu thốn để lo cho mình đầy đủ. Kết luận lại, mình cần phải cố gắng để xứng với tình thương của các em.
18.1.69
Đọc những lá thư của em gửi lên, mình ngồi vừa thương em vừa buồn cười một mình. Tình thương của em thật kỳ lạ, mộc mạc vô cùng, sôi nổi vô cùng. Mình chưa đọc một lá thư nào lời lẽ lại giản đơn, thật thà đến vậy. Qua từng câu nói không hề trau chuốt ấy, mình càng thấy cái chân thật rất đỗi của em. Em lo cho mình từ cái nhỏ nhất đến cái lớn nhất, lo cả đến người anh tương lai của nó thương mình ra sao, có hiền không hay hung lắm... Nghĩ tức cười quá đi, không hiểu nó quan niệm về tình yêu ra sao mà lại tưởng tượng cái cảnh khổ cực của một người vợ như vậy. Cũng đúng thôi, nó chưa hiểu được tiêu chuẩn người yêu của mình – của một người con gái trí thức. Đừng lo nghe em nhỏ, em của tôi! Chị của em không hề dễ tính khi chọn một người yêu đâu em à.
19.1.69
Một buổi chiều chủ nhật, nắng đẹp và gió lộng giữa khu rừng già. Đài phát thanh đang buổi âm nhạc quốc tế... Ngồi làm việc trong căn phòng nhỏ của mình thấy khung cảnh quá thanh bình. Bỗng nhiên mình quên đi những đạn bom lửa khói, quên đi những đau thương tang tóc và chỉ còn lại trong lòng niềm cảm hứng bao la với bản nhạc.
Chẳng hiểu là đáng chê hay đáng khen nữa. Đáng chê ở chỗ quên đi nỗi đau của dân tộc còn đang tiếp diễn, quên đi những tội ác của bọn quỷ khát máu vẫn đang giày xéo lên quê hương. Nhưng đáng khen là từ trong muôn nghìn gian khổ vẫn thấy lòng rung cảm sâu xa trong niềm lạc quan tin tưởng và nhựa sống, niềm hy vọng vẫn xanh mát trong tâm hồn.
Phương yêu ơi, ở ngoài đó có lúc nào em thấy nỗi chua xót trong cảnh chia ly đang đến với từng gia đình Việt Nam. Ở đây, chị càng thấy rõ hơn trăm nghìn lần cảnh đau xót ấy. Vậy mà chị vẫn mong rằng cả chị lẫn em đừng để mất đi niề mvui, mơ ước trong trái tim mình. Hãy cứ như ngày xưa nghe em. Chiều chủ nhật ta lại cùng nhau nghe chương trình ca nhạc quốc tế (23) và ghi lại lên trang nhật ký và cuộc sống vẫn cứ mơ mộng dù đạn bom lửa khói quanh mình.
22.1.69
Lớp học y tá ra về, rất nhiều học sinh ôm lấy mình lưu luyến không chịu buông ra, những cái hôn sôi nổi nhiệt tình. Riêng với Ninh, con bé buồn buồn nắm tay mình khẽ nói: "Em về nghe chị Hai", rồi không hiểu sao nó gục đầu vào vai mình khóc ròng. Cũng nhiều đứa khóc khi chia tay với mình nhưng sao nước mắt của một đứa em gái nhỏ này lại làm mình cảm động. Phải chăng mình thương Ninh vì nhà vừa bị đốt cháy trụi không còn một hạt lúa để ăn? Phải chăng mình thương Ninh vì tình cảm chân thành thắm thiết mà con bé đã nhiều lần tâm sự với mình, và phải chăng vì Ninh cũng thương yêu chăm sóc anh Ba của nó với một tình cảm sâu sắc? Có lẽ vì tất cả những lý do đó.
Thôi về đi nghe em, chúc em vững bước trên con đường vinh quang và gian khổ của người y tế cách mạng, bàn chân em nhỏ bé nhưng chắc rằng bước đi của em sẽ lớn và dài trong cuộc sống vĩ đại của thế hệ chúng ta.
7.2.69
Một đêm trong căn nhà của một người mẹ già góa bụa. Ánh lửa bập bùng của bếp lửa làm mình khó ngủ hay vì tình thương nóng bỏng của em làm mình quên lạnh của núi rừng. Mình cảm thấy đau xót vô cùng khi nghe em nói: "Chị ơi, nếu như có lúc nào rủi ro em không kịp tiếng cuối cùng của em đối với chị thì coi như hôm nay em đã nói rồi nghe chị".
Ôm em trong lòng, mình bàng hoàng khi nghĩ rằng chiến tranh sẽ không từ một người nào, cũng có thể em sẽ ngã xuống vì nhiệm vụ cách mạng. Lúc đó... làm sao hở em?
Tiếng thở dài có nói cùng em hết nỗi lo âu cùng niềm thương yêu của chị với em không?
8.2.69
Kết thúc một chặng đườn gian khổ. Mười bốn ngày vất vả lội núi, trèo non, dầu dãi với nắng sương. Trong gian khổ ấy lúc nào mình cũng thấy sung sướng vì ở đâu cũng là biển cả của tình thương. Từ một đồng chí cán bộ chưa hề quen biết đến một người khách qua đường và tất cả những người quen mình đều nhiệt tình giúp đỡ đoàn Đức Phổ nói chung và mình.
Vui biết bao khi những người trên mảnh đất Đức Phổ coi mình như người cùng quê hương họ, chung với họ cả niềm vui cả niềm tự hào của mảnh đất anh hùng ấy.
Vui biết bao khi hầu như tất cả hội nghị dành cho đoàn Đức Phổ mọi ưu tiên, mọi cảm tình, mọi vinh dự cao nhất. Và mình, cô gái Hà Nội của quê hương Đức Phổ cũng được hưởng trọn mọi tình cảm ấy.
Còn gì nữa hở Th.? Phải chăng niềm vui ấy còn lớn lên trong những ngày gian khổ và hạnh phúc khi được sống bên những người thân yêu! Những người thân yêu... đó là người cán bộ từng trải trên bước đường công tác mà dù chỉ gặp mình một lần cũng đã hiểu và mến thương mình. Đó là người cán bộ trẻ mới rời ghế nhà trường đã lao vào công tác với mọi khả năng và đạt thành tích cao nhất. Đó là người bạn gái chịu thương chịu khó, hiền hòa đôn hậu, biết vì mọi người hơn bản thân mình. Và đó là đứa em trai yêu thương đã tất cả vì mình, đã lo cho mình từng chén cơm miếng nước, đã thương mình bằng một tình thương kỳ lạ. Mười mấy ngày sống cạnh em mình đã nhiều lần tự hỏi: "Tại sao lại có một tình thương như vậy?" Với mình và cả với em, cả hai đều biết rõ rằng tình chị em thiêng liêng cao cả trong trắng và chân thành. Vậy thì có gì cần phải khắc phục không hở em? Và cả mình nữa, mình hãy trả lời câu hỏi đó trước khi hỏi em đi đã.
11.2.69
Th. ơi, tại sao vậy hở Thùy? Tại sao mà giấc ngủ không ngon vì những hình ảnh cứ chập chờn trước mắt. Tại sao khi công việc bề bộn quanh mình đòi Th. phải lo giải quyết mà vẫn không quên một điều – một điều gì như nhắc nhở thiết tha? Biết nói thế nào – Tình cảm bao giờ cũng có lý trí chỉ đạo. Vậy thì... hãy dẹp đi mọi nhớ thương đang cháy bỏng trong lòng để tập trung vào công tác. Hãy dẹp đi những tình cảm sôi nổi trong trái tim vẫn tràn đầy nhựa sống của Th. Có nghe không Th.? Tiếng súng ngoài kia đã nổ bắt đầu báo hiệu một mùa xuân đại thắng.
14.2.69
Sáng ăn Tết với một đơn vị bộ đội miền Bắc. Rất nhiều gương mặt, nhiều giọng nói làm mình nhớ lại những ngày sống trên đất Bắc. Lẽ ra nên ở lại chuyện trò lâu hơn nữa, nhưng sao mình cảm thấy một nỗi buồn quặn thắt trong tim, mình cáo từ rồi lững thững ra về. Nắng chiều đã tắt trên đỉnh núi, gió se se thổi... Buồn nhớ mênh mông mình đứng lại giữa đỉnh đồi. Tết đến rồi, cái Tết thứ ba xa nhà, lẽ ra mình phải quen dần với cảnh cô đơn trên quê hương xa lạ, lẽ ra mình phải thấy ấm áp vì tình cảm mạnh mẽ của bao nhiêu người trên đất Đức Phổ và cả Quảng Ngãi này. Vậy mà vẫn như ngày mới bước chân ra, mình ước ao khao khát được sống bên ba, má và cả tổ ấm gia đình, và cảm thấy mình vẫn chỉ là một con bé muốn được cưng chiều, muốn được làm nũng với mẹ như những ngày còn bé bỏng thơ ngây.
Muốn viết thư nói cùng em những nỗi niềm tâm sự ấy nhưng có lẽ cũng không cần.
15.2.69
Giao thừa!
Đã thực là giao thừa chưa? Giao thừa của những ngày đau thương khói lửa với những ngày hòa bình hạnh phúc. Đất nước âm thầm lặng lẽ nhưng sôi sục trong sự chuẩn bị. Đó phải chăng là sự mang nặng đẻ đau của một người mẹ sinh một đứa con to khỏe mập mạp.
Đêm nay sau một cuộc mổ, mệt mỏi cộng với một nỗi buồn không thể hạn chế được, khiến mình không còn muốn gì hết. Đó là một điều đáng trách đó nghe Th.!
17.2.69
Em lên vì công việc chung nhưng chắc cũng vì chị. Chị đọc thấy điều đó trong cái nhìn thiết tha yêu thương của em. Chị em mình cũng như nhau thôi, Tết của ai đâu nhưng riêng mình chỉ thấy cô đơn giữa cảnh cô đơn của hoàn cảnh hiện tại. Chị xa gia đình, xa những người thân yêu trên cả hai miền- còn em cũng chẳng còn ai ngoài hai đứa em ruột thịt. Có chị, chị không ở gần. Thôi được, tình thương sẽ sưởi ấm trái tim ta. Vui lên đi em, đừng buồn khi xa chị, chúc em một năm đầy may mắn, đầy thắng lợi và chúc tình chị em ngày thêm gắn bó keo sơn.
19.2.69
Không khí im lặng một cách đáng sợ. Ngọn gió nồm đêm qua đã bay đâu mất. Rừng cây trở lại lặng im, lặng im đến một chiếc lá cũng không muốn trở mình. Hình như con người cũng im lặng bởi núi rừng thuyết phục, tất cả cũng đều lặng lẽ trong công việc của mình. Không hiểu mọi người hiểu những gì mà đôi mắt ai cũng đăm đăm, nụ cười cũng ngưng đọng? Riêng mình, tâm tư, bề bộn lạ lùng. Trước hết là nỗi nhớ, nhớ nhà, nhớ em chuyện đó là dĩ nhiên, mà sao nhớ cả những hình ảnh đã qua trong cuộc sống: Một buổi sáng trên đường hành quân, cũng rừng cây cao im lặng, cũng ánh nắng hồng chói chang trên đỉnh núi... Một buổi sáng dưới đồng bằng nắng xuyên qua rặng tre len lỏi chiếu lên chiếc bàn sau khung cửa...
Có một cái gì mong đợi thiết tha... Mong gì cũng không rõ nét nữa, mong mọi người trở về, mong ngày tháng qua nhanh để đến ngày có những niềm vui mới đến... Tất cả cũng chỉ là chung chung mơ hồ vậy mà cứ da diết trong tâm hồn.
Và hình như có cả những lo âu thoáng chút luyến tiếc. Nếu mọi điều xảy ra như bọn mình lo lắng thì mình cũng sẵn sàng ngã xuống cho thắng lợi cuối cùng chứ sao. Nhiệm vụ sắp đến lớn lao quá, mình không muốn vạch ra cụ thể, bởi vì chỉ thấy lo và nan giải thôi. Thì hãy kệ nó, cái gì đến sẽ lo giải quyết, mình vốn bình tĩnh trong gian khổ kia mà. Có điều phải có sự chuẩn bị và kế hoạch trước.
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 9
20.2.69
Công tác nặng nề chưa từng có. Chưa bao giờ mình lo lắng như thế này. Nhiệm vụ sắp đến đòi hỏi ở mình phải có một cố gắng phi thường về chuyên môn, về tổ chức lãnh đạo. So với trước đây mình đã trưởng thành nhiều, nhưng so với yêu cầu trước mắt mình như ngợp trước khối lượng quá lớn. Biết làm sao được, chỉ có cố gắng, cố gắng và cố gắng thế thôi!
* * *
Người bộ đội ấy chắc đã lên đường ra trận tuyến. Chúc anh thắng lợi trở về để còn có một lúc nào gặp lại đôi mắt đen ngời trên khuôn mặt người chiến sĩ giải phóng quân.
21.2.69
Đọc bài thơ của P.H viết tặng mình từ miền Bắc gửi vào:
Nơi ấy là khoảng trời anh ở
Ngày xưa và cả mai sau
Nơi ấp yêu mối tình nhỏ, tổ chim sâu
Con chim nhỏ bay rồi...
Không lẽ nào mối tình không được đáp lại vẫn còn mãi trong anh hở người vệ sĩ? Với mình hình ảnh anh bị những hình ảnh khác che khuất lâu rồi nhưng hôm nay đọc bài thơ sao mình thấy nhớ anh. Một mùa hè khi hoa phượng nở đỏ trên đường phố, nắng chói chang qua vòm cây xanh. Mình đi học về qua căn nhà ba tầng ở 14 phố Lê Trực ngước lên nhìn đã thấy anh đứng đó đợi mình, mái tóc xòa phủ trên đôi mắt buồn. Một chiều khi cơn giông ầm ĩ nổi lên khắp bốn chân trời gió bụi mù mịt, anh vẫn đứng đợi mình ở đầu sân Hàng Đẫy, mình đạp xe qua ngạc nhiên nhận ra anh dưới ánh đèn đêm của thành phố...... Mình chưa bao giờ yêu anh, chỉ thương anh với một tình thương của một đứa em gái, và tình thương đó cũng sứt mẻ khi mình đã nhiều lần dứt khoát từ chối mà anh vẫn cứ yêu mình. Trong một lá thư cuối cùng viết cho mình, anh nói: "Thôi em đi đi, rồi em sẽ có một người yêu xứng đáng nhưng anh có thể nói chắc chắn rằng không có một người nào trên đời này yêu em hơn anh được đâu". Hình như câu nói đó là sự thực, nhưng mình không ân hận bởi vì mình không yêu anh thì làm sao có được một tình yêu đẹp đẽ công bằng? Dù sao cũng rất thương anh, anh hãy tin rằng em sẽ hàn gắn lại cho anh bằng tình thương của một đứa em, anh nhé.
24.2.69
Chiến sự bắt đầu nổ ra từ đêm hôm kia, cũng với khí thế hùng mạnh, với niềm tin tha thiết cháy bỏng mong chờ trút lên đầu mũi súng. Lòng mình xốn xang niềm vui nhưng sao cũng vẫn kèm theo nỗi lo âu. Có lẽ lo vì công tác. Công tác rất nặng đối với mình. Và còn vì sao nữa? Phải chăng một nỗi lo âu xót xa trong ruột. Những người thân yêu của tôi trên tuyến lửa ai sẽ ngã xuống vì thắng lợi ngày mai. Đành rằng có thắng lợi phải có hy sinh nhưng biết nói sao hở Thùy?
26.2.69
Đêm mùa xuân trăng trong sáng kỳ lạ, muốn dẹp lại những tình cảm đang tha thiết trong lòng để tập trung tất cả cho công tác mà không sao làm được. Không hiểu tình huồng nào có thể làm cho trái tim mình khô cạn được những nhớ thương, ước mơ, hy vọng. Năm ngoái ngay lúc nằm dưới công sự nghe tiếng giặc đào kiếm ở trên, mình cũng vẫn còn kể chuyện Paven cho Khiêm nghe. Giữa trận càn, bom pháo tới tấp xung quanh, ngồi giữa kẽ đá, mình cũng vẫn ghi nhật ký và viết thư – Bây giờ giữa lúc công việc bề bộn mình vẫn là mình với cả tâm tình thiết tha cháy bỏng đối với cuộc đời. Thực ra thì không phải một tình cảm riêng với một chàng trai nào đã chi phối mình mà là một tình cảm rộng rãi nhưng sao sôi nổi vô cùng. Nhớ từ một đứa cháu chưa hề biết mặt đến một đứa em gái nhỏ lăn lộn trong công tác và gian khổ mà lúc nào cũng gọi "Chị Hai". Nhớ làm sao đứa em trai yêu thương đang lao vào công tác mà tâm tình em cũng gửi trọn cho mình. Sáng nay đứng bên bàn một người thương binh trẻ có đôi mắt đen với đôi mi dài, mỗi lần ngước nhìn lại làm mình liên tưởng đến hôm nào đó mình cũng ngồi chăm chú nhìn em. Mình là gì? Là một đứa con gái có trái tim ướt đẫm tình cảm vậy mà sao bộ óc lại không hề biết mềm yếu trước nhiều tình huống hết sức phức tạp, khó khăn ác liệt.
6.3.69
Những lá thư đậm đà tình thương, mình đọc nhiều lần càng đọc càng cảm thấy hết chiều sâu của tâm tình người gửi. Và càng cảm thấy hơn bao giờ hết, mình hiểu tình thương tha thiết của em. Biết nói gì, làm gì để xứng đáng với tình thương ấy nhỉ? Mình thì với em cũng chỉ như với Nghĩa, Thường, Khiêm, nghĩa là còn có những người có vị trí cao hơn trong cuộc sống tình cảm mà mình vẫn thường nói. Vậy mà em thì thư nào, giờ nào em cũng vẫn có một câu rằng: "Chỉ có chị là người em thương yêu cao cả nhất cả cuộc đời em". Vậy thì nên nói với em sao đây hở em?
8.3.69
Đi thăm bệnh nhân về giữa đêm khuya. Trở về phòng, nằm thao thức không ngủ được. Rừng khuya im lặng như tờ, không một tiếng chim kêu, không một tiếng lá rụng hay một ngọn gió nào đó khẽ rung cành cây. Nghĩ gì đấy Th. Ơi? Nghĩ mà đôi mắt mở đăm đăm nhìn qua bóng đêm? Qua ánh trăng mờ Th. thấy biết bao là viễn cảnh tương đẹp, cả những cận cảnh êm đềm của những ngày sống giữa tình thương trên mảnh đất Đức Phổ này. Rồi cảnh chia ly, cảnh đau buồn cũng đến nữa... Đáng trách quá Thuỳ ơi! Th. có nghe tiếng người thương binh khẽ rên và tiếng súng vẫn nổ nơi xa. Chiến trường vẫn đang mùa chiến thắng.
9.3.69
Gặp lại anh Tấn, bỗng nhiên nhìn thấy có cái gì bứt rứt trong lòng. Cái gì? Nỗi buồn, nỗi nhớ hay oán trách mình cũng không rõ nữa chỉ thấy lòng xao động một cách không bình thường, anh Tấn đã gợi cho mình những kỷ niệm mà lâu nay một phần vô tình, một phần cố ý mình đã quên đi. M. ơi! Anh đang ở đâu, anh Tấn về không đem một tin nào của anh cả. Ta đã thực sự xa nhau rồi đó ư anh? Sao em vẫn cảm thấy con tìm mình rỉ máu, vết thương trái tim sao khó lành quá hở anh?
Chiều nay ở đây và ở đó ta cùng nhau lặng lẽ chuẩn bị cho cao điểm đến. Trong sự chuẩn bị ấy có anh và có em, cả hai cùng đang trong cuộc chiến đấu. Vậy mà... sao lại thấy xa cách đến thế này hở người đồng chí thân yêu?
Những người giải phóng, quân ấy đáng yêu biết chừng nào, họ kiên cường dũng cảm trong chiến đấu và ở đây trên giường bệnh họ cũng đã kiên cường dũng cảm vô cùng.
Đó là cậu liên lạc với má lúng đồng tiền, lúc nào cũng cười dù vết thương trên tay sưng và đau buốt.
Đó là người cán bộ với sức chịu đựng kỳ lạ, đau đớn đã làm anh tràn nước mắt mà miệng vẫn cười, vẫn một câu trả lời: "Không sao đâu". Những lúc ngồi bên cạnh anh, cầm bàn tay anh nóng hổi trong cơn sốt, nghe anh thở hổn hển, mệt nhọc mình thương anh vô cùng mà chẳng biết nói sao. Hình như ngoài tình thương của một người thầy thuốc còn có cả tình thương của một người bạn gái cùng quê hương. Nhưng mình không muốn để lộ điều đó trên lời nói, có chăng chỉ là trong cái nhìn trìu mến mà anh không thề nào biết được đâu.
Hôm nay các anh lại lên đường hành quân, một cuộc hành quân chiến thắng. Chúc các anh lên đường thắng lợi, gửi lời chào tạm biệt người bộ đội có đôi mắt đen ngời.
12.3.69
Nghĩ gì về sự thay đổi của Nghĩa trong tình cảm đối với mình? Một sự "bội bạc" chăng? Dòng chữ đó có nghe sao quá nặng nề nhưng thực tình là mình có cảm giác như vậy và thấy có điều gì rạn nứt trong tình thương với Nghĩa. Buồn biết bao nhiêu, những gì em đã hứa, em quên rồi sao? Một đêm trên bờ biển. Phổ Hiệp, bốn chị em đã nói những gì? Những lá thư, những món quà em gói trọn tình thương trong đó... Bây giời! Hãy trả lời đi em, phải chăng em đã tự tách ra khỏi mối dây ràng buộc em với khối tình thương của chị rồi.
Bỗng nhiên mình liên hệ đến Thuận. Có lẽ nào rồi cũng có một lúc nào đó Thuận cũng sẽ đổi thay như vậy chăng? Nếu như vậy thì quả thực mình không tin ai được nữa.
13.3.69
Một đồng chí bộ đội nữa hy sinh. Anh bị một vết thương xuyên thấu bụng. Sau cuộc mổ tình trạng không tốt mà xấu dần, có lẽ vì một sự chảy máu trong, do miếng mảnh không tìm thấy cọ xát làm đứt một mạch máu nào đó. Sau hội chẩn, ý kiến chung không đồng ý mổ lại. Riêng mình vẫn băn khoăn lưỡng lự. Cuối cùng anh đã chết - cái chết của anh làm mình suy nghĩ đến đau đầu. Anh chết vì sao? Vì sự thiếu kiên quyết của mình chăng? Rất có thể là như vậy. Nếu mình kiên quyết, ít ra 100% thì hy vọng sống của anh cũng có thề có 10%. Mình đã theo đuôi quần chúng, bỏ qua một việc nên làm.
Anh chết rồi, trong túi áo trước ngực anh có một quyển sổ nhỏ trong có nhiều kiểu ảnh của một cô gái với nụ cười duyên dáng trên môi và lá thư kiên quyết sắt son chờ anh. Trước ngực anh còn có chiếc khăn nhỏ thêu dòng chữ "Đợi chờ anh". Ơi người con gái ở hậu phương kia ơi! Người cô yêu sẽ không bao giờ về nữa, trên vành khăn đau đớn mà cô sẽ phải cài lên mái tóc xanh của cô nặng trĩu đau thương, chất đầy tội ác của kẻ giết người là quân đế quốc Mỹ và có cả niềm ân hận của tôi, một người thầy thuốc đã không cứu sống được anh trong khi còn có thể cứu được!
16.3.69
Chỉnh huấn Đảng, học tập ba xây ba chống.
Ý kiến đóng góp của chi bộ:
Ưu:
- Lãnh đạo có nhiều tiến bộ, quản triệt nhiệm vụ, quán xuyến các mặt công việc.
- Làm tròn nhiệm vụ nặng nề trên giao phó.
- Lập trường tư tưởng kiên định, ý thức tổ chức cao.
- Kế hoạch sát sao, có kiểm tra đôn đốc
Khuyết:
- Còn có lúc có nơi chưa sâu sát công việc.
- Chưa tận dụng hết khả năng nghiên cứu rút kinh nghiệm kịp thời trong công tác điều trị.
- Chăm lo cải thiện đới sống cho cán bộ còn yếu.
17.3.69
Đọc thư anh. Lá thư ngắn với những câu nói giận dỗi và cả những câu nói yêu thương, bỗng nhiên mình thấy lòng sống lại những yêu thương của ngày xưa, những ngày mà giữa hai đứa chưa hề có một chút rạn nứt gì trong tình cảm – Và mình đa trả lời (không hiểu đã nghĩ kỹ chưa) "Những gì của chín chín năm qua không phải bỗng nhiên dễ quên dù người ta muốn dứt bỏ. Người ta là ai, là anh, là em, là những dư luận đang bao bọc cả hai đứa mình. Vậy mà gốc rễ của yêu thương vẫn còn nằm sâu trong lòng đất, vẫn có thể đâm chồi nảy lộc nếu mùa xuân lại về với những hạt mưa xuân mát lạnh trên đôi má người con gái năm xưa".
19.3.69
Đánh vào quận Đức Phổ đêm qua. Cả khu quận đã cháy tơi bời trong ánh lửa căm thù của bộ đội ta. Trong những chiến sĩ anh dũng ấy có Lực - một thương binh vừa hồi phục sức chiến đấu. Lực đã ngã xuống trong trận tham chiến đầu tiên sau những ngày dưỡng bệnh. Nghe tin Lực hy sinh, đau xót đến vô cùng. Trước mắt mình còn thấy rõ hình ảnh chàng trai với đôi mắt thông minh và nét mặt kiên nghị. Lực hay quàng chiếc khăn đỏ trên vai, chiếc khăn có dòng chữ "Thề quyết tử cho tổ quốc quyết sinh", và tiếng hát ẩm áp vang lên trong những buổi chiều "Núi sông ơi đẹp sao, khi trăng sáng núi đồi, mây bay dưới chân người...".
Lực ơi, em chết rồi ư? Sao lời hát của em còn vang mãi bên tai chị và nét chữ của em cũng còn tươi màu mực trong những lá thư em viết thăm chị. Em cũng như Bốn, như Khiêm, như những người anh hùng đã ngã xuống vì ngày mai thắng lợi sẽ còn sống mãi trong lòng chị và tất cả nhân dân ta.
21.3.69
Có một điều cần suy nghĩ, nghiên cứu và khắc phục - đó là phong cách sống hàng ngày. Xưa nay hình như ai cũng thấy dễ gắn, dễ mến khi gặp mình. Có phải vì vậy mà mình chủ quan trong mặt đó không? Có những lúc mình nói không nề gì ai, cái đúng là thẳng thắn, cái sai là thiếu mềm mỏng để thuyết phục người ta. Hãy kiên quyết khắc phục nghe Th..
25.3.69
Hơn một năm trời chưa có dịp xuống đồng bằng, mấy bữa nay sao mình ao ước vô cùng - Nỗi ước ao như nắng hè chảy bỏng. Nhớ đồng bằng vô cùng - Đồng bằng ơi! Những ruộng lúa xanh rì với bông lúa đã bắt đầu nặng hạt. Đồng bằng ơi! Những tà áo màu, những chiếc nón trắng của những cô gái duyên dáng. Đồng bằng ơi! Dù lửa khói còn đang cháy đỏ nhưng không cháy được màu xanh của cuộc sống đang lên.
Và... em yêu ơi, nhớ em kỳ lạ, ao ước vô cùng được gặp lại em, được nhìn vào đôi mắt thân yêu, được ôm em trong lòng, được hôn em như hôn một đứa em bé bỏng ruột thịt trong nhà.
27.3.69
Nghe tin Bệnh viện đa khoa khu định rút mình về trên đó. Mới chỉ là tin mà sao thấy buồn thấm thía. Nếu là quyết nghị thì chỉ có chấp hành chứ biết nói sao. Nhưng chao ôi! Buồn không sao nói hết. Sẽ xa nơi này ư? Lên tỉnh đã xa rồi lên khu nữa thì... bao giờ mới gặp lại những người thân yêu? Ở đâu như mảnh đất này không? Mảnh đất đã nuôi mình lớn lên trong yêu thương, thử thách mình, rèn luyện mình trưởng thành trong gian khổ, bồi dưỡng cho mình thành một cán bộ vững vàng.
Thư em viết lên, nhớ thương lo lắng cho mình. Em chưa hay rằng chị sẽ phải xa em - không lẽ lúc chia tay em, chị em ta lại yếu đuối uỷ mị? Nhưng mới là việc chia tay để về dưới xã mà em đi còn chưa dứt nữa, thì lên khu chị làm sao đi cho đành hở em?
2.4.69
Địch đổ quân vào Đồng Răm, từ đó vào đây không đầy ba mươi phút - Lại chuẩn bị chống càn.
Đêm nay bệnh xá im lờn trong sự chuẩn bị. Không hiểu sao lòng mình thấy tha thiết thương những đồng chí thương binh, vết thương chưa lành đã bò từng bước, leo hết núi này qua núi nọ trốn địch. Các đồng chí không được yên khi đang nằm điều trị vết thương còn đau nhức. Còn giặc Mỹ, còn khổ đau - có cái gì khác hơn đâu!
5.4.69
Nếu em biết chị đã mong em như thế nào thì chắc hôm nay em đã ở đây, đã ngồi bên chị, lặng yên cầm bàn tay chị không nói mà cũng đủ hiểu được mọi điều muốn nói giữa chị em minh rồi: Trời mưa như trút nước, lạnh, buồn vô cùng - hiểu thế không hở đứa em trai yêu quý?
6.4.69
Sao lại thế nhỉ? Sao lại không có niềm vui hồ hởi tràn trề khi đã gặp lại em sau bao ngày nhớ thương tràn dâng như mặt nước sông ngày mưa lũ. Sao lại có một nỗi buồn và một cái gì không thoải mái cứ quẩn bên chân ta không cho ta đến với em bằng tình cảm trong lành tha thiết mà lẽ ra em được hưởng? Vì ngại dư luận hiểu sai đi một tình thương hết sức cao quý, hết sức mộc mạc nhưng cũng vô cùng sâu sắc phức tạp Cái sâu sắc thì không có gì phải bàn nhưng cái phức tạp là ở chỗ tại sao lại vẫn phải có những điều e ngại khi mà lòng ta trong sáng như một tấm gương. Khi em cầm bàn tay chị, trân trọng yêu thương hôn lên bàn tay đó lẽ ra chẳng có gì phải suy nghĩ, nhưng rồi cũng lại ngại họ hiểu lầm. Em ơi, dĩ nhiên rằng không có gì xâm phạm được tình thương cao đẹp đó nhưng vì muốn bảo vệ như vậy đó cho nên chị không muốn một ai có thể nói một câu nào ve tình thương giữa chị em ta - cho nên em đừng trách sao chị không đối với em như một đứa em hoàn toàn ruột thịt trong cách cư xử hàng ngày. Hiểu không hở em trai của tôi? Đứa em kỳ lạ, đứa em thông minh, dũng cảm và đáng yêu đáng phục vô cùng.
7.4.69
Được rất nhiều thư, niềm vui tràn ngập. Thư mẹ, thư em, thư bè bạn từ trên khu trên tỉnh, trên huyện dưới xã ai ai cũng gửi đến mình lòng thương mến thiết tha. Những lời khen ít nhiều cũng làm mình sung sướng: "Được mọi người thương bạn mến, Đảng tin...", "Thật là một người trí thức toàn diện...".
Không biết bao nhiều lần mình tự hỏi phải làm gì đây đề xứng đáng với lòng tin của mọi người.
Thư anh Tân cũng làm mình suy nghĩ nhiều, anh nói cho mình nghe về con người anh rồi hỏi: "Con người ẩy xa bay gần là tuỳ em suy nghĩ, và em xem người ẩy có phải là người anh trai chí thiết của em không?". Rất phục anh, rất mến thương anh, không phải vì anh là một đồng chí Bí thư Huyện uỷ. Rất muốn được anh dìu dắt trong sự giáo dục và tình thương của một người anh trai. Chỉ ngại một điều không hiểu mọi người có cho rằng mình dễ dàng, rộng rãi trong anh thương và muốn quan hệ với những ông to không? Chắc không đâu nhỉ.
8.4.69
Địch càn vào gần đến máng nước. Còn một chút xíu nữa là cơ đồ của bệnh xá tan hoang. Biết địch gần sát bên nách mà sao mình bình tinh lạ lùng. Sau khi đưa thương binh đến chỗ trốn rồi mình quay lại đứng trong phòng mổ. Mình muốn thử xem nếu địch vào đến đây mình có đủ can đảm và linh hoạt giải quyết như những người thường hay ở lại hay không. Cuối cùng địch không vào và đêm đó mình lại ngủ ngon lành trong căn phòng trống trải, lộn xộn giữa cảnh chạy càn.
27.11.68
Chỉnh huấn Đảng:
Ưu:
- Tinh thần kiên định, không sợ ác liệt, không ngại hy sinh, hoàn thành nhiệm vụ.
Ý thức tổ chức cao.
Hòa nhã được quần chúng yêu mến.
Lo lắng cảm thông với thương binh tốt.
Khuyết:
- Lãnh đạo không quán xuyến hết.
- Còn thiếu linh hoạt trong công tác, có lúc chưa tranh thủ hết sự lãnh đạo tập thể.
- Tác phong còn tiểu tư sản.
- Công tác bảo mật phòng gian còn yếu
- Kiểm tra đôn đốc thực hiện còn yếu.
6.12.68
Suy nghĩ về quan hệ của mình đối với mọi người. Mình...trong mắt mọi người thực chất mình ra sao? Với những người không sống lâu thường xuyên với mình mà chỉ gặp gỡ hoặc tiếp xúc với một thời gian trong quan hệ công tác(Cả công tác điều trị, giảng dạy hay họat động bên thanh niên) đều có cảm tình và mến mình. Với những người sống lâu bên mình thì có ba loại:
Một loại không ưa, tìm chỗ yếu của mình để đả kích. Loại này chỉ có một số nhỏ.
Một loại rất thương mình, thương với một tình thương đặc biệt và tất cả vì mình. Loại này không ít lắm nhưng không nhiều lắm.
Một loại trung bình, thương và ghét đều bằng nhau.
Vậy thì sao hở Thùy? Cần rút ra điều gì trong cách quan hệ đó? Biết làm sao cho tốt hơn được? Ở đời có ai ở cho vừa lòng hết thảy mọi người đâu?
9.12.68
Đường sang trường Đảng, một chiều nắng đẹp, nắng chiều đổ dài trên những ngọn cây cao. Đi đến giữa đỉnh dốc bỗng dưng mình bồi hồi nhớ lại những ngày được sống bên em...một buổi đi cõng lá, một buổi sang trường. Tình thương mang màu sắc long lanh trong sáng kỳ lạ. Có bao giờ tình thương ấy phai đi không nhỉ? Ở chị...khi đã về sống trong cuộc sống hạnh phúc của mình, liệu tình thương với em còn sôi nổi như bây giờ nữa không? Và ở em...có đúng thực như lời em nói trong lá thư gần nhất đây không? "Nếu có một người thương, em cũng sẽ nói với người đó rằng em thương chị cao hơn người đó".
16.12.68
Khó khăn vẫn liên tục, hết chuyện này qua chuyện khác. Địch mở cuộc càng quét quy mô. Khu vực mình ở nằm trong diện đánh phá, mọi kế hoạch đều phải chuyển hướng. Tất cả tập trung cho chống càn.Trong kế hoạch đó có kế hoạch đại hội ngành. Đại hội ngàng tổng kết hai năm qua, mình đã đón chờ nó bằng bao nhiêu trông đợi. Vì nhiều lý do, ngày ấy không xa nữa...Vậy mà hôm nay cũng đành hoãn lại vì tình hình địch! Buồn vô kể!
Như mảnh giấy sáng nay mình gửi cho em đó, bao giờ mới gặp em nhỉ? Bao giờ mình mới thực hiện được niềm ước mong nho nhỏ nhưng rất thiết tha của chị em mình. Thư em viết lên " nhớ thương chị tràn ngập cuộc sống của em", và đối với chị cũng vậy thôi em à, nhớ thương, lo lắng làm chị không thể yên lòng. Chúc em tôi luôn đứng vững trước mọi khó khăn nguy hiểm. Hẹn ngày gặp lại em, chị sẽ ôm em trong lòng, hôn rất nhiều lên đôi mắt đứa em trai trong tình thương bất diệt.
17.12.68
Tin Đường bị bắt lần thứ hai làm mình sửng sốt, đau xót. Mới cách đây mấy buổi mình nhận được thư Đường, một là thư rất dài, trong đó Đường nói lên tình thương sâu sắc của Đường đối với mình và Đường yêu cầu mình nhận Đường làm em (lại cái chuyện em nuôi ấy). Mình không đồng ý với nhiều lý do, thứ nhất là Đường chưa làm mình cảm phục và thương yêu một cách sâu sắc như với Nghĩa, Thường, Thuận. Thứ hai là Đường còn có những nét không phù hợp với mong muốn của mình về một người thân. Với Đường, mình chỉ có một lòng thương, một sự cảm thông và cảm động trước tình thương sâu sắc mà Đường dành cho mình.
Bây giờ Đường lại bị bắt. Vừa ở tù về chưa kịp lại sức, Đường đã phải khóc cha chết do Mỹ bắn. Tang cha chưa nguôi, cách đây mấy bữa, địch lại càng vào nhà bắn chết anh trai Đường ngay dưới công sự, còn em thì bị chúng bắt đi. Nhà cửa Đường chúng đốt tan hoang, bà mẹ của em khóc lặng bên xác đứa con trai đã gục ngã trên nền nhà cháy dở. Có cảnh nào thương tâm hơn nữa hay không?
Đường ơi! Mỗi lần nhớ đến em lòng chị lại trào dâng một mối căm thù đến ngạt thở đối với lũ giặc cướp nước. Phải bắt chúng đền tội, phải trả thù cho em và bao nhiêu đồng chí của ta đã ngã xuống trong cuộc chiến đấu ác liệt này.
18.12.68
Không thể nào như Mùi nói được đâu, con đường đi của chúng ta là con đường tình bạn, không thể là con đường rực rỡ nắng ấm của tình yêu. Cho nên trước đây, bây giờ và mãi mãi về sau, mình chỉ xem Mùi như những người bạn, hiểu, tin, và thương mến. Vậy là đủ rồi Mùi ạ. Không nên và không thể đi xa nữa đâu.
Một chuyện nhỏ mà sao làm mình buồn thấm thía. Không phải chỉ một chuện mà là những chuyện nhỏ đáng buồn cứ diễn ra trong cuộc sống hằng ngày. Cuộc sống sao mà phức tạp, mỗi ngày nảy sinh ra một chuyện mới, mặt nào cũng có một chuyện mới. Thùy ơi! Nếu Th. muốn rằng trong tình thương này mỗi ngày nảy ra một khía cạnh mới mẻ, thì các chuyện khác làm sao không có những cái mới đó- kể cả nỗi buồn, sự lo âu, kể cả lòng ghen tị đố kỵ của người đời?
Đừng buồn nhé, hãy cười lên đi! Hãy đứng vững vàng trong bất cứ trường lớp nào.Hãy giữ trọn niềm tin, hy vọng bao la trong tâm hồn cô Th. trong những năm xa xưa.
Đêm nay ngồi trực, ngọn đèn mờ trong căn nhà nhỏ, tiếng rên của người bệnh nhân làm mình buồn lạ lùng. Hơn bao giờ hết mỗi nhớ thương trào lên thiết tha cháy bỏng. Hỡi những người thân yêu, đêm nay có ai hiểu hết lòng mình hay không?
19.12.68
Đi lao động trên núi cao, khi lên đến đỉnh dốc, vô tình mình nhìn ra xa và bỗng bần thần nhận ra dưới mắt mình là bãi biển của cánh Nam Đức Phổ. Sương mù che cho mình không thấy rõ nhưng trước mắt mình vẫn hiện lên những cảnh xiết biết bao quen thuộc, những đường 32, 33 của Quy Thiện, những dãy nhà sát chân đồn...ở đó...thân yêu biết chừng nào, ở đó có những kỷ niệm êm đềm trong đời cách mạng, ở đó có những trái tim ấp ủ tình thương tha thiết với mìn ...Chỉ là những mảnh đất miền Nam mà sao mình thấy thiết tha gắn bó vô cùng.
21.12.68
Rất lâu rồi mình không nghĩ đến M..Hôm nay đọc lại lá thư từ ngoài Bắc, thư của Thái, của Phương, của cậu Hiền...bỗng dưng mình buồn vô kể. Ngoài ấy ai cũng mong mình hạnh phúc, ai cũng tưởng mình hạnh phúc khi gặp lại M..Nhưng cuộc đời sao lắm nỗi éo le. Nghe cậu Hiền nói về Dung, những nhược điểm trong quan hệ của Cậu và Dung đã khắc phục dần, bây giờ cậu đã thấy ở Dung không những là mộ người tốt, hiền, vững mà còn là một tình thương sâu thẳm về người bạn lòng.
Hạnh phúc trong tình yêu đã không đến với mình. Mình không thể hiểu nỗi sau này mình sẽ ra sao, mình sẽ yêu ai, người đó như thế nào, liệu trong mình còn được cái sôi nổi tha thiết yêu thương nữa hay không?
Thùy ơi! Bi quan đấy ư? Hãy nhìn lại đi, bên cạnh Thùy có bao nhiêu đồng chí, bao nhiêu thanh niên đã cống hiến tuổi trẻ họ cho cách mạng, họ ngã xuống mà chưa hề được hưởng hạnh phúc. Sao Th. lại nghĩ đến riêng ư? Đừng nhìn ra Bắc, hãy nhìn ở đây, ở mảnh đất còn nóng bỏng đạn bom. Đau thương và khói lửa này.
23.12.68
Kỷ niệm hai năm tròn ngày bước chân ra đi. Ba giờ chiều, cũng ngày này hai năm về trứơc, chiếc xe ô tô đã đưa mình rẽ sang một con đường khác. Con đường gian nan vô cùng, Th. đã hiểu nó từ lúc chưa đặt chân lên.
Vậy mà hôm nay, sau hai năm thực tế, Th. vẫn còn đau xót khi nhìn thấy chông gai lầy lội trên con đường đó ư Thùy? Đau xót gì đâu, đời là vậy đó chứ, có hoa thơm nắng đẹp thì cũng có những đám mây đen vẩn đục bầu trời và trong một năm thì cũng có những ngày nắng mưa.
Chiều nay, Th. đã biết dẹp mọi bực dọc lại, tươi cười cầm quyển vở đứng lên giảng bài. Tối nay Th. đã biết mỉm cười bình tĩnh trước những phản ứng của một kẻ bị đụng chạm đến quyền lợi cá nhân. Vậy thì cớ sao bây giờ bên ngọn đèn khuya với trang sổ nhỏ, Th. lại rưng rưng nước mắt? Đừng khóc Thùy ơi! Hãy bình tĩnh vững vàng khi biết mình là kẻ đúng đắn. Có khóc thì hãy đợi khi cầm bàn tay của một người thân yêu nào đó mà kể lại mọi nỗi niềm. Còn trước mọi chông gai cay đắng của cuộc đời, trước mọi gian nan thử thách, mong Thùy hãy giữ vững nụ cười như bấy lâu Th. vẫn giữ được. Dù.. che khuất đằng sau nó biết bao nhiêu nước mắt. Nước mắt hãy để dành cho riêng cho những người thân yêu thôi, nghe không hở Thùy?
26.12.68
Nhận được thư của M và ông già của M..Gần như tất cả mọi người biết chuyện đều chia vui với mình. Vậy mà sao mình chỉ thấy buồn thấm thía.
Ba của M. nói về mình có những điểm đúng, đó là cái cách mạng, mạnh dạn trong tình cảm, là tình yêu thủy chung kiên định của một người con gái. Nhưng ba của M. chưa thấy được một thứ ở mình, đó là lòng tự trọng, tự ái. Nếu từ lúc đầu, mình đã hiểu được cái bất đồng giữa tâm hồn mình và tâm hồn người bộ đội ấy thì có lẽ mình sẽ không yêu anh đâu. Chỉ riêng một điều thiếu sự cân xứng trong tình cảm đã đủ để gạt bỏ một tình yêu mà mình thiết tha hy vọng.
Mười năm qua, quãng đường đâu phải là ngắn ngủi. Bây giờ mình đã đứng ở chỗ rẽ để sang một con đường khác, dù nó sẽ dẫn mình đi đến đâu không ai hiểu được.
Cho nên có gì đáng vui đâu. Vẫn chỉ là M. như hôm nào mình gặp, và mình bây giờ là người đã có thực tế, chín chắn hơn rất nhiều torng tình cảm. Cái yêu thương sôi nổi như ngày xưa đâu còn nguyên vẹn nữa.
Cầm lá thư M., mình không đọc vội. Khi đọc xong, buồn đến vô cùng, nhưng chỉ vài giờ sau mình lại bình thản bắt tay vào công việc và mọi nếp sinh hoạt bình thường, vô tư như không có điều gì xảy ra. Thùy ơi! Trái tim Th. cũng trở nên khô cằn, cũng hết cả rung cảm rồi sao?
31.12.68
Đêm cuối năm trời trong vắt không một gợi mây. Rất khuya rổi mọi người chưa ai buồn ngủ cả. Tiếng trò chuyện râm ran tù khắp các căn nhà vẫn vọng lên từ bốn phía. Không ai muốn ngủ cả, vì chỉ còn đêm nay thôi, ngày mai lại bắt đầu một năm mới.
Tất cả đại hội này mỗi người sẽ đi về một hướng, mỗi người sẽ nhận được một nhiệm vụ khó khăn nặng nề trong những ngày sắp tới. Cuộc chiến đấu ngày càng gay go ác liệt, trong giai đoạn cuối cùng này, màu sẽ còn phải đổ, đổ nhiều để giành được thắng lợi quyết định.
Ngồi bên em, mình không nói được tất cả những điều cần nói, vì bên mình còn nhiều người khác mình cũng đang nói chuyện. Cũng hơi buồn là không thực hiện được hết những điều mong ước của hai chị em, nhưng dù sao chị cũng hiểu em khi nhìn vào đôi mắt em, khi nghe tiếng em khẽ thở dài bên chị. Em trai yêu thương ạ, tình thương đã cho ta niềm tin, sức mạnh, cho ta niềm vui sum họp thì dĩ nhiên cũng cho người ta nỗi nhớ khi xa cách cho nên buồn gì đâu em, hãy cười lên em nhé. Bao giờ chị gặp lại em? Có gặp được nữa hay không? Nếu như không còn được gặp em nữa thì...chị không muốn nghĩ tiếp cái ý nghĩ bi quan ấy đâu.
Tạm biệt em, chị ôm em trong cánh tay mình. Nghe hơi thở của em, muốn nói nhiều nhưng rồi chị vẫn im lặng vì chị tin rằng em đã hiểu chị, hiểu hết tình thương bao la sâu thẳm mà chị đã dành cho em.
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 8
1969
Một năm mới bắt đầu! Hồ Chủ Tịch đã chúc tết:
Năm qua thắng lợi vẻ vang
Năm nay tuyền tuyến chắc là thắng to.
Vì độc lập- Vì tự do
Đánh cho Mỹ cút, đánh cho Ngụy nhào.
Năm nay không có cái rộn ràng, hào hứng như năm ngoái. Phải chăng mình nhận thức chưa đúng, phải chăng mình đánh giá chưa hết thắng lợi nên nghĩ như vậy? Hay là không đúng như vậy? Hay là năm ngoái niềm vui còn giữ cái sôi nổi của những phút "bắt đầu". Còn năm nay là cái vui của buổi đã qua cái "bắt đầu"( Ở đây mình không nói đến riêng mình mà là nói chung của mọi người.)
4.1.69
Nằm bên Ninh nghe nói chuyện, không hiểu vì sao tự nhiên mà con bé đem tất cả những điều cảm nghĩ của nó về "anh Ba" nói hết với mình.
Nghe chuyện mình cô cũng hối hận. Mình thương Thuận, tự cho rằng đã hiểu về Thuận nhưng thật ra cái hiểu ấy còn quá ít ỏi so với thực tế. Mình hiểu không đầy đủ mọi mặt về tinh thần tận tụy trong công tác, tinh thần trách nhiệm và lương tâm của một người chiến sĩ y tế vô cùng cao cả ở Thuận. Trong bản báo cáo chung về thành tích, Thuận có nói đến thành tích của đồng chí T. chỉ có ba dòng. Thực ra mình đâu có biết những đêm mưa gió Thuận hấp tấp cầm xách thuốc ra đi mặc cho bom pháo nổ tới tấp xung quanh. Có hôm nào đó vì quá thương Thuận nên Ninh đã không gọi Thuận dậy đi cấp cứu, mà chỉ sang cho y tá khác. Thuận đã rầy la em dữ dội, bắt em phải báo cho nó biết mọi trường hợp, dù nó đang ngủ, đang đau hay đang làm gì đi nữa.
Mình hiểu quá ít về nỗi đau đớn trước cảnh tang tóc của gia đình Thuận. Thấy em bình tĩnh vui cười, mình đâu có biết những đêm dài em không ngủ nằm khóc tấm tức như một đứa nhỏ. Mình đâu có hay những lần em la Cho sao không lo việc gia đình, Cho khóc và Thuận cũng giàn giụa nước mắt.
Mình hiểu quá ít về hoàn cảnh thiếu thốn của Thuận. Ở điểm này vì quá tin Thuận nên mình không ngờ rằng em đã phải chịu mọi thiếu thốn để mong mình và mọi người khác được đầy đủ hơn. Em ngồi chằm chiếc nón định bán lấy tiền tiêu... Chao ôi! Sao mình lại thiếu sâu sát đến mức đó? Và ngay cả trong tình thương của em đối với mình, mình cũng hiểu chưa hết mà.
Em ơi! Chị nhiều thiếu sót với em quá đỗi. Làm sao sửa cho hết đây.Cuộc đời của em là những bài học mà chị sẽ học tập mãi mãi. Học tập về lòng dũng cảm hy sinh, tinh thần trách nhiệm, lòng vị tha, nghị lực và cả những điều rung cảm chân thành của một trái tim cách mạng.
9.1.69
Bốn năm nay hai mốt tuổi đầu. Hai mốt tuổi bảy lần bị thương trong chiến đấu. Người trung đội trưởng trinh sát trẻ tuổi ấy đã để lại trong mình những cảm nghĩ không bao giờ có thể quên.
Mình gặp Bốn lần đầu tiên khi Bốn vào nằm bệnh viện với một vết thương nhỏ nơi chân. Mấy hôm sau, chân chưa lành, Bốn đã ra viện và hơn một tháng sau mình lại đón Bốn vào viện. Vết thương xuyên qua khớp vai mất nhiều máu nên Bốn xanh xao mệt lả, nhưng sau khi mổ xong, vừa mới tỉnh, nụ cười tinh nghịch lại nở trên đôi môi nhợt nhạt của Bốn. Vết thương đau đớn nhiều, nhưng Bốn không rên la mà chỉ lo một điều: có còn chiến đấu được nữa hay không? Những lần đi thăm bệnh mình khẽ vuốt trên mái tóc người thương binh trẻ tuổi và nói khẽ với Bốn rằng: Em hãy yên tâm, chắc rằng em sẽ còn cầm súng chiến đấu một cách vững vàng.
Và mới hôm nào đây gặp lại Bốn trên đường hành quân, vai mang khẩ AK, nhìn thấy mình từ xa nó mừng rỡ reo lên: "Chào Bác sĩ! Báo cáo Bác sĩ, tay em bình thường rồi", và nó khoa tay lên khoe với mình khớp vai đã hoạt động bình thường. Mình cười vui khi nhìn nước da khỏe mạnh hồng hào và nụ cười tinh nghịch của chàng bộ đội giải phóng quân ấy.
Hôm nay Bốn lại vào viện, da xanh mướt. Em nằm im lìm không rên la. Một chân đã bị mìn tiện cụt ,máu thấm ướt hết áo quần. Bằng tinh thần trách nhiệm cộng với tình thương, mình đã cùng các đồng chí hết sức cứu chữa. Cắt cụt chân xong, Bốn cười và nói: "Bây giờ chắc sống 80% rồi đấy".
Riêng mình vẫn lo lắng vì Bốn mất máu quá nhiều. Mạch vẫn rất nhanh 140-150 nhưng cũng nhiều hy vọng.
Cuối cùng Bốn đã không vượt qua nổi. Máu ra nhiều quá nên em không còn đủ sức. Bốn ơi, máu em đã thấm đỏ trên mảnh đất quê hương, máu em đã chảy dài trên đường em đi chiến đấu. Tim em đã ngừng đập cho trái tim Tổ quốc muôn đời đập mãi.
Bốn chết rồi, hai mắt nhắm nghiền như trong giấc ngủ. Ngồi bên Bốn vuốt nhẹ mái tóc em mà mình tưởng như em còn sống, nước mắt mình từng giọt rơi xuống tóc em. Không! Bốn không chết đâu, Bốn sẽ còn sống mãi trong lòng mình và những đồng đội đang cùng em trong cuộc chiến đấu sinh tử này.
Nỗi buồn lại đến và lòng căm thù với quân xâm lược còn nặng hơn nghìn vạn lần. Nhìn thấy Bốn mình bàng hoàng nghĩ đến những đứa em thân yêu đang ngày đêm vật lộn với quân thù xông pha qua bao nhiêu bom đạn. Mấy hôm nay địch đánh phá Phổ Cường dữ dội, Thuận mấy lần suýt chết... Chao ôi! Còn quân khát máu đó thì chúng ta còn đau khổ. Không có con đường nào hơn là đánh cho giập đầu quan chó đểu đó.
10.1.69
Nỗi buồn dai dẳng như những ngày mưa dầm cứ rả rích hoài suốt mười ngày nay. Mười ngày tưởng như dài mấy tháng. Có cái gì mong đợi, có cái gì bứt rứt không thể yên lòng. Lo âu và buồn vô kể, lúc nào cũng thấy những nguy hiểm đe dọa những người thân yêu đang lăn lộn trong cuộc chiến đấu. Biết nói thế nào đây... Một ngày còn bóng giặc Mỹ một ngày còn đau thương tang tóc. Ôi! Mối thù này bao giờ mới trả hết đây.
11.1.69
Tình hình Phổ Cường vẫn căng thẳng, địch vẫn tiếp tục đợt càn quy mô hòng đốt nhà, xúc lúa để thực hiện kế hoạch bình định cấp tốc. Tiếng súng vẫn nổ ở hướng đó, mỗi tiếng súng lại nhắc mình nhớ và đau xót nghĩ đến những người dưới đó. Và giữa muôn ngàn hình ảnh ấy mình thấy rõ bóng hình Thuận, bộ quần áo đen ướt mồ hôi và nước mưa, nét mặt xanh gầy mệt nhọc nhưng đôi mắt đen vẫn ngời sáng và nụ cười vẫn tươi trên khuôn mặt của em. Nhớ em, đâu mình cũng thấy bóng hình em. Có khi là mái tóc xòa của người chiến sĩ giải phóng quân trẻ tuổi đã chết trong tay mình. Bây giờ lại là hình ảnh đau thương tang tóc mà Liên đang phải chịu. Liên vừa được tin mẹ đau nặng sắp qua đời. Nhà Liên mọi người không còn ai. Mấy anh lớn của Liên ra Bắc tập kết, một chị gái đi Sài Gòn, chị dâu thứ năm của Liên bị địch bắn bị thương rồi chở đi đâu mất, chỉ còn lại mẹ già, người mẹ cam chịu mọi cảnh cô đơn thiếu thốn để dành tất cả yêu thương, tất cả sung sướng cho đứa con đã thoát ly đi làm cách mạng. Bây giờ mẹ Liên bị đứt mạch máu não nằm mê liệt trên giường, căn nhà trống lạnh quạnh hiu không ai chăm sóc. Liên khóc, nước mắt của Liên cũng đã thấm vào lòng mình như hôm nào Thuận khóc cha chết.
Tất cả, tất cả do bọn quỷ cướp nước. Không có cách nào khác được cả.
12.1.69
Bình lên báo tin Mỹ đã rút, tình hình Phổ Cường trở lại bình thường. Qua thư em gửi lên, biết em vẫn khỏe. Bốn trang thư chỉ có một dòng cuối em nói là quá mệt mỏi nên không viết dài hơn, còn tất cả cũng là nhớ thương và lo lắng cho mình. Trong khi đó thì bản thân em mười hai ngày nay chỉ được ăn một bữa cơm hơi no, bộ quần áo cứ khô rồi lại ướt vẫn không thay được. Xe tăng, bộ binh đuổi em mấy lần suýt chết... Em không hề nói với mình mà chỉ qua thư cho người khác mình mới biết được. Vừa thương xót vừa lo âu và cả bực mình nữa. Muốn giận em vì thiếu thành thực với mình (lảng tránh mọi nỗi khổ cực em đã phải chịu). Nhưng nghĩ cho cùng cũng chỉ vì em không muốn mình phải lo âu, cũng không có gì khác hơn là "tình thương sâu sắc và kỳ lạ mà em không có cách nào nói hết cho chị hiểu được".
14.1.69
Nhà đi vắng sạch trơn. Bệnh xá im ắng và buồn đến lạ lùng. Thương binh chỉ còn lại mấy người, nhân viên cũng chỉ còn mấy người, mỗi người một việc lui cui làm. Mình lắng tai nghe chỉ thấy tiếng suối rì rào chảy. Hai mươi sáu tuổi đầu rồi còn bé bỏng thơ ngây gì đâu mà để cho cảnh buồn chi phối tâm tư. Nhưng thực ra con người vẫn là quyết định. Như Nguyễn Du đã nói "Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ". Vui gì đâu khi mà giặc Mỹ đang giày xéo quê hương, đang giết hại đồng bào ta. Vui gì đâu khi đất nước còn chia cắt, gia đình còn mỗi người một ngã.
Nhưng Th. ơi, không lẽ lúc nào tâm tư cũng chỉ biết có nhớ thương lo lắng thôi sao? Cuộc chiến đấu đòi hỏi người ta với một niềm vui lớn, một nghị lực và một niềm tin mãnh liệt. Hãy vun xới những tình cảm ấy và hãy dẹp lại những áng mây buồn vương trên đôi mắt Th..
16.1.69
Nghĩa lên thăm, nhưng mình đi chấm thi cho học sinh không có ở nhà. Em ra về gửi thư và quà lại cho mình. Trao quà và tiền bạc lại cho mình, chị Ba xuýt xoa: "Em nuôi mà như vậy, quý đó chứ!". Câu nói có lẽ là vô tư nhưng mình không thoải mái lắm. Có lẽ chị Ba và nhiều người chưa thể và không thể hiểu hết những tình cảm cao quý giữa những người có trái tim sôi nổi yêu thương như mình, Nghĩa, Thuận, Khiêm, Thường... đâu. Bọn mình thương nhau bằng một tình thương kỳ diệu, tình thương làm người ta quên bản thân mình mà nghĩ đến người thân. Với tình thương ấy, người ta có thể hy sinh cả tính mạng để bảo vệ cho người thân của mình. Cho nên có nghĩa gì đâu một vài ngàn bạc hay năm bảy trăm gì đó, có nghĩa gì đâu với những món quà vật chất. Những tình nghĩa trong từng món quà ấy phải thấy cho hết, không đánh giá bằng giá trị tiền bạc mà phải đánh giá bằng giá trị tình cảm. Các em nhiều phen thiếu vài chục bạc mua thuốc hút, nhưng khi có thể, vẫn chia sẻ cho mình tất cả. Có khi các em giấu nỗi thiếu thốn để lo cho mình đầy đủ. Kết luận lại, mình cần phải cố gắng để xứng với tình thương của các em.
18.1.69
Đọc những lá thư của em gửi lên, mình ngồi vừa thương em vừa buồn cười một mình. Tình thương của em thật kỳ lạ, mộc mạc vô cùng, sôi nổi vô cùng. Mình chưa đọc một lá thư nào lời lẽ lại giản đơn, thật thà đến vậy. Qua từng câu nói không hề trau chuốt ấy, mình càng thấy cái chân thật rất đỗi của em. Em lo cho mình từ cái nhỏ nhất đến cái lớn nhất, lo cả đến người anh tương lai của nó thương mình ra sao, có hiền không hay hung lắm... Nghĩ tức cười quá đi, không hiểu nó quan niệm về tình yêu ra sao mà lại tưởng tượng cái cảnh khổ cực của một người vợ như vậy. Cũng đúng thôi, nó chưa hiểu được tiêu chuẩn người yêu của mình – của một người con gái trí thức. Đừng lo nghe em nhỏ, em của tôi! Chị của em không hề dễ tính khi chọn một người yêu đâu em à.
19.1.69
Một buổi chiều chủ nhật, nắng đẹp và gió lộng giữa khu rừng già. Đài phát thanh đang buổi âm nhạc quốc tế... Ngồi làm việc trong căn phòng nhỏ của mình thấy khung cảnh quá thanh bình. Bỗng nhiên mình quên đi những đạn bom lửa khói, quên đi những đau thương tang tóc và chỉ còn lại trong lòng niềm cảm hứng bao la với bản nhạc.
Chẳng hiểu là đáng chê hay đáng khen nữa. Đáng chê ở chỗ quên đi nỗi đau của dân tộc còn đang tiếp diễn, quên đi những tội ác của bọn quỷ khát máu vẫn đang giày xéo lên quê hương. Nhưng đáng khen là từ trong muôn nghìn gian khổ vẫn thấy lòng rung cảm sâu xa trong niềm lạc quan tin tưởng và nhựa sống, niềm hy vọng vẫn xanh mát trong tâm hồn.
Phương yêu ơi, ở ngoài đó có lúc nào em thấy nỗi chua xót trong cảnh chia ly đang đến với từng gia đình Việt Nam. Ở đây, chị càng thấy rõ hơn trăm nghìn lần cảnh đau xót ấy. Vậy mà chị vẫn mong rằng cả chị lẫn em đừng để mất đi niề mvui, mơ ước trong trái tim mình. Hãy cứ như ngày xưa nghe em. Chiều chủ nhật ta lại cùng nhau nghe chương trình ca nhạc quốc tế (23) và ghi lại lên trang nhật ký và cuộc sống vẫn cứ mơ mộng dù đạn bom lửa khói quanh mình.
22.1.69
Lớp học y tá ra về, rất nhiều học sinh ôm lấy mình lưu luyến không chịu buông ra, những cái hôn sôi nổi nhiệt tình. Riêng với Ninh, con bé buồn buồn nắm tay mình khẽ nói: "Em về nghe chị Hai", rồi không hiểu sao nó gục đầu vào vai mình khóc ròng. Cũng nhiều đứa khóc khi chia tay với mình nhưng sao nước mắt của một đứa em gái nhỏ này lại làm mình cảm động. Phải chăng mình thương Ninh vì nhà vừa bị đốt cháy trụi không còn một hạt lúa để ăn? Phải chăng mình thương Ninh vì tình cảm chân thành thắm thiết mà con bé đã nhiều lần tâm sự với mình, và phải chăng vì Ninh cũng thương yêu chăm sóc anh Ba của nó với một tình cảm sâu sắc? Có lẽ vì tất cả những lý do đó.
Thôi về đi nghe em, chúc em vững bước trên con đường vinh quang và gian khổ của người y tế cách mạng, bàn chân em nhỏ bé nhưng chắc rằng bước đi của em sẽ lớn và dài trong cuộc sống vĩ đại của thế hệ chúng ta.
7.2.69
Một đêm trong căn nhà của một người mẹ già góa bụa. Ánh lửa bập bùng của bếp lửa làm mình khó ngủ hay vì tình thương nóng bỏng của em làm mình quên lạnh của núi rừng. Mình cảm thấy đau xót vô cùng khi nghe em nói: "Chị ơi, nếu như có lúc nào rủi ro em không kịp tiếng cuối cùng của em đối với chị thì coi như hôm nay em đã nói rồi nghe chị".
Ôm em trong lòng, mình bàng hoàng khi nghĩ rằng chiến tranh sẽ không từ một người nào, cũng có thể em sẽ ngã xuống vì nhiệm vụ cách mạng. Lúc đó... làm sao hở em?
Tiếng thở dài có nói cùng em hết nỗi lo âu cùng niềm thương yêu của chị với em không?
8.2.69
Kết thúc một chặng đườn gian khổ. Mười bốn ngày vất vả lội núi, trèo non, dầu dãi với nắng sương. Trong gian khổ ấy lúc nào mình cũng thấy sung sướng vì ở đâu cũng là biển cả của tình thương. Từ một đồng chí cán bộ chưa hề quen biết đến một người khách qua đường và tất cả những người quen mình đều nhiệt tình giúp đỡ đoàn Đức Phổ nói chung và mình.
Vui biết bao khi những người trên mảnh đất Đức Phổ coi mình như người cùng quê hương họ, chung với họ cả niềm vui cả niềm tự hào của mảnh đất anh hùng ấy.
Vui biết bao khi hầu như tất cả hội nghị dành cho đoàn Đức Phổ mọi ưu tiên, mọi cảm tình, mọi vinh dự cao nhất. Và mình, cô gái Hà Nội của quê hương Đức Phổ cũng được hưởng trọn mọi tình cảm ấy.
Còn gì nữa hở Th.? Phải chăng niềm vui ấy còn lớn lên trong những ngày gian khổ và hạnh phúc khi được sống bên những người thân yêu! Những người thân yêu... đó là người cán bộ từng trải trên bước đường công tác mà dù chỉ gặp mình một lần cũng đã hiểu và mến thương mình. Đó là người cán bộ trẻ mới rời ghế nhà trường đã lao vào công tác với mọi khả năng và đạt thành tích cao nhất. Đó là người bạn gái chịu thương chịu khó, hiền hòa đôn hậu, biết vì mọi người hơn bản thân mình. Và đó là đứa em trai yêu thương đã tất cả vì mình, đã lo cho mình từng chén cơm miếng nước, đã thương mình bằng một tình thương kỳ lạ. Mười mấy ngày sống cạnh em mình đã nhiều lần tự hỏi: "Tại sao lại có một tình thương như vậy?" Với mình và cả với em, cả hai đều biết rõ rằng tình chị em thiêng liêng cao cả trong trắng và chân thành. Vậy thì có gì cần phải khắc phục không hở em? Và cả mình nữa, mình hãy trả lời câu hỏi đó trước khi hỏi em đi đã.
11.2.69
Th. ơi, tại sao vậy hở Thùy? Tại sao mà giấc ngủ không ngon vì những hình ảnh cứ chập chờn trước mắt. Tại sao khi công việc bề bộn quanh mình đòi Th. phải lo giải quyết mà vẫn không quên một điều – một điều gì như nhắc nhở thiết tha? Biết nói thế nào – Tình cảm bao giờ cũng có lý trí chỉ đạo. Vậy thì... hãy dẹp đi mọi nhớ thương đang cháy bỏng trong lòng để tập trung vào công tác. Hãy dẹp đi những tình cảm sôi nổi trong trái tim vẫn tràn đầy nhựa sống của Th. Có nghe không Th.? Tiếng súng ngoài kia đã nổ bắt đầu báo hiệu một mùa xuân đại thắng.
14.2.69
Sáng ăn Tết với một đơn vị bộ đội miền Bắc. Rất nhiều gương mặt, nhiều giọng nói làm mình nhớ lại những ngày sống trên đất Bắc. Lẽ ra nên ở lại chuyện trò lâu hơn nữa, nhưng sao mình cảm thấy một nỗi buồn quặn thắt trong tim, mình cáo từ rồi lững thững ra về. Nắng chiều đã tắt trên đỉnh núi, gió se se thổi... Buồn nhớ mênh mông mình đứng lại giữa đỉnh đồi. Tết đến rồi, cái Tết thứ ba xa nhà, lẽ ra mình phải quen dần với cảnh cô đơn trên quê hương xa lạ, lẽ ra mình phải thấy ấm áp vì tình cảm mạnh mẽ của bao nhiêu người trên đất Đức Phổ và cả Quảng Ngãi này. Vậy mà vẫn như ngày mới bước chân ra, mình ước ao khao khát được sống bên ba, má và cả tổ ấm gia đình, và cảm thấy mình vẫn chỉ là một con bé muốn được cưng chiều, muốn được làm nũng với mẹ như những ngày còn bé bỏng thơ ngây.
Muốn viết thư nói cùng em những nỗi niềm tâm sự ấy nhưng có lẽ cũng không cần.
15.2.69
Giao thừa!
Đã thực là giao thừa chưa? Giao thừa của những ngày đau thương khói lửa với những ngày hòa bình hạnh phúc. Đất nước âm thầm lặng lẽ nhưng sôi sục trong sự chuẩn bị. Đó phải chăng là sự mang nặng đẻ đau của một người mẹ sinh một đứa con to khỏe mập mạp.
Đêm nay sau một cuộc mổ, mệt mỏi cộng với một nỗi buồn không thể hạn chế được, khiến mình không còn muốn gì hết. Đó là một điều đáng trách đó nghe Th.!
17.2.69
Em lên vì công việc chung nhưng chắc cũng vì chị. Chị đọc thấy điều đó trong cái nhìn thiết tha yêu thương của em. Chị em mình cũng như nhau thôi, Tết của ai đâu nhưng riêng mình chỉ thấy cô đơn giữa cảnh cô đơn của hoàn cảnh hiện tại. Chị xa gia đình, xa những người thân yêu trên cả hai miền- còn em cũng chẳng còn ai ngoài hai đứa em ruột thịt. Có chị, chị không ở gần. Thôi được, tình thương sẽ sưởi ấm trái tim ta. Vui lên đi em, đừng buồn khi xa chị, chúc em một năm đầy may mắn, đầy thắng lợi và chúc tình chị em ngày thêm gắn bó keo sơn.
19.2.69
Không khí im lặng một cách đáng sợ. Ngọn gió nồm đêm qua đã bay đâu mất. Rừng cây trở lại lặng im, lặng im đến một chiếc lá cũng không muốn trở mình. Hình như con người cũng im lặng bởi núi rừng thuyết phục, tất cả cũng đều lặng lẽ trong công việc của mình. Không hiểu mọi người hiểu những gì mà đôi mắt ai cũng đăm đăm, nụ cười cũng ngưng đọng? Riêng mình, tâm tư, bề bộn lạ lùng. Trước hết là nỗi nhớ, nhớ nhà, nhớ em chuyện đó là dĩ nhiên, mà sao nhớ cả những hình ảnh đã qua trong cuộc sống: Một buổi sáng trên đường hành quân, cũng rừng cây cao im lặng, cũng ánh nắng hồng chói chang trên đỉnh núi... Một buổi sáng dưới đồng bằng nắng xuyên qua rặng tre len lỏi chiếu lên chiếc bàn sau khung cửa...
Có một cái gì mong đợi thiết tha... Mong gì cũng không rõ nét nữa, mong mọi người trở về, mong ngày tháng qua nhanh để đến ngày có những niềm vui mới đến... Tất cả cũng chỉ là chung chung mơ hồ vậy mà cứ da diết trong tâm hồn.
Và hình như có cả những lo âu thoáng chút luyến tiếc. Nếu mọi điều xảy ra như bọn mình lo lắng thì mình cũng sẵn sàng ngã xuống cho thắng lợi cuối cùng chứ sao. Nhiệm vụ sắp đến lớn lao quá, mình không muốn vạch ra cụ thể, bởi vì chỉ thấy lo và nan giải thôi. Thì hãy kệ nó, cái gì đến sẽ lo giải quyết, mình vốn bình tĩnh trong gian khổ kia mà. Có điều phải có sự chuẩn bị và kế hoạch trước.
Nhật ký Đặng Thùy Trâm - chương 9
20.2.69
Công tác nặng nề chưa từng có. Chưa bao giờ mình lo lắng như thế này. Nhiệm vụ sắp đến đòi hỏi ở mình phải có một cố gắng phi thường về chuyên môn, về tổ chức lãnh đạo. So với trước đây mình đã trưởng thành nhiều, nhưng so với yêu cầu trước mắt mình như ngợp trước khối lượng quá lớn. Biết làm sao được, chỉ có cố gắng, cố gắng và cố gắng thế thôi!
* * *
Người bộ đội ấy chắc đã lên đường ra trận tuyến. Chúc anh thắng lợi trở về để còn có một lúc nào gặp lại đôi mắt đen ngời trên khuôn mặt người chiến sĩ giải phóng quân.
21.2.69
Đọc bài thơ của P.H viết tặng mình từ miền Bắc gửi vào:
Nơi ấy là khoảng trời anh ở
Ngày xưa và cả mai sau
Nơi ấp yêu mối tình nhỏ, tổ chim sâu
Con chim nhỏ bay rồi...
Không lẽ nào mối tình không được đáp lại vẫn còn mãi trong anh hở người vệ sĩ? Với mình hình ảnh anh bị những hình ảnh khác che khuất lâu rồi nhưng hôm nay đọc bài thơ sao mình thấy nhớ anh. Một mùa hè khi hoa phượng nở đỏ trên đường phố, nắng chói chang qua vòm cây xanh. Mình đi học về qua căn nhà ba tầng ở 14 phố Lê Trực ngước lên nhìn đã thấy anh đứng đó đợi mình, mái tóc xòa phủ trên đôi mắt buồn. Một chiều khi cơn giông ầm ĩ nổi lên khắp bốn chân trời gió bụi mù mịt, anh vẫn đứng đợi mình ở đầu sân Hàng Đẫy, mình đạp xe qua ngạc nhiên nhận ra anh dưới ánh đèn đêm của thành phố...... Mình chưa bao giờ yêu anh, chỉ thương anh với một tình thương của một đứa em gái, và tình thương đó cũng sứt mẻ khi mình đã nhiều lần dứt khoát từ chối mà anh vẫn cứ yêu mình. Trong một lá thư cuối cùng viết cho mình, anh nói: "Thôi em đi đi, rồi em sẽ có một người yêu xứng đáng nhưng anh có thể nói chắc chắn rằng không có một người nào trên đời này yêu em hơn anh được đâu". Hình như câu nói đó là sự thực, nhưng mình không ân hận bởi vì mình không yêu anh thì làm sao có được một tình yêu đẹp đẽ công bằng? Dù sao cũng rất thương anh, anh hãy tin rằng em sẽ hàn gắn lại cho anh bằng tình thương của một đứa em, anh nhé.
24.2.69
Chiến sự bắt đầu nổ ra từ đêm hôm kia, cũng với khí thế hùng mạnh, với niềm tin tha thiết cháy bỏng mong chờ trút lên đầu mũi súng. Lòng mình xốn xang niềm vui nhưng sao cũng vẫn kèm theo nỗi lo âu. Có lẽ lo vì công tác. Công tác rất nặng đối với mình. Và còn vì sao nữa? Phải chăng một nỗi lo âu xót xa trong ruột. Những người thân yêu của tôi trên tuyến lửa ai sẽ ngã xuống vì thắng lợi ngày mai. Đành rằng có thắng lợi phải có hy sinh nhưng biết nói sao hở Thùy?
26.2.69
Đêm mùa xuân trăng trong sáng kỳ lạ, muốn dẹp lại những tình cảm đang tha thiết trong lòng để tập trung tất cả cho công tác mà không sao làm được. Không hiểu tình huồng nào có thể làm cho trái tim mình khô cạn được những nhớ thương, ước mơ, hy vọng. Năm ngoái ngay lúc nằm dưới công sự nghe tiếng giặc đào kiếm ở trên, mình cũng vẫn còn kể chuyện Paven cho Khiêm nghe. Giữa trận càn, bom pháo tới tấp xung quanh, ngồi giữa kẽ đá, mình cũng vẫn ghi nhật ký và viết thư – Bây giờ giữa lúc công việc bề bộn mình vẫn là mình với cả tâm tình thiết tha cháy bỏng đối với cuộc đời. Thực ra thì không phải một tình cảm riêng với một chàng trai nào đã chi phối mình mà là một tình cảm rộng rãi nhưng sao sôi nổi vô cùng. Nhớ từ một đứa cháu chưa hề biết mặt đến một đứa em gái nhỏ lăn lộn trong công tác và gian khổ mà lúc nào cũng gọi "Chị Hai". Nhớ làm sao đứa em trai yêu thương đang lao vào công tác mà tâm tình em cũng gửi trọn cho mình. Sáng nay đứng bên bàn một người thương binh trẻ có đôi mắt đen với đôi mi dài, mỗi lần ngước nhìn lại làm mình liên tưởng đến hôm nào đó mình cũng ngồi chăm chú nhìn em. Mình là gì? Là một đứa con gái có trái tim ướt đẫm tình cảm vậy mà sao bộ óc lại không hề biết mềm yếu trước nhiều tình huống hết sức phức tạp, khó khăn ác liệt.
6.3.69
Những lá thư đậm đà tình thương, mình đọc nhiều lần càng đọc càng cảm thấy hết chiều sâu của tâm tình người gửi. Và càng cảm thấy hơn bao giờ hết, mình hiểu tình thương tha thiết của em. Biết nói gì, làm gì để xứng đáng với tình thương ấy nhỉ? Mình thì với em cũng chỉ như với Nghĩa, Thường, Khiêm, nghĩa là còn có những người có vị trí cao hơn trong cuộc sống tình cảm mà mình vẫn thường nói. Vậy mà em thì thư nào, giờ nào em cũng vẫn có một câu rằng: "Chỉ có chị là người em thương yêu cao cả nhất cả cuộc đời em". Vậy thì nên nói với em sao đây hở em?
8.3.69
Đi thăm bệnh nhân về giữa đêm khuya. Trở về phòng, nằm thao thức không ngủ được. Rừng khuya im lặng như tờ, không một tiếng chim kêu, không một tiếng lá rụng hay một ngọn gió nào đó khẽ rung cành cây. Nghĩ gì đấy Th. Ơi? Nghĩ mà đôi mắt mở đăm đăm nhìn qua bóng đêm? Qua ánh trăng mờ Th. thấy biết bao là viễn cảnh tương đẹp, cả những cận cảnh êm đềm của những ngày sống giữa tình thương trên mảnh đất Đức Phổ này. Rồi cảnh chia ly, cảnh đau buồn cũng đến nữa... Đáng trách quá Thuỳ ơi! Th. có nghe tiếng người thương binh khẽ rên và tiếng súng vẫn nổ nơi xa. Chiến trường vẫn đang mùa chiến thắng.
9.3.69
Gặp lại anh Tấn, bỗng nhiên nhìn thấy có cái gì bứt rứt trong lòng. Cái gì? Nỗi buồn, nỗi nhớ hay oán trách mình cũng không rõ nữa chỉ thấy lòng xao động một cách không bình thường, anh Tấn đã gợi cho mình những kỷ niệm mà lâu nay một phần vô tình, một phần cố ý mình đã quên đi. M. ơi! Anh đang ở đâu, anh Tấn về không đem một tin nào của anh cả. Ta đã thực sự xa nhau rồi đó ư anh? Sao em vẫn cảm thấy con tìm mình rỉ máu, vết thương trái tim sao khó lành quá hở anh?
Chiều nay ở đây và ở đó ta cùng nhau lặng lẽ chuẩn bị cho cao điểm đến. Trong sự chuẩn bị ấy có anh và có em, cả hai cùng đang trong cuộc chiến đấu. Vậy mà... sao lại thấy xa cách đến thế này hở người đồng chí thân yêu?
Những người giải phóng, quân ấy đáng yêu biết chừng nào, họ kiên cường dũng cảm trong chiến đấu và ở đây trên giường bệnh họ cũng đã kiên cường dũng cảm vô cùng.
Đó là cậu liên lạc với má lúng đồng tiền, lúc nào cũng cười dù vết thương trên tay sưng và đau buốt.
Đó là người cán bộ với sức chịu đựng kỳ lạ, đau đớn đã làm anh tràn nước mắt mà miệng vẫn cười, vẫn một câu trả lời: "Không sao đâu". Những lúc ngồi bên cạnh anh, cầm bàn tay anh nóng hổi trong cơn sốt, nghe anh thở hổn hển, mệt nhọc mình thương anh vô cùng mà chẳng biết nói sao. Hình như ngoài tình thương của một người thầy thuốc còn có cả tình thương của một người bạn gái cùng quê hương. Nhưng mình không muốn để lộ điều đó trên lời nói, có chăng chỉ là trong cái nhìn trìu mến mà anh không thề nào biết được đâu.
Hôm nay các anh lại lên đường hành quân, một cuộc hành quân chiến thắng. Chúc các anh lên đường thắng lợi, gửi lời chào tạm biệt người bộ đội có đôi mắt đen ngời.
12.3.69
Nghĩ gì về sự thay đổi của Nghĩa trong tình cảm đối với mình? Một sự "bội bạc" chăng? Dòng chữ đó có nghe sao quá nặng nề nhưng thực tình là mình có cảm giác như vậy và thấy có điều gì rạn nứt trong tình thương với Nghĩa. Buồn biết bao nhiêu, những gì em đã hứa, em quên rồi sao? Một đêm trên bờ biển. Phổ Hiệp, bốn chị em đã nói những gì? Những lá thư, những món quà em gói trọn tình thương trong đó... Bây giời! Hãy trả lời đi em, phải chăng em đã tự tách ra khỏi mối dây ràng buộc em với khối tình thương của chị rồi.
Bỗng nhiên mình liên hệ đến Thuận. Có lẽ nào rồi cũng có một lúc nào đó Thuận cũng sẽ đổi thay như vậy chăng? Nếu như vậy thì quả thực mình không tin ai được nữa.
13.3.69
Một đồng chí bộ đội nữa hy sinh. Anh bị một vết thương xuyên thấu bụng. Sau cuộc mổ tình trạng không tốt mà xấu dần, có lẽ vì một sự chảy máu trong, do miếng mảnh không tìm thấy cọ xát làm đứt một mạch máu nào đó. Sau hội chẩn, ý kiến chung không đồng ý mổ lại. Riêng mình vẫn băn khoăn lưỡng lự. Cuối cùng anh đã chết - cái chết của anh làm mình suy nghĩ đến đau đầu. Anh chết vì sao? Vì sự thiếu kiên quyết của mình chăng? Rất có thể là như vậy. Nếu mình kiên quyết, ít ra 100% thì hy vọng sống của anh cũng có thề có 10%. Mình đã theo đuôi quần chúng, bỏ qua một việc nên làm.
Anh chết rồi, trong túi áo trước ngực anh có một quyển sổ nhỏ trong có nhiều kiểu ảnh của một cô gái với nụ cười duyên dáng trên môi và lá thư kiên quyết sắt son chờ anh. Trước ngực anh còn có chiếc khăn nhỏ thêu dòng chữ "Đợi chờ anh". Ơi người con gái ở hậu phương kia ơi! Người cô yêu sẽ không bao giờ về nữa, trên vành khăn đau đớn mà cô sẽ phải cài lên mái tóc xanh của cô nặng trĩu đau thương, chất đầy tội ác của kẻ giết người là quân đế quốc Mỹ và có cả niềm ân hận của tôi, một người thầy thuốc đã không cứu sống được anh trong khi còn có thể cứu được!
16.3.69
Chỉnh huấn Đảng, học tập ba xây ba chống.
Ý kiến đóng góp của chi bộ:
Ưu:
- Lãnh đạo có nhiều tiến bộ, quản triệt nhiệm vụ, quán xuyến các mặt công việc.
- Làm tròn nhiệm vụ nặng nề trên giao phó.
- Lập trường tư tưởng kiên định, ý thức tổ chức cao.
- Kế hoạch sát sao, có kiểm tra đôn đốc
Khuyết:
- Còn có lúc có nơi chưa sâu sát công việc.
- Chưa tận dụng hết khả năng nghiên cứu rút kinh nghiệm kịp thời trong công tác điều trị.
- Chăm lo cải thiện đới sống cho cán bộ còn yếu.
17.3.69
Đọc thư anh. Lá thư ngắn với những câu nói giận dỗi và cả những câu nói yêu thương, bỗng nhiên mình thấy lòng sống lại những yêu thương của ngày xưa, những ngày mà giữa hai đứa chưa hề có một chút rạn nứt gì trong tình cảm – Và mình đa trả lời (không hiểu đã nghĩ kỹ chưa) "Những gì của chín chín năm qua không phải bỗng nhiên dễ quên dù người ta muốn dứt bỏ. Người ta là ai, là anh, là em, là những dư luận đang bao bọc cả hai đứa mình. Vậy mà gốc rễ của yêu thương vẫn còn nằm sâu trong lòng đất, vẫn có thể đâm chồi nảy lộc nếu mùa xuân lại về với những hạt mưa xuân mát lạnh trên đôi má người con gái năm xưa".
19.3.69
Đánh vào quận Đức Phổ đêm qua. Cả khu quận đã cháy tơi bời trong ánh lửa căm thù của bộ đội ta. Trong những chiến sĩ anh dũng ấy có Lực - một thương binh vừa hồi phục sức chiến đấu. Lực đã ngã xuống trong trận tham chiến đầu tiên sau những ngày dưỡng bệnh. Nghe tin Lực hy sinh, đau xót đến vô cùng. Trước mắt mình còn thấy rõ hình ảnh chàng trai với đôi mắt thông minh và nét mặt kiên nghị. Lực hay quàng chiếc khăn đỏ trên vai, chiếc khăn có dòng chữ "Thề quyết tử cho tổ quốc quyết sinh", và tiếng hát ẩm áp vang lên trong những buổi chiều "Núi sông ơi đẹp sao, khi trăng sáng núi đồi, mây bay dưới chân người...".
Lực ơi, em chết rồi ư? Sao lời hát của em còn vang mãi bên tai chị và nét chữ của em cũng còn tươi màu mực trong những lá thư em viết thăm chị. Em cũng như Bốn, như Khiêm, như những người anh hùng đã ngã xuống vì ngày mai thắng lợi sẽ còn sống mãi trong lòng chị và tất cả nhân dân ta.
21.3.69
Có một điều cần suy nghĩ, nghiên cứu và khắc phục - đó là phong cách sống hàng ngày. Xưa nay hình như ai cũng thấy dễ gắn, dễ mến khi gặp mình. Có phải vì vậy mà mình chủ quan trong mặt đó không? Có những lúc mình nói không nề gì ai, cái đúng là thẳng thắn, cái sai là thiếu mềm mỏng để thuyết phục người ta. Hãy kiên quyết khắc phục nghe Th..
25.3.69
Hơn một năm trời chưa có dịp xuống đồng bằng, mấy bữa nay sao mình ao ước vô cùng - Nỗi ước ao như nắng hè chảy bỏng. Nhớ đồng bằng vô cùng - Đồng bằng ơi! Những ruộng lúa xanh rì với bông lúa đã bắt đầu nặng hạt. Đồng bằng ơi! Những tà áo màu, những chiếc nón trắng của những cô gái duyên dáng. Đồng bằng ơi! Dù lửa khói còn đang cháy đỏ nhưng không cháy được màu xanh của cuộc sống đang lên.
Và... em yêu ơi, nhớ em kỳ lạ, ao ước vô cùng được gặp lại em, được nhìn vào đôi mắt thân yêu, được ôm em trong lòng, được hôn em như hôn một đứa em bé bỏng ruột thịt trong nhà.
27.3.69
Nghe tin Bệnh viện đa khoa khu định rút mình về trên đó. Mới chỉ là tin mà sao thấy buồn thấm thía. Nếu là quyết nghị thì chỉ có chấp hành chứ biết nói sao. Nhưng chao ôi! Buồn không sao nói hết. Sẽ xa nơi này ư? Lên tỉnh đã xa rồi lên khu nữa thì... bao giờ mới gặp lại những người thân yêu? Ở đâu như mảnh đất này không? Mảnh đất đã nuôi mình lớn lên trong yêu thương, thử thách mình, rèn luyện mình trưởng thành trong gian khổ, bồi dưỡng cho mình thành một cán bộ vững vàng.
Thư em viết lên, nhớ thương lo lắng cho mình. Em chưa hay rằng chị sẽ phải xa em - không lẽ lúc chia tay em, chị em ta lại yếu đuối uỷ mị? Nhưng mới là việc chia tay để về dưới xã mà em đi còn chưa dứt nữa, thì lên khu chị làm sao đi cho đành hở em?
2.4.69
Địch đổ quân vào Đồng Răm, từ đó vào đây không đầy ba mươi phút - Lại chuẩn bị chống càn.
Đêm nay bệnh xá im lờn trong sự chuẩn bị. Không hiểu sao lòng mình thấy tha thiết thương những đồng chí thương binh, vết thương chưa lành đã bò từng bước, leo hết núi này qua núi nọ trốn địch. Các đồng chí không được yên khi đang nằm điều trị vết thương còn đau nhức. Còn giặc Mỹ, còn khổ đau - có cái gì khác hơn đâu!
5.4.69
Nếu em biết chị đã mong em như thế nào thì chắc hôm nay em đã ở đây, đã ngồi bên chị, lặng yên cầm bàn tay chị không nói mà cũng đủ hiểu được mọi điều muốn nói giữa chị em minh rồi: Trời mưa như trút nước, lạnh, buồn vô cùng - hiểu thế không hở đứa em trai yêu quý?
6.4.69
Sao lại thế nhỉ? Sao lại không có niềm vui hồ hởi tràn trề khi đã gặp lại em sau bao ngày nhớ thương tràn dâng như mặt nước sông ngày mưa lũ. Sao lại có một nỗi buồn và một cái gì không thoải mái cứ quẩn bên chân ta không cho ta đến với em bằng tình cảm trong lành tha thiết mà lẽ ra em được hưởng? Vì ngại dư luận hiểu sai đi một tình thương hết sức cao quý, hết sức mộc mạc nhưng cũng vô cùng sâu sắc phức tạp Cái sâu sắc thì không có gì phải bàn nhưng cái phức tạp là ở chỗ tại sao lại vẫn phải có những điều e ngại khi mà lòng ta trong sáng như một tấm gương. Khi em cầm bàn tay chị, trân trọng yêu thương hôn lên bàn tay đó lẽ ra chẳng có gì phải suy nghĩ, nhưng rồi cũng lại ngại họ hiểu lầm. Em ơi, dĩ nhiên rằng không có gì xâm phạm được tình thương cao đẹp đó nhưng vì muốn bảo vệ như vậy đó cho nên chị không muốn một ai có thể nói một câu nào ve tình thương giữa chị em ta - cho nên em đừng trách sao chị không đối với em như một đứa em hoàn toàn ruột thịt trong cách cư xử hàng ngày. Hiểu không hở em trai của tôi? Đứa em kỳ lạ, đứa em thông minh, dũng cảm và đáng yêu đáng phục vô cùng.
7.4.69
Được rất nhiều thư, niềm vui tràn ngập. Thư mẹ, thư em, thư bè bạn từ trên khu trên tỉnh, trên huyện dưới xã ai ai cũng gửi đến mình lòng thương mến thiết tha. Những lời khen ít nhiều cũng làm mình sung sướng: "Được mọi người thương bạn mến, Đảng tin...", "Thật là một người trí thức toàn diện...".
Không biết bao nhiều lần mình tự hỏi phải làm gì đây đề xứng đáng với lòng tin của mọi người.
Thư anh Tân cũng làm mình suy nghĩ nhiều, anh nói cho mình nghe về con người anh rồi hỏi: "Con người ẩy xa bay gần là tuỳ em suy nghĩ, và em xem người ẩy có phải là người anh trai chí thiết của em không?". Rất phục anh, rất mến thương anh, không phải vì anh là một đồng chí Bí thư Huyện uỷ. Rất muốn được anh dìu dắt trong sự giáo dục và tình thương của một người anh trai. Chỉ ngại một điều không hiểu mọi người có cho rằng mình dễ dàng, rộng rãi trong anh thương và muốn quan hệ với những ông to không? Chắc không đâu nhỉ.
8.4.69
Địch càn vào gần đến máng nước. Còn một chút xíu nữa là cơ đồ của bệnh xá tan hoang. Biết địch gần sát bên nách mà sao mình bình tinh lạ lùng. Sau khi đưa thương binh đến chỗ trốn rồi mình quay lại đứng trong phòng mổ. Mình muốn thử xem nếu địch vào đến đây mình có đủ can đảm và linh hoạt giải quyết như những người thường hay ở lại hay không. Cuối cùng địch không vào và đêm đó mình lại ngủ ngon lành trong căn phòng trống trải, lộn xộn giữa cảnh chạy càn.