CHUYỆN TÌNH HOA BAN *****

[QUANGKHAI]

Câu chuyện này tôi nghe được từ một cụ già người Thái, một nghệ nhân văn hoá dân gian, kể lại. Đó là mùa xuân năm 2001, sau khi đi dự hội hang Thẩm Lé về (Thuộc Văn Chấn, Yên Bái). Câu chuyện có từ bao giờ ông không biết rõ, chỉ biết rằng ngay từ khi còn nhỏ đã được nghe ông bà kể lại...


Chàng Bun là thợ săn tài ba của bản, chàng dã giết chết con báo gấm to và hung dữ nhất vùng thượng nguồn sông Nậm Na và dự định dùng da báo để làm một chiếc túi gấm tặng nàng Ban. Nàng cùng bản với chàng, xinh dẹp, khéo tay nhất vùng. Chàng và nàng bén duyên nhau qua các hội xuân. Những ngày đó, chàng là người luôn đoạt giải trong các cuộc thi tài: Bắn nỏ, phóng lao, múa khèn... và nàng luoon là người múa đẹp, hát hay nhất.
Vượt dòng Nậm Na, càng gần tới bản, chàng Bun càng rảo bước. Trong lòng chàng như âm vang tiếng khèn bản tình ca chàng thường hoà cùng giọng hát của nàng Ban. Chàng mỉm cười mường tượng những lúc ấy, cả núi rừng và chim muông dường như cũng im lặng lắng nghe. Chàng thầm nhủ:
- Ta đến xin cưới nàng Ban làm vợ, chắc cha mẹ nàng không coi khinh ta là con nhà mồ côi...
Chàng bèn sang nhà nàng Ban. Vừa thấy chàng, cha nàng đã rút dao đuổi mắng:
- Chỉ vì mày, thằng con nhà mồ côi kia, nên con tao không chịu lấy con nhà tạo. Nó chạy mất rồi...
Chàng Bun né tránh ngọn dao rồi chạy về hướng núi. Chàng chạy mãi, chạy mãi, vượt qua bao núi, bao khe. Đá núi và gai rừng làm chân tay chàng xước, rỉ máu, đói mệt nhưng chàng không chịu dừng chân.
- Nàng Ban ơi! Hãy đợi ta.
Chàng Bun vượt qua mường Tấc (Phù Yên- Sơn La), qua mấy con đèo quanh co uốn khúc, đến một ngọn núi nọ thì chàng kiệt sức. Chàng cố lết quanh chân núi, miệng tha thiết gọi nàng Ban. Sức cùng, lực kiệt, chàng gục xuống tắt thở bên một cửa hang, ở lưng chừng núi (dân gian gọi là hang Thẩm Lé). Dân các bản Thái quanh vùng thương xót chàng Bun, bảo nhau chôn cất và thường xuyên chăm sóc mộ chàng.
Chàng Bun đâu có biết người nhà tạo đã đuổi theo và bắt được nàng Ban. Chúng trói và đánh nàng.
Rồi nàng Ban bị xung vào đội múa xoè mua vui cho chúng. Mỗi bước xoè như có gai đâm đau buốt, miệng nàng cười mà nước mắt trào tuôn. thằng con nhà tạohành hạ nàng bằng mọi cách cho bõ tức. Những lúc chỉ có một mình, nàng Ban lại nghĩ đến chàng Bun yêu dấu:
Nhiều lần nàng trốn đi tìm chàng Bun nhưng đều bị bắt lại và bị đánh đập dã man. Đêm ấy, sau khi nốc rượu say rồi đánh nàng, thằng con nhà tạo lăn ra ngủ. Nàng Ban thao thức mãi. Ngoài sân, trăng sáng vằng vặc. Nàng nhẹ nhàng bước ra khỏi nhà, men theo con suối nhỏ. Dưới trăng, muôn cánh đào chớm nở rung rinh ướt đẫm sương đêm. Tiếng khèn của chàng trai nào đang náo nức bản tình ca đắm say. Nàng chợt rùng mình, nhận thấy mùa xuân đã đến tự lúc nào. Nàng gục đầu vào lòng bàn tay khóc nức nở. Nước mắt của nàng ấm nóng lọt qua kẽ ngón tay rơi xuống dòng suối. ánh trăng rung rinh rồi chợt vỡ oà trong dòng nước bạc. Nàng Ban vùng dậy:
- Ta quyết đi tìm chàng, dù phải vượt qua bao sông sâu, núi cao, vực thẳm. Chàng ơi! Hãy đợi em.
Nàng băng băng chạy về hướng núi. Nhiều lần nàng phải trốn vào rừng sâu để tránh sự truy đuổi cùa người nhà tạo. Càng đi, càng không thấy bóng chàng Bun, chỉ có rừng xanh trập trùng thăm thẳm. Nàng cất tiếng gọi người yêu nhưng chỉ thấy tiếng vọng yếu ớt dội lại từ vách đá dội lại.
Đến ngọn núi có hang Thẩm Lé thì nàng không thể lết đi được nữa. Nàng gục xuống đúng nơi có nấm mộ chàng Bun. Mặt đất bỗng dâng lên phủ kín người nàng. Từ ngôi mộ chung ấy bỗng mọc lên một cây lạ, cành nhỏ khẳng khiu, lá xanh thắm có hình hai nửa trái tim. Cứ mỗi mùa đông lạnh giá, cây lại trút lá thành tấm thảm dầy ủ ấm cho ngôi mộ. Sang xuân, thật kỳ diệu, cây trổ lộc non, giữa những lá xanh e ấp hình trái tim chung đôi ấy vụt bừng nở những đoá hoa trắng ngần như làn da nàng Ban, hoa năm cánh như búp tay nàng,hương thơm thầm kín dịu dàng. Từ nhuỵ hoa, những tia màu hồng toả ra như mạch máu từ trái tim thủy chung và rực lửa yêu đương của nàng Ban và chàng Bun hoà quyện mà thành. Người Tây Bắc gọi cây này là cây hoa Ban.
Người quanh vùng kể rằng vào những đêm trăng yên tĩnh, họ vẫn nghe thấy tếng rầm rì trên núi. Có lẽ đấy là lúc nàng Ban và chàng Bun đang trò chuyện.

Cây hoa Ban thân thiết với đời sống của người dân Tây Bắc. Ngày nay, hoa Ban được trồng ở khắp các cơ quan, trường học, hai bên đường phố. Nơi đâu ta cũng gặp cây hoa ban xanh ngắt, lá hình tim e ấp một nỗi niềm.
Không biết từ bao giờ, người Thái khắp vùng Văn Chấn và lân cận mở hội vui xuân ở chân núi có hang Thẩm Lé. Họ cầu khẩn đấng thần linh phù hộ cho mưa thuận, gió hoà và cầu cho bản làng ấm no, hạnh phúc. Trai gái rủ nhau đi xem hoa Ban nở, nghe chim hót và tâm tình. Mọi người cùng vui và đua tài: ném còn, mùa khèn, hát giao duyên, múa xoè, bắn nỏ và vào thăm hang núi.
Trong ngày hội đầu tiên, trai gái lên rừng chọn hai nhành ban đẹp nhất tặng cha mẹ để tỏ lòng hiếu thảo và trao cho nhau thay cho những lời hứa sắt son, chung thuỷ.
Tết đến, các nhà đều mở rộng cửa đón khách. Bữa cơm đãi khách hội xuân, khách sẽ được thưởng thức món ăn được chế biến từ hoa Ban. Hoa Ban còn có thể đồ xôi, xào hay nấu canh. Hoa Ban chín vẫn còn nguyên sắc trắng, không cần thêm thứ gia vị nào vẫn bùi thơm và ngọt mát.
Quanh bếp lửa hồng, mỗi gia đình người Thái cùng tận hưởng hương vị hoa Ban, nghe dư âm hội xuân bồi hồi trong huyết quản. Họ mời khách cùng lắng nghe người cao tuổi kể câu truyện về chàng Bun và nàng Ban, được truyền từ đời này sang đời khác.
Ngày xưa....
Ngoài kia, rừng xuân hoa Ban đua nở.

[QUANGKHAI]

Hoa Ban không chỉ là hoa của tình yêu mà còn là thức ăn và vị thuốc chữa được nhiều bệnh. Ai đã sống những ngày xuân ở Tây Bắc chắc không thể quên cảnh Hoa ban nở trắng rừng và phong tục hái Hoa Ban đầy chất tình của nam nữ thanh niên Thái ở nhiều địa phương trong vùng. Hoa Ban nở gọi mùa xuân về, cũng là thời gian trai gái Thái tổ chức những cuộc vui chơi múa, hát, thổi khèn đón mừng xuân. "Muốn chơi vui hãy chơi lúc Hoa Ban đua nở. Muốn đùa vui hãy đến vui đùa khi Hoa Ban nở trắng rừng"... Đây là câu hát mà các chàng trai, cô gái Thái nào cũng thuộc từ khi còn nhỏ qua những lời ru của mẹ.


Trò chơi hái Hoa Ban rất vui và hấp dẫn.  Từng cặp trai gái Thái hẹn nhau tìm đến cây Ban nở hoa rộ nhất, cùng nhau vui hát, hái hoa. Tiếng hát bay theo gió xuân, vang vọng trong vách núi. Họ trao cho nhau những bông hoa trắng muốt, những ánh mắt, nụ cười, những câu hát giao duyên. Không hiếm các đôi trai gái đã nên vợ, nên chồng từ những cuộc vui chơi hái Hoa Ban này.

Sự tích về Hoa Ban của người Thái cũng thật đẹp. Đồng bào Thái thường kể sự tích Hoa Ban  như sau:

Ngày xưa, có đôi trai gái yêu nhau tha thiết, nàng Hiến Hom và chàng Cầm Đôi. Họ yêu nhau, thề thốt chung thuỷ với nhau suốt đời. Nhưng nhà chàng quá nghèo, bố mẹ Hiến Hom không nhận chàng làm rể vì chàng không lo nổi tiền thách cưới. Chàng đành phải từ biệt nàng để đi xa kiếm sống. Trở về, chàng nhận được tin người yêu do không chịu để bố mẹ gả bán cho người khác nên đã bỏ trốn vào rừng để giữ trọn lời thề với chàng. Nàng đã chết trong rừng vì chờ đợi, nhớ mong và để lại những vết chân in hằn trên những nẻo đường rừng. Chàng đau đớn khóc than thảm thiết, lần theo dấu vết người yêu, nước mắt nhỏ giọt xuống từng dấu chân nàng. ít lâu sau, từ những vết chân trên mọc lên những cây hoa trắng rất đẹp, hương thơm ngát. Đó là cây Hoa Ban. Nhị Hoa Ban có vị ngọt, là nguồn mật dồi dào của những đàn ong (Tiếng Thái: "Ban" có nghĩa là ngọt). Còn chàng Cầm Đôi cứ lần tìm theo vết chân của người yêu. Chàng đi mãi, đi mãi cho đến khi kiệt sức rồi hoá thành một con chim, thảng thốt gọi tên người yêu. Đó là chim Chổm bók.


Hoa Ban không chỉ là hoa của tình yêu mà còn là thức ăn và vị thuốc chữa được nhiều bệnh. Đây là loại cây gỗ, cao khoảng 5-6m, cành nhẵn và khúc khuỷ. Lá Ban mọc so le, gốc lá hình tim, đầu lõm sâu chia thành hai thuỳ, mặt trên sẫm bóng, mặt dưới nhạt có vân tía.

Các cô gái Thái lấy Hoa Ban đồ lên, trộn với giấm và vừng làm thành món nộm, ăn thơm ngon, hương vị độc đáo, chỉ có ở Tây Bắc vào mùa Hoa Ban nở. Món nộm Hoa Ban này nhắm với rượu mừng xuân thì thật là tuyệt.

Về chữa bệnh, theo kinh nghiệm dân gian, Hoa Ban và một số bộ phận của cây Ban (lá, búp non, quả) được dùng làm thuốc chữa được nhiều bệnh. Hoa Ban là  vị thuốc chữa ho, viêm họng có kết quả tốt. Cách dùng đơn giản: Lấy 10-20 g Hoa Ban phơi khô, sắc với 400ml nước, lấy 100ml, chia uống 2 lần trong ngày. Lá và búp non của cây Hoa Ban được dùng chữa kiết lỵ dưới dạng thuốc sắc. Qủa Ban xanh làm thuốc tẩy rất công hiệu.

[hoatim]

mình đã xem bộ phim ''hoa ban đỏ'' hay....

hoa ban co hai màu đỏ và trắng.... :droll:

hoa ban hái suống ko dc nâu phải ko anh qk...héo :wub:

[QUANGKHAI]

hoa ban đấy HT

[Nhị Thiếu Gia]

Một câu chuyện tình lãng mạn. Hình như những cuộc tình lãng mạn thường có kết thúc đau khổ đúng không anh?

[Lovers_Again]

Một câu chuyện hay Anh Khải ơi. Em sắp off với anh được rồi. Đợi em ít thời gian nữa nhé. hihi

[QUANGKHAI]

ok love thân mến  :beer_smile: :beer_smile: :beer_smile: